Dostoyevski Puşkin’i gelecekten bir haber olarak görüp bir peygamber olarak deðerlendirmişti. Onun hayatı sadece edebiyatının eşsizliðinden deðil Rusya'daki askeri yönetime karşı geliştirdiði entelektüel itirazdan dolayı çok önemliydi. Bu anlamıyla Puşkin muhalif entelektüalizmin eşsiz ikonlarından biridir ve Rusya’nın entelektüel geleneðinde eşsiz bir izdir. Onun Moskova’daki heykeli onun gerçek hayatı gibi muhalif çıkışların başlama noktasıdır.

Ancak bu ülkenin ideolojileri deðişse de merkeziyetçi geleneði deðişmemesine raðmen entelektüel itirazlar hep kişisel düzeyde kaldı. Bu deneyim entelektüelin (her ne kadar) kişisel bazda da olsa düşünsel ve yazımsal üretimiyle güçlü bir muhalefet kaynaðı olduðunu ama toplumsal örgütlenmeyle buluşmadıðında güçlü deðişimler yaratamadıðını gösteriyor.

Bu olgu günümüze kadar sürdü. Moskova’daki entelektüel elit, Putin rejimine karşı gelişen muhalefetin kenarında kenarında kıyısında yada uzaðında kaldı. Ancak yaşanan gelişmeler Rus entelektüalizminin geleneksel duruşunu bozup yürümeye başladıðını gösteren umut verici küçük bir “gezintiydi”. Rus aydınlarının (kendi deyimleriyle) “Kontrollü Gezinti” dedikleri yürüyüşleri iktidara (en azından bazı uygulamalarına) dur deme açısından çarpıcı bir deneyimdi.

GELÝN ÝKTÝDARA KARŞI GEZELÝM

Romanlarıyla ünlü Boris Akunin’in internet bloðunda “meðerse Moskova şehrinde cadde ve yeşil alanlarında gezmek yasakmış” diyerek herkesi Moskova’da birlikte gezme çaðrısı yaptı. O deðerlendirmesinde Puşkin meydanından başlayarak Çistiye Prudi’ye kadar gezmeyi önerdi. Zaten masaj gezi güzergâhından anlaşılıyordu. Puşkin itirazın başlangıcı Çistiye Prudi ise yeni isyanın (Putin’e karşı çadır kuran göstericilerin) yeriydi. Amaç 6-8 Mayıs arasında yapılan gösterilerde gözaltına alınmaları protesto etmekti. Onlar iktidarın çeşitli gerekçelerle yürüyüşleri bastırıp muhalifleri gözaltına almalarına karşı sivil itaatsizlik çaðrısı yapıyordu.

Bu gerçek bir eylem çaðrısıydı ve muhalif politikacılardan daha büyük bir etki yarattı. Lyudmila Ulitskaya ve Dmitry Pikov, Sergei kamenski, Lev Rubinstain sanatçılar Aleksey kortnev, Aleksei Makareviç gibi ünlü isimlerin yanında binlerce insan toplandı ve yürüdü. Bazılarına göre bu ünlü aydınlar ve genç entelektüellerin yürüyüşüydü, bu iddia 20 bin kişilik bir protesto hareketi için abartılı gelebilir ama yürüyüşün sivil disiplinini koruması bunu haklı çıkarıyordu.

Şüphesiz ki, bunlar hükümeti devirme iddiasında olan devrimci muhalefet deðildi, üstelik bunların üzerinde çeşitli yerlerden maddi imkân alan yâda dış destek sahibi örgütlü bir muhalefet iddiaları da yoktu. Onlar seçim yolsuzluklarından sadakat karşılıðında yolsuzluk ve rüşvete göz yuman yaklaşımlar, hükümetin baskıcı politikalarından ve muhalefete karşı gösterdikleri tahammülsüzlükten rahatsızdılar. Hatta yürüyüş sırasında basına küçük deðerlendirmelerde bulunan aydınlar amaçlarının hükümetin muhalefete karşı uyguladıðı baskıları bırakarak ve uzlaşmaya gitmesi olduðunu belirtiyorlardı.

Akunin, “Otoriteler halkla konuşurken saygılı olmayı öðrenmeliler. Eðer daha saldırgan olurlarsa sonları daha çabuk gelir. Moskovalıların kendi şehirlerinde özgürce yürüyüp yürüyemeyeceklerini kontrol etmektir” diyordu. Zaten birkaç ayda sokaktaki proteste hareketleri hiç durmamıştı. Muhalefet ve iktidarın karşıtlıðı bir nevi dengesizlik ve huzursuzluk kaynaðı oluyordu amaçlar deðil ortamın gerginliði öne çıkıyordu. Çünkü Kremlinin gizli otoritesi kırıldı ama huzursuzluk hala örgütsüz.

ENTELLEKTÜELLERÝN ROLÜ HATIRLANDI

Yani entelektüeller radikal deðildi tam tersine hükümeti baskılar konusunda radikal adımlardan alıkoymak muhalefeti ise taleplerini daha net dile getirmeleri konusunda uyarıyordu. Yani yürüyüşçüler Novaya Gazeta yazarının ifade ettiði gibi moderatör rolü üstleniyordu. Ama muhalefetin yanında yer almışlardı. Onlar güçlerini tamda buradan aldılar ve Kremlin’in kolluk kuvvetleri bu sefer müdahale edemedi. Çünkü oyun haklı, meşru ve politik bir alana çekilmişti.

Muhalefet strateji ve taktik deðiştirdi diyenlerin aksine protesto hareketlerinde yeni bir sürpriz ve elitizmin sizsizliðini bozduðuna yönelik deðerlendirenler daha haklıydı.

Entelektüellerin Moskova’daki cephesi açıldı “Entelektüellerin kamusal rollerini” yeniden hatırlandı. Antonio Gramsci’nin dediði gibi bütün insanlar entelektüeldi ama toplumda herkes entelektüel işlevi görmezdi. Ama dün yürüyenlerin hepsi entelektüeldi.

ANF NEWS AGENCY