İran ile 5+1 ülkeleri arsında yürütülen nükleer müzakerelerin son turu İsviçre'nin Lozan kentinde devam ediyor.

Yaklaşık iki haftadır devam eden görüşmelerde İran ile uluslararası toplum arasında 10 yılı aşkın bir süredir devam eden anlaşmazlığa çözüm bulunmaya çalışılıyor.

İran ile uluslararası toplum arasındaki nükleer tartışması İran'ın, 2002 yılında uranyum zenginleştirme ve ağır su üretme tesisleri inşa etmesi ile başladı.

Bir yıl sonra İran, uranyum zenginleştirme faaliyetlerini sınırlandıracağını ve nükleer programında Uluslararası Atom Enerjisi Kurumu ile birlikte çalışacağını duyurmuştu. Ancak bu süreç 2006 yılında sona erdi.

O dönemden sonra Birleşmiş Milletler, İran'ın nükleer faaliyetlerini sınırlandırmaya yönelik bir dizi karar aldı.

2013 yılında şu anki Cumhurbaşkanı Hasan Ruhani'nin yönetimin başına gelmesi ile birlikte İran ile uluslararası toplum arasındaki ilişkilerde diyalog dönemi başladı.

2013 yılının Kasım ayında İran Cenevre'de geçici bir anlaşma imzaladı ve bu anlaşma uyarınca taraflar arasında 20 Temmuz'a kadar kapsamlı bir anlaşmaya varılması karara bağlandı.

Farklılıkların giderilememesi nedeniyle de müzakereler için 6 aylık ek süre belirlendi ve 24 Kasım 2014'de kadar uzatıldı. 24 Kasım’da da anlaşmaya varılamaması üzerine anlaşma tarihi 3. kez uzatılmış ve 31 Mart 2015 tarihinde anlaşmanın politik çerçevesinin belirlenmesine, 1 Temmuz 2015'te ise anlaşmanın teknik detaylarının nihai halini almasına karar verilmişti.

Cenevre'de varılan geçici anlaşmada;

- İran'ın uranyum zenginleştirilecek santrifüj sayısında sınırlamaya gitmesine ve

- uranyum zenginleştirme seviyesini nükleer silah yapmak için gerekli olan seviyenin altında tutmasına karar verilmişti.

Bu anlaşma uyarınca İran, yüksek düzeydeki zenginleştirilmiş uranyum stokundan vazgeçmiş ve uyum sağlayabilmek için gelişmiş uluslararası denetimleri kabul etmişti. Buna karşılık İran'ın dondurulmuş mal varlığı serbest bırakılmış ve İran'a uygulanan yatırım yaptırımları rahatlatılmıştı.

KİM NE İSTİYOR?

Lozan'da yürütülen ve yarın sona erecek olan toplantılarda tarafların beklentileri ise şöyle:

5+1 ülkeleri, İran'ın en hassas nükleer çalışmasının 10 yıldan fazla bir süre ile durdurulmasını istiyor.

İran, "15 yıllık sürenin tartışma dışı olduğunu" ancak "10 yılın tartışıldığını" söyledi.

İran yaklaşık 10 bin santrifüjü çalışır halde tutmak istiyor.

ABD Kasım ayında 6 bin sayısının kabul edilebilir olduğunu söylemişti.

İranlı yetkililer ise 6500-7000 sayısında ısrar ediyor.