ABD yönetimi, Mayıs ayında İran ile nükleer anlaşmadan tek taraflı olarak çekildi. Bu karar aynı zamanda yaptırımlara geri dönüş kararıydı. Ağustos ayındaki ilk dalga yaptırımların ardından bu kez nükleer anlaşma ile askıya alınan tüm yaptırımları, Pazar akşamından itibaren yeniden yürürlüğe giriyor.

FRANSIZ ŞİRKETLER ÇEKİLDİ

Yaptırım listesi uzun. Ağustos’taki yaptırımların hedefinde otomobil sektörü, havacılık sektörü ve daha bir çok alan vardı. Avrupa’da özellikle Fransa ve Almanya bu yaptırımlardan etkilendi. Fransa’dan Airbus talepleri durdu, Renault ve PSA’nın iki projesi askıya alındı.

Pazar gecesinden itibaren, İran için çok stratejik önemi olan enerji sektörüne yaptırım geliyor. Fransa’nın elektrik kurumu, İran’daki mühendis ekiplerini çekti. Total grubu körfezdeki dev gaz projesine son vereceğini açıkladı. Bu, 5 milyar dolarlık bir projeydi.

ALMAN DAIMLER FAALİYETLERİNİ DURDURDU

Dünyanın bir numaralı lüks otomobil ve kamyon üreticisi Alman Daimler şirketi, havlu attı. Şirket İran’daki faaliyetlerini yeni bir emre kadar durdurdu. Daimler, İran’da Mercedes-Benz kamyonları üretmek ve ticarileştirmek istiyordu.

ABD’nin Almanya büyükelçisi 20 Eylül’de yaptığı açıklamada Volkswagen’in İran’daki faaliyetlerini sınırlandıracağını söylemişti. Volkswagen henüz böyle bir kararı doğrulamadı.

İTALYAN GAZ DEVİ

İtalyan gaz devi ENI’nin İran ile anlaşması 2018 yılının sonunda bitiyor. Uzatılıp uzatılmayacağı bilinmiyor. ENİ’nin yaptığı anlaşma mevcut durumda her ay 2 milyar dolarlık petrol satın alınmasını içeriyor.

Alman Siemens grubu da Mart 2016’da İranlı şirket Mapna ile gaz türbinleri ve elektrik santralleri için jeneratörler konusunda ortaklaşmıştı. Şirketin bir sözcüsü, İran’ı ilgilendiren gelişmelere uygun olarak tedbirler alacaklarını açıkladı.

İRAN İLE KİM İŞ YAPARSA YAPTIRIMLARA MARUZ KALABİLİR

İran ile daha çok sayıda ülkenin ticari ve ekonomik ilişkileri var. Ancak bundan böyle İran ile kim iş yaparsa yaptırım riski altında bulunuyor. Dolarla alışveriş yapılması, yaptırımlara konu olmak için yeterli bir gerekçe. Geçmişte bunun tecrübeleri yaşandı. Bu nedenle hiçbir banka İran’dan gelen ödemeleri kabul etmeyecek. Bunun bir aracı üzerinden yapılması gerekecek. Ancak bu da oldukça karmaşık bir yöntem olarak görülüyor.

EN BÜYÜK MAĞDURLAR YOKSULLAR OLACAK

Sonuç olarak, ambargo kapsamında olmayan Telekom veya gıda gibi sektörler de ihtiyatlı bir tutum takınıyor. Hiçbir şirket yöneticisinin mali olarak yaptırımlarla karşı karşıya kalma riskini almayacağı belirtiliyor.

Teorik olarak, ilaç, gıda ve telekom gibi sektörler, insani gerekçelerle yaptırım kapsamına alınmadı. Pratikte ise Washinton'un dayattığı yaptırımlar İran ile neredeyse tüm ticari ilişkileri imkansız hale getiriyor.

Bankaları cezalandırmak, kredi musluğunun kapatılması ve tüm ekonomi sektörlerini felç etmek anlamına geliyor. Yaptırımların en büyük mağdurları yine yoksullar olacak. Muhalif kaynaklara göre İran nüfusunun yüzde 80'i yoksulluk sınırı altında yaşıyor. 

DÜNYADAN TECRİT EDİLDİ

Siyasi olarak da bazı açıklamalar yapılsa da pratikte hiç kimsenin ABD Başkanı Donald Trump’a kafa tutamayacağı ve ambargoyu es geçemeyeceği ifade ediliyor.

Kısaca çoğunluk, İran’da petrol satın almayı göze almayacak. Örneğin Fransa, Total grubu vasıtasıyla yılın başından bu yana günde 100 bin varil petrol ithal ediyordu. Bugün, en azından resmi olarak sıfıra inmiş durumda. İki büyük alıcı olan Güney Kore ve Japonya için de durum aynı. İtalya ve İspanya, yaptırımlar için süre dolmadan brüt petrol alımını durdurdu.

ABD yönetimi, sadece sekiz ülkeye geçici bir süreliğine İran’dan petrol almaları için ayrıcalık tanınacağını açıkladı. Bu konuda detay verilmedi. Ancak Rusya, Hindistan ve Türkiye’nin bunlar arasında olduğu belirtiliyor. Buna rağmen İran ihracatları ve ekonomisinin çok ağır bir şekilde etkilenmesi bekleniyor. İran devletinin elde ettiği gelirlerin yarısı gaz ve petrol satışından geliyor.