Güney Amerika ülkesi Şili’de 1990 yılında sona eren Augusto Pinocet liderliğindeki faşist cunta döneminde yazılan anayasanın yeniden yazılması için Pazar günü referanduma gidilmişti. Pandemi koşullarına rağmen halkın yarısının sandık başına gittiği referandumda halkın yüzde 48’2’si anayasanın değiştirilmesi için evet oyu verdi.

Aynı referandumda yeni anayasanın mevcut parlamenterler ile halk temsilcilerinden oluşan bir karma kurucu meclis tarafından mı yoksa tümüyle halkın seçeceği yeni bir kurul tarafından mı yazılacağı sorusu sorulmuştu. Benzer şekilde halkın yüzde 79’undan fazlası yeni temsilciler lehine oy kullandı.

Referandum sonuçları sayesinde halk, yeni anayasayı yazacak kurucu meclis üyelerini belirlemek üzere önümüzdeki nisan ayında sandık başına gidecek.

Dün 26 Ekim 2019’da milyonlarca kişinin daha fazla sosyal adalet için sokağa çıktığı günün yıldönümünde başkent Santiago’da eylem düzenleyen on binler, halkın zaferini kutlamıştı. ‘Adios general’ (güle güle general) sloganının haykırıldığı eylemde, 1973-1990 arasında ülkeyi yöneten diktatör Augusto Pinochet’ye göndermede bulunuldu. Eylemde üzerinde ‘Gençler tarihi değiştiriyor’ yazılı pankartlar da taşındı.

Şili halkı 1988 yılında da bir referandumla dönemin cunta yönetimine son verme kararı almıştı. Birçok Şilili için Pazar günü kazanılan referandum zaferi, 1988 yılıyla kıyaslanacak düzeyde. Zira mevcut anayasa o dönemden kalmaydı.

SİYASİ PARTİLERE ‘HAYIR’ DENDİ

Halkın oyladığı referandumla siyasetçilere olan güvensizliklerini yeniden haykırdığı da görülüyor. Zira referandumda tümüyle hayır demese de hem sağcı Devlet Başkanı Sebastian Pinera’ya hem de referanduma karşı çıkan bir kesim sağ partilere de hayır denmiş oldu.

Ayrıca yeni anayasayı yazacak kurucu üyelerin yarısının mevcut parlamenterlerden oluşması yönündeki soruya da halk ‘hayır’ diyerek, kaderini tümüyle kendisinin belirlemesi gerektiğini vurgulamış oldu.

HALKIN ANAYASASI NASIL YAZILACAK?

Şili halkının anayasasını yazacak temsilciler için Nisan 2021’de sandık başına gidilecek. ‘Kurucu Meclis’ adıyla oluşturulacak kurulda yarısı kadınlardan oluşmak üzere 155 temsilci seçilecek.

Bu meclisin önünde halkın taleplerini dikkate alacak yeni bir anayasa hazırlamak için bir yıllık bir süre olacak. Hazırlanacak olan anayasa metni ise, 2022 yılında yeniden referandumla halkın onayına sunulacak.

HALK EGEMENLİĞİNE VURGU YAPTI

Santiago Üniversitesi’nden siyaset bilimci Marcelo Mella’ya göre, halkın anayasasını tümüyle kendisinin belirleyeceği temsilcilere yazdırmasının anlamı büyük. Mella, bunun ‘halkın egemenliğini vurgulaması’ olarak değerlendirirken, halkın artık diktatörlük sonrası 30 yıllık dönemde partilerin kurduğu hegemonyaya son verilmek istendiğini de dile getirdi.

18 milyon nüfuslu Şili’de geçtiğimiz yıl metro biletlerine getirilen zamlara karşı başlatılan gösteriler, kötü yönetime ve sosyal adaletsizliklere karşı bir isyana dönüşmüştü.