ABD-İran krizi nereye gidiyor?

İranlı general Kasım Süleymani’nin öldürülmesi ardından Washington ile Tahran arasındaki gerilim derinleşiyor. İran, tüm Amerikan güçlerini “terörist” ilan etti. Bu kriz nereye evrilecek?

Son haftalarda ABD’nin Irak’taki askeri ve diplomatik tesislerine yönelik artan roket atışlarının Washington yönetimi, önce İran yanlısı milisleri vurdu. 29 Aralık günü Amerikan Hava Kuvvetleri, Irak ve Suriye’de Haşdi Şabi’ye bağlı Hizbullah Tugayları’nın beş kampını bombaladı, aralarında komutanların da olduğu 25 milis öldü. Bu saldırıdan önce ABD’nin Kerkük’teki bir üssüne onlarca katyuşa roketi atılmış, bir sözleşmeli Amerikan görevlisi ölmüştü.

SÜLEYMANİ’NİN ÖLDÜRÜLMESİ

31 Aralık günü Hizbullah Tugayları ve diğer bazı Şii milis grupları yeniden Amerikan Büyükelçiliği'ni hedef aldı. En son 2-3 Ocak gecesi, Washington Irak’ın başkenti Bağdat havalimanında İran’ın en önemli isimlerinden biri olan Kudüs Gücü Komutanı General Kasım Süleymani’nin konvoyunu vurdu. İki araç hedef alındı. Kasım Süleymani ve Hizbullah Tugayları Şefi Ebu Mehdi El Muhendis’in de aralarında olduğu 5 İranlı ve 5 Iraklı öldü.

General Süleymani, hem kendi ülkesinde hem de yurtdışında İran'ın en önemli isimlerden biriydi. İran’ın dış operasyonlarını yönetiyordu. İran’ın Ortadoğu’daki büyüyen etkisinde önemli rolü vardı. Tahran’ın Lübnan Hizbullah’ı, Beşar El Esad hükümeti ve Irak’taki milislerle bağını güçlendirdi. Kudüs Güçleri ayrıca Filistin’de Hamas ve İslami Cihad, Yemen’de Şii Husi milisleri ile yakın ilişkiler kurdu. Lübnan, Azerbaycan, Afganistan, Bahreyn, Suriye, Yemen, Hindistan, Türkiye ve dünyanın kalan bir çok yerine dağılmış hücreler Süleymani’nin başında olduğu Kudüs Güçleri’ne bağlı.

ABD ile İran arasındaki gerilim, ABD’nin Mayıs 2018’de nükleer anlaşmadan tek taraflı olarak çekilerek, sert yaptırımlara yönelmesinden bu yana sürekli sertleşen bir gerilim sarmalındaydı. Ancak Süleymani’nin ölümü ardından İran’dan günlerdir intikam sesleri yükseliyor. Karşılıklı tehditler arasında yeni bir savaş riski ortaya çıkarken, İran’ın nasıl bir misillemede bulunacağı henüz bilinmiyor. İran rejimi, “uygun zaman ve yerde sert bir intikam” alacaklarını bildirdi.

İRAN TÜM AMERİKAN GÜÇLERİNİ 'TERÖRİST' İLAN ETTİ

İki ülke arasındaki krizin son gelişmesi İran’dan geldi. İran milletvekilleri Afrika Boynuzu’ndan Orta Asya’ya, oradan Ortadoğu’ya her yerde konuşlu Amerikan güçlerini “terörist” ilan eden bir yasayı onayladı. Bu yeni yasa, Pentagon’u, tüm Amerikan güçlerini ve Kasım Süleymani’nin ölümüne dahil olan herkesi kapsıyor.

ABD’DEN SIZAN 'ÇEKİLME' MEKTUBU

Bu karardan bir gün önce, ABD’den bir bilgi sızdı. 6’yı 7 Ocak’a bağlayan gece Amerikan askeri komutanı William H. Seely III imzasını taşıyan mektupta, Irak’taki Amerikan güçlerinin Irak Parlamentosu’nun talebiyle yeniden konuşlandırılacağı belirtiliyordu. Bağdat yönetimi mektubu aldıklarını bildirdi. Mektuba ilişkin bir fotoğraf da sosyal ağlarda geniş bir şekilde paylaşıldı. Pentagon daha sonra yaptığı açıklamada, bu mektubun gönderilmesinin hata olduğunu belirtti. Genelkurmay Başkanı Mark Milley, “Bu bir hataydı, mektup imzalanmadı ve hiçbir zaman yayınlanmamalıydı” dedi.

IRAK PARLAMENTOSU’DAN KARAR

Irak Parlamentosu 5 Ocak günü, yabancı güçlerin Irak’tan çıkarılması yönünde bir karar aldı. İran yanlısı bir grup ise, Iraklı askerleri Amerikan güçlerinin bulunduğu alanlardan uzak durmaya çağırdı.

İRANLI GENERAL SALAMİ: ABD’NİN BÖLGEDEN ÇEKİLME SÜRECİ BAŞLADI

İranlı general Kasım Süleymani için memleketi Kerman’da Salı günü düzenlenen cenaze töreninde İranlı generaller yeniden tehditlerde bulundu.

Devrim Muhafızları’nın başkomutanı Hüseyin Salami, ABD’nin “bölgeden çekilme” sürecinin başladığını savundu. Şifreli bir dil kullanan Salami, “Düşmanlarımıza aynı zamanda şunu söylüyoruz: İntikam alacağız ve eğer yeniden saldırırlarsa, hayran oldukları şeyi ateşe vereceğiz. Onlar hangi yerlerden bahsettiğimiz biliyorlar” dedi.

RUHANİ VE SADR’DAN TEHDİT

İran Cumhurbaşkanı Hassan Ruhani de, Pazartesi günü Amerikalı mevkidaşını “İran ulusunu asla tehdit etmemesi” konusunda uyardı. Ruhani, daha önce askeri misillemede bulunacaklarını, uygun zaman ve yerde vuracaklarını belirtmişti.

Süleymani’nin ölümü ardından milis gücü Mehdi Ordusu’nu yeniden aktifleştiren Iraklı Şii lider Muktada Sadr, ABD’yi “yeni bir Vietnam” ile tehdit etti.

NATO FAALİYETLERİNİ DURDURDU

Irak’taki eğitim faaliyetlerini askıya alan NATO, Salı günü yaptığı olağanüstü toplantısının ardından “daha fazla şiddet ve provokasyondan” kaçınmaya çağırdı. Fransa, İran’ı Washington’a karşı “misillemeden vazgeçmeye” çağırdı.

Avrupa Birliği dışişleri akanları Cuma günü krize ilişkin toplanacak. Avrupa Komisyonu Başkanı Ursula von der Leyen tarafları, dengeleme yolunu seçmeye çağırdı

BERLİN BİR KISIM ASKERİNİ ÇEKME KARARI ALDI

Almanya ordusu da Salı günü yaptığı açıklamada Irak’ta eğitim amacıyla konuşlu askerlerinin bir kısmını çekeceklerini bildirdi. Askerlerin Ürdün ve Kuveyt’te taşınacağı kaydedildi.

İRAN’DAN NÜKLEER HAMLE

Karşılıklı tehditler ve gerilimin düşürülmesi yönündeki çağrılar arasında İran rejimi nükleer program kapsamındaki taahhütlerini düşürmede son aşamayı başlattı. İlk aşama, ABD’nin nükleer anlaşmadan çekilmesinden bir yıl sonra Mayıs 2019’da başlatılmıştı. Kademeli olarak taahhütlerini askıya alan İran, son aşamada uranyum zenginleştirmede limit tanımayacaklarını bildirdi.

TRUMP: İRAN’IN ASLA NÜKLEER SİLAHI OLMAYACAK

ABD Başkanı Donald Trump, Pazartesi günü Twitter üzerinde buna yanıt vererek, “İran’ın asla nükleer silahı olmayacak” dedi.

Anlaşmanın Avrupalı tarafları da İran’ın adımından derin üzüntü duyduklarını belirtti. Tahran yönetimi, Uluslararası Atom Enerjisi Kurumu’nun (UAEK) denetim programında gönüllü olarak yer almaya devam edecek.