Katil robotlar yasaklayıcı bir antlaşma olmadan ‘tartışılacak’

Son dönemlerde yapay zeka alanındaki çok sayıda şirketin önlem alınması için uyarılarda bulunduğu ve ‘katil robotlar’ olarak da bilinen otonom silahlar meselesi BM gündemine alınacakken, engelleyici bir antlaşma talepleri karşılıksız kalıyor.  

BM’ye bağlı Silahsızlanma Konferansı adlı birim tarafından Pazartesi günü başlayacak olan tartışmalarda, otonom silahlar meselesi ele alınacak.

5 GÜNLÜK KONFERANSTA TARTIŞILACAK

Robot ve yapay zeka alanında çalışmalar yürüten yüz civarındaki tanınmış şirketin yöneticileri tarafından Ağustos sonunda BM’ye yönelik kaleme alınan bir açık mektupta, ‘katil robot’ denilen otonom silahlara karşı uyarılmıştı. Bu şirketler, BM’nin acilen otonom silahların getireceği tehlikelere karşı acilen harekete geçmesi ve bir antlaşmayla yasaklanmaları çağrısı yapmışlardı.

Bu çağrıya BM’ye bağlı Silahsızlanma Konferansı’nda yanıt verilecekken, konferansın sadece tartışma düzeyinde kalacağı duyuruldu. İsviçre’nin Cenevre şehrinde Pazartesi günü başlayacak ve 5 gün sürecek konferansta, otonom silahlar konusu detaylı olarak ele alınacak.

İNSANİ KONTROLÜN HANGİ MEKANİZMALARCA SAĞLANACAĞINDA UZLAŞILAMIYOR

Hindistan’ın BM nezdindeki daimi temsilcisi Amandeep Gill’in yöneteceği tartışmalarda, ‘katil robotların’ yasaklanmasına ilişkin bir antlaşma ise gündemde değil. Konferansa ilişkin açıklama yapan Gill, bu silahların yasaklanmasına dair bir antlaşma metni hazırlanması gibi bir planlarının olmadığını da belirtti.

Amandeep Gill, ‘öldürme emrinin’ insanda olması gerektiği noktasında uluslar arasında bir ‘uzlaşı’ olduğunu savunurken, temel bazı görüş farklılıkları olduğunu da kabul ediyor. Gill, özellikle otonom silahlar üzerindeki insan kontrolünün hangi mekanizmalarca sağlanacağı noktasında farklı görüşler olduğunu belirtti.

‘ÖLDÜRME KARARI ALGORİTMALARDA OLMAMALI!’

Otonom silahlara karşı çıkan çok sayıda kuruluşun en önemli argümanı ise, insani kontrol olmayan silahların insanlığı büyük bir tehlikeyle karşı karşıya bırakması. ‘Katil Robotları Durduralım’ adlı bir kampanya dünya çapında etkili olurken, kampanya üyeleri “Son tahlilde öldürme kararının insanların elinde olması’ gerektiğini savunuyorlar.

Silah sistemlerinde ateş açma kararının algoritmalara bırakılmasının illegal olduğuna dikkat çeken ‘katil robot’ karşıtları, bu silahların öldüreceği bireylerden kimsenin sorumlu tutulamayacak olmasını gerekçe gösteriyorlar. Otonom silah karşıtları, uluslararası insani hukuk önünde bu silahları kontrol eden ve ölüm emrini veren bir bilgisayarın hiçbir mesuliyetinin olmadığı gerçeğine işaret ediyorlar.

OTONOM SİLAHLAR NEDEN TEHLİKELİ?

Katil robotlar ya da otonom silahların dünya üzerinde en fazla bilinenleri arasında ‘dron’ olarak da adlandırılan insansız hava araçları bulunuyor.

Dronlar kendi başlarına kalkış yapma ve hedef tespit etmenin yanı sıra herhangi bir hedefi pilotuna aktarabiliyor. Ancak son yıllarda yaygın bir şekilde kullanılmaya başlanan dronlarda silah sistemleri de yüklü ve bunlar ‘tehlike’ veya ‘hedef’ olarak gördükleri bireylere ateş açabiliyor.

Her ne kadar bu ateş emri uçağı ana merkezden kontrol eden bir pilottan gelse de, bu uçakların saldırılarında hata payı pilotlu geleneksel savaş uçaklarına oranla daha yüksek. Zira pilotların dronlarla doğrudan temas halinde olmamaları da riski arttırıyor.

SADECE YÜKLENİLEN BİLGİLERLE KARAR ALIYORLAR

Ancak önümüzdeki dönemde bu ‘ateş’ ya da ‘ölüm emrinin’ de doğrudan bilgisayarlar tarafından verilmesi gündemde. Otonom silahlar veya robotların programlarını hazırlayan uzmanlar, bu silahların hangi şartlar altında nasıl karar vermesi gerektiğini kararlaştıracakken, pratikte ise ‘edindiği deneyimle’ hareket edecek.

Ayrıca bu tür robotların dünyada bilinen radikal ‘terör örgütlerine’ karşı kullanımı temel alınabileceğinden, programlamalarında insani sorumlulukların parametre dışı kalması ihtimali de var.

Yine otonom silah veya robotların alacağı yanlış bir kararla bir başka ülke toprağında öldürmesi durumunda oluşacak egemenlik sorunu ve tartışmaları da krizleri tetikleyebilecek.

Her ne kadar verilen rakamlar şüpheli bulunsa da, birçok devletin savunma sistemlerinde kullanılacak otonom silahlar için yapılacak araştırmalara milyarlarca dolar harcadığı biliniyor.

Uluslararası bağlayıcılığı olan bir antlaşmanın olmaması halinde otonom silahların ya da diğer adıyla katil robotların oluşturacağı tehlikelerin önümüzdeki ay ve yıllarda çok daha fazla gündeme gelebileceği söylenebilir.