1853 yılından itibaren Fransız sömürgesi haline getirilen Yeni Kaledonya’da bağımsızlık yanlısı Kanak Ulusal ve Sosyalist Özgürlük Cephesi (FLNKS) ve dönemin sosyalist Fransa hükümeti arasında 1988 yılında imzalanan Matignon Anlaşması ile 1998 Nouméa Anlaşması, adanın bağımsızlığına dair referandum yapılmasını öngörüyordu.

Pasifik’teki Mercan Denizi’nde bulunan ada ülkesi Yeni Kaledonya’da halk Pazar sabahından itibaren yapılacak referandumda, “Yeni Kaledonya’nın tam egemenlik hakkına kavuşması ve bağımsız omasını istiyor musunuz?” sorusuna yanıt verecek.  Referanduma ilişkin yapılan anketler, 270 bin nüfuslu adadaki seçmenlerin büyük bir kısmının Fransa’ya bağlı kalınmasından yana olduğunu gösteriyor.

175 bin civarında kayıtlı seçmenin sandık başına çağrıldığı referandumda, Fransa’ya bağlı kalınması ihtimalinin güçlü olması ise,  adaya sonradan yerleşenlerin sayısının artmış olmasına bağlanıyor.

Fransa’nın 16’ıncı yüzyıldan itibaren sömürgeleştirdiği toprakların çok büyük bir kısmı bağımsızlığını kazanırken, Reunion, Fransız Guyanası ve Kaledonya’nın da aralarında olduğu on binlerce kilometrekarelik alan halen Fransa’ya bağlı. Denizaşırı bölgelerin yanı sıra Korsika, Alsace, Bretagne ve Oksitanya gibi bölgelerde bağımsızlık talepleri vardı. Bu bölgelerden günümüzde sadece Korsika’da bağımsızlık yanlılarının güçlü bir taraftar kitlesi var. 

Adadan çıkacak bir bağımsızlık kararı, Türkiye başta olmak üzere birçok üniter devlet için model teşkil eden Fransa’nın yanı sıra İspanya ve Britanya gibi ülkeleri de etkileyecek. İspanya’da Katalanların, Britanya’da ise İskoçya ve Kuzey İrlanda’nın bağımsızlık talepleri oldukça sıcak.

KALEDONYA’YA DAİR BAZI BİLGİLER

Pasifik Okyanusu’ndaki Mercan Denizi’nde bulunan Yeni Kaledonya’nın 18 bin 575 kilometrekare toprağa sahip. 270 bine yakın kişinin yaşadığı adada nüfusun yüzde 40 yakınını Kanaklar, yüzde 30 kadarını Fransızlar çoğunlukta olmak üzere Avrupalılar oluşturuyor. 2009’daki bir sayımda adadaki Fransızların neredeyse yarıya yakınının Fransa doğumlu olduğu anlaşılmıştı.

Diğer etnik gruplar arasında Wallis-Futunis halkı yüzde 10 gibi bir oranla gelirken, birçok diğer yerli halk da adada yaşıyor. Ayrıca Vietnamlılar ve Endonezyalılar başta olmak üzere birçok Asya ve Pasifik ülkesinden halklar da yüzde 5 civarında bir nüfusa sahip. ‘Kaledonyalı’ statüsü altında adada yaşayan yüzde 5’lik bir gruba ek olarak çok sayıda diğer yerli halk grubu da adada mevcut.

Dış ilişkiler, savunma ve para politikalarında Fransa’ya bağımlı olan Yeni Kaledonya’da diğer politikalar ise yerel hükümet tarafından belirleniyor.

Ekonomik açıdan Fransa’nın diğer denizaşırı bölgelerine oranla daha iyi bir konumda olan Yeni Kaledonya, var olan kaynaklarının sömürülmesi nedeniyle yoğun bir işsizlik söz konusu. Genel işsizlik oranı yüzde 12’ler gibi bir oranla ülke ortalamasının biraz üstünde olsa da, diğer denizaşırı bölgelerden biraz daha bir konumda. Ancak gençler arasındaki işsizlik oranı da yüzde 35’lerin üzerinde ve bu kesimin ne yönlü karar vereceği merak ediliyor.

EVET VEYA HAYIR ÇIKARSA NE OLACAK?

Referandumdan ‘evet’ sonucu çıkması halinde Yeni Kaledonyalıların Fransa’dan ayrılma ve kendi devletlerini kurma hakkı olacak. Eylül ayında yapılan iki anket, referandumdan yüzde 60 civarında ‘hayır’ oyu çıkacağını gösteriyordu.

Ancak ‘hayır’ oyunun fazla çıkması halinde dahi önümüzdeki 2 yılda yeni bir referandum düzenleme hakkı olacak. İkinci referandumdan da ‘hayır’ çıkması halinde 2022’den itibaren yeni bir referandum daha düzenlenebilecek.