Çarklar dönüyor işçiler hasta oluyor…

İSİG ve DİSK-AR raporlarına göre birçok işçi Covid-19’dan etkilenirken Emek Partisi Kocaeli İl Başkanı Arzu Erkan, Mayıs ayı başında yeniden kentte üretime başlayan fabrikalarda işçilerin hayatının patronun inisiyatifine bırakıldığını söylüyor.

Covid-19 salgını ile en çok tartışılan ve çözüm bulunması gereken alanlardan biri üretim oldu. Ana sanayi büyük oranda üretime ara verse de tam kapasite çalışan alanlar da vardı. AKP hükümeti ise Ramazan Bayramı sonrası bir normalleşme planı devreye sokmayı hazırlanıyor; ama birçok fabrika ve iş yeri zaten Nisan sonu ile Mayıs ayı başında üretime geçmiş durumda.

DİSK-AR’ın (Araştırma Merkezi) salgın boyunca yaptığı ve üçüncüsünü Nisan ayı sonunda yayınlanan rapora göre işçiler arasında Covid-19 pozitif vaka oranı Türkiye’nin en az 3,2 katıydı. DİSK üyeleri üzerinden yapılan bu araştırmaya göre Nisan 2020’nin başında DİSK üyesi işçilerdeki pozitif vaka sayısı 257 iken 24 Nisan itibariyle bu 535’e yükseldi. Raporda bu rakamın sendikalı işçileri yansıttığı sendikasız ve kayıtsız işyerlerinde Covid-19 pozitif oranının çok daha yüksek olduğunun tahmin edildiği belirtiliyor.

İSİG Meclisi’nin (İşçi Sağlığı ve İş Güvenliği Meclisi) Mayıs 2020’i de kapsayan raporuna göre ise 11 Mart-10 Mayıs arasında ‘en az’ 128 işçi Covid-19 nedeniyle yaşamını yitirdi. Hayatını kaybeden emekçilerin 9’u kadın, 119’u erkek, yaş ortalaması 50, 98’i ücretli (işçi ve memur), 30’u ise kendi nam ve hesabına çalışandı.

KAYIT DIŞI İŞÇİLERDE HASTALIK ORANI DAHA FAZLA

İSİG’in 17 Mayıs’ta yayınlanan 2 aylık salgın raporuna göre Covid-19 nedenli iş cinayetlerinin en fazla gerçekleştiği işkolları ticaret-büro ile sağlık oldu. Yaşamını yitiren işçilerin en az 18’i (yüzde 15) sendikalı idi. Bu da DİSK’in sendikasız ve kayıtsız işçiler arasında salgının daha etkili olduğu gözlemini doğrular nitelikte. Zira İSİG de raporda buna vurgu yapıyor: “Sendikaların ve odaların rapor ve tespitleri ile basına yansıyan ve işyerlerinden ulaşan bilgilere göre, salgının ikinci ayı olan 11 Nisan-10 Mayıs tarihleri arasında en az 204 işyerinde 13 bin 43 işçide Covid-19 hastalığı tespit edildi. Basına ya da sendikaların raporuna yansımayan, işyerlerinden bilgi alamadığımız özellikle sendikasız, güvencesiz ya da kayıt dışı çalışan işçileri göz önüne aldığımızda; işyerlerinde salgının yaygınlığının gerçek boyutları ortaya çıkacaktır.”
MAYIS’TA TAM KAPASİTE ÜRETİM BAŞLADI

Marmara bölgesindeki sanayi kentlerinden olan Kocaeli’nde de salgının ikinci haftası üretim büyük oranda durdu. Fakat sanayi kenti olan Kocaeli’nde çarklar Nisan ayı sonu ile yavaş yavaş açılmaya başladı. Emek Partisi Kocaeli İl Başkanı Arzu Erkan’ın ifade ettiğine göre ise Mayıs aynın ikinci haftasına girdiklerinde artık kentteki tüm fabrikalar eski üretime dönmüştü: “Türkiye'deki ilk vakanın açıklanmasından bir hafta, 10 gün sonra Kocaeli'ndeki ana sanayi fabrikaları üretime ara verdi. Ana sanayinin üretime ara vermesi ile bunların tedarikçisi olan yan sanayi de bu şekilde bir uygulamaya geçti. Elbette bu durum üretimin yüzde yüz durduğu anlamına gelmiyor. Çünkü üretime hiç ara vermeden devam edenlerin sayısı da azımsanmayacak kadar fazlaydı. Ama tırnak içinde söylüyorum ‘normale dönme hali’ Kocaeli'nde zaten Bayram öncesinde başladı. Bir kısmı Nisan ayı sonunda, diğer kısmı da Mayıs ayı başında üretime geri döndü. Hatta 11 Mayıs itibariyle üretime ara veren tüm işletmelerin yeniden açıldığını söylemek yanlış olmaz. Yani Kocaeli’nde şu an bütün çarklar dönüyor ve işçiler çalışıyor.”

ÖZEL İZNLE ZORLA ÇALIŞTIRMA

İSİG Meclis’in son raporuna göre sokağa çıkma yasağının olduğu günlerde ‘üretimi sürdürmek zorunda olan’ işyerlerinin dışında Ülker, Eti Bakır, Emaar şantiyesi gibi işletmelerde işçilerin zorla çalıştırılmasına göz yumuldu. Polyak Maden İşletmesi’nde salgına rağmen 700 işçi kampa alındı.
Arzu Erkan da benzeri bir uygulamanın Kocaeli’nde yaşandığına dikkat çekiyor: “Emek Partisi Gebze İlçe Örgütü olarak bir açıklama yaptık yakın zamanda. Son sokağa çıkma yasağının olduğu gün 1264 işyeri, valiliğe başvurarak özel izinle çalışma yasağına rağmen üretimine sürdürdü.”

1 YA DA 4 TANE YIKANBİLİR MASKE DAĞITILDI

İki ay boyunca sanayi kenti olan Kocaeli’nde çalışan fabrikalarda ne gibi önlemler alındığını sorduğumuz Arzu Erkan, alınan önlemlerin patron insafına bırakıldığını vurgularken, mesafe gibi durumlara özen gösterilse de örneğin maske konusunda büyük sıkıntılar ve belirsizlikler yaşandığını anlatıyor: “İşçi sağlığı işletmelerin büyüklüğüne göre değişiyor. Büyük firmalarda işe giriş ve çıkışlarda ateşleri ölçüldü işçilerin. Özellikle İçişleri Bakanlığı’nın genelgesi uyarınca işçiler servislerde tek tek oturtularak taşınıyor ya da yemekhanelerde mesafe gözetiliyor. Ama şunu ifade etmek gerekiyor aslında işçi sağlığı biraz da patronların keyfiliğine dayanıyor. Örneğin maske takılması zorunluydu ama zaten ülkede maske dağıtımı bir karmaşa haline geldi. O süreçte SGK'lı çalışanlara iş yerleri tarafından maske temin edileceği söylendi. Ama bu uygulamada da maskenin kalitesinden tutun da 8 saat çalışan bir işçiye günde kaç tane maske verileceği gibi bir düzenleme yoktu. Bazı işyerlerinde yıkanabilir maskeler veriliyordu işçilere. Örneğin bize gelen bilgilere göre Kocaeli’ndeki Snop Metal, 4 tane yıkanabilir maske dağıtmış işçilere. İşyerleri bu maskeleri kaybetmemelerini istiyor işçilerden. Öte yandan sadece çalışırken değil molalarda da işçiler bu maskeleri takıyor. Ford, 2 tane maske verdi işçilerine sadece, yine yıkanabilir. Tayaş Fabrikası’ndaki burası bir gıda fabrikası, yine 1 maske veriliyordu. Yani işyerlerindeki tedbirlerin tamamen patronların inisiyatifine bırakıldığı bir tablo var karşımızda ve bu denetlenmeyen bir durum. Bir denetim yok. Tüm bunlar işçilerin sağlığını korur mu? Bu da kocaman bir soru işareti olarak karşımızda duruyor.”

YENİDEN ÜRETİMLE YENİ COVID-19 VAKALARI ÇIKTI

AKP, bayram sonrası kontrollü şekilde üretime geçileceğini duyurmadan önce zaten Cumhurbaşkanı Erdoğan “Çarklar dönmeli” açıklamasını yapmıştı. Erkan’ın belirttiğine göre sanayi kenti Kocaeli’nde üretim neredeyse tamamen açılmış durumda. Ama üretimin açılması yeni vakaları da beraberinde getiriyor, Erkan bunu şu örnekle ifade ediyor: “Ford, 20 Mart'ta üretimi durdurmuştu, 4 Mayıs'ta yeniden açıldı. Üretime başladıktan hemen bir hafta sonra yeni vakalar ortaya çıktı. Ford’da şu an Covid-19 pozitif çıkan işçi sayısı 11. Bu bilgi fabrikanın genel müdürü tarafından da doğrulandı. Bunlardan 6 tanesi yeniden üretime başladıktan sonra ortaya çıkan vakalar. İşçilerin ne kadarının Covid-19 pozitif olduğunu öğrenmek ise çok güç çünkü şeffaf bir veri akışı yok. İşçi işe gelmediğinde ve sorulduğunda evde karantinada deniliyor ya da test sonucu beklendiği söyleniyor.”

YASA DA KORUMUYOR

Emek Partisi Kocaeli İl Başkanı Arzu Erkan’ın işçilerin sağlığının yanı sıra dikkat çektiği bir başka konu da ertelenen işten çıkarma yasasının emekçileri korumadığı: “İşten çıkarmanın 3 ay ertelenmesi Resmî Gazete’de yayınlanmadan önce ‘İşçilerin en büyük isteği karşılandı’ gibi sözlerle propaganda yapılmıştı. Ama zaten yasa çıkmadan önce birçok işçi işten çıkarıldı, özellikle sözleşmeli olanlar. Örneğin demin bahsettiğim yıkanabilir maske veren Kocaeli’ndeki Snop Metal’de yasa geçmeden 16 işçinin işine son verildi. Tüpraş’ın taşeronu olan Tekfen’de 24 işçi çıkarıldı, bunlardan bir tanesi de Covid-19 pozitif olan bir işçiydi. İşçi sağlığı için söylediğim denetim bu alanda da olmadığı ve patronlara tanınan bu keyfilik bizzat iktidar tarafından sağlandığı için yasa da işçiyi korumuyor.”