Kürt aydını, gazeteci-yazar Musa Anter, Kürtlerin deyimi ile Apê Musa'nın JİTEM tarafından katledilmesinin üzerinden 26 yıl geçti. 20 Eylül 1992 yılında Amed'de gerçekleşen Kültür-Sanat Festivali’ne katılarak kitaplarını imzalayan Apê Musa, akşam Seyrantepe Mahallesi'nde uğradığı silahlı saldırı sonucu 72 yaşında hayatını kaybetti. O gün Apê Musa'nın yanında olan ve daha sonra "Tayfun" kod adıyla MİT üyesi olduğu ortaya çıkan eski AKP Milletvekili Orhan Miroğlu ise yaralı kurtuldu.

90'lı yıllarda Kürdistan'da Türk devletinin cinayet şebekesi olan JİTEM tarafından katledilen Apê Musa'nın failinin meçhul olmadığı herkes tarafından biliniyordu. Ancak, Türkiye'de 8 yıl boyunca yürütülen soruşturmadan hiçbir sonuç alınmadı. Bunun üzerine Anter ailesi, 2000 yılında Avrupa İnsan Hakları Mahkemesi’ne (AİHM) başvurdu.

CİNAYET SUSURLUK RAPORLARINDA YER ALDI

Mahkeme, davayı kabul edip işleme koyduktan sonra 2005 yılında Türkiye’yi savunan avukatlar, "uzlaşma" teklifi ile aileye 15 bin Euro önerdi. Tazminat önerisini reddeden aile davanın devamını talep etti. Sonuç olarak AİHM 19 Aralık 2006 yılında Musa Anter'in yaşam hakkının ihlal edildiği gerekçesiyle Türkiye'yi suçlu buldu. Türkiye 28 bin 500 Euro ödemeye mahkum oldu.

Apê Musa'nın JİTEM tarafından nasıl planlı bir şekilde katledildiği Başbakanlık Teftiş Kurulu'nun hazırladığı Susurluk Raporu'nda ortaya çıktı. "PKK yanlısı oldukları tescillenen ancak yasal olarak engel olunamayan kişilerin öldürülme kararının teşkilat içinde verildiği" vurgulanan raporda, Musa Anter için şu ifadeler yer aldı: "Ülkenin birliğine, bütünlüğüne aykırı eylem sahipleri ağır bir cezayı hak etmişlerdir. Nitekim, Musa Anter'in silahlı bir eylem içinde olmadığı, daha çok işin filozofisi ile meşgul olduğu, öldürülmesinin yarattığı etkinin kendisinin gerçek etkisini geçtiği ve öldürülme kararının hatalı olduğu söylenmektedir."

AİHM TÜRKİYE'Yİ SUÇLU BULDU

JİTEM tetikçisi Abdulkadir Aygan da yıllar sonra Apê Musa cinayetine ilişkin itiraflarda bulundu. Apê Musa cinayetini JİTEM'in planladığını itiraf eden Aygan, JİTEM kurucusu Binbaşı Ahmet Cem Ersever, Yeşil kod adlı Mahmut Yıldırım, JİTEM elemanları Mustafa Deniz, Savaş Gevrekçi, Ali Ozansoy, itirafçı Cemil Işık (Hogir) ve Hamit Yıldırım'ın cinayetten sorumlu olduğunu söyledi.

AİHM'in mahkumiyet kararı ve Aygan’ın itiraflarına rağmen Apê Musa cinayetine ilişkin dava yıllarca sürüncemede bırakıldı. Cinayetin üzerinden tam 20 yıl geçtikten sonra 29 Haziran 2012 yılında tetikçi Hamit Yıldırım'ın Şırnak'ta yakalanması ile dava "zaman aşımı"ndan kurtuldu. 25 Haziran 2013 tarihinde hazırlanan iddianame, Diyarbakır 7. Ağır Ceza Mahkemesi tarafından kabul edildi.

MİROĞLU MİT'İN 'TAYFUN'U ÇIKTI

2014 yılında Musa Anter Cinayeti Davası’nın, JİTEM Ana Davası’yla birleştirilmesi talebi, Diyarbakır 1. Ağır Ceza Mahkemesi tarafından kabul edildi. Fakat, 2015 yılında dava "Güvenlik" gerekçesiyle Ankara’ya nakledildi. Ankara 6. Ağır Ceza Mahkemesi'nde görülen davada, Mahmut Yıldırım, Yüzbaşı Savaş Gevrekçi, Abdülkadir Aygan, Hamit Yıldırım, Cemil Işık, Muhsin Gül, Mehmet Zahir Karadeniz ve Fethi Çetin'in aralarında bulunduğu 18 kişi hakkında "taammüden adam öldürmek" suçundan ağırlaştırılmış müebbet cezası talep edildi.

Yıllardır süren davada sanıklar tüm suçlamaları reddederken, itirafçı Mahmut Yıldırım, Fethi Çetin, Abdülkadir Aygan, Muhsin Gül, Cemil Işık hakkında tutuklama kararı çıkarıldı. Veli Küçük ve Mehmet Eymür dosyada tanık olarak dinlendi. Küçük, JİTEM dahi her şeyi reddederken, Mehmet Eymür, Apê Musa katledildiğinde yanından olan Orhan Miroğlu'nun Tayfun kod adıyla MİT'e çalıştığını ve cinayeti PKK’ye yıkmak için Miroğlu'nu sağ bıraktıklarını söyledi.

TUTUKLU TEK KATİL DE BIRAKILDI

Mahkeme ise tanık ifadelerine ve delillere rağmen davanın tek tutuklu sanığı olan Hamit Yıldırım'ı da serbest bıraktı. Cinayette adı geçenlerden Cem Ersever, Mustafa Deniz, Kutlu Savaş, Neval Boz öldürüldü. Abdulkadir Aygan İsveç'te yaşıyor, Yeşil'in akıbeti ise bilinmiyor. 11 Temmuz 2018 günü görülen Anter cinayetinin son duruşmasında Yeşil'in yaşadığını iddia eden Genelkurmay Başkanlığı İstihbarat Daire Eski Başkanı İsmail Hakkı Pekin’in dinlenmesine karar verilerek dava 14 Kasım'a ertelendi.

26 yılı geride bırakan Musa Anter cinayetinin de diğer "Faili meçhul" cinayetler gibi üstü örtünmek isteniyor. Katillerin beraat ile ödüllendirildiği AKP döneminde Kürdistan'da yaşanan "Faili meçhul" cinayet dosyaları da failler ve azmettiriciler bilinmesine rağmen tek tek kapatıldı. Apê Musa cinayet davası da bu şekilde devam ederse 4 yıl sonra "Zaman aşımı"na uğrayacak.

HAYATI CEZAEVİ VE SÜRGÜNLERLE GEÇTİ

"Türkiye’nin 55 yıllık girdisinin, çıktısının yeminli, canlı bir şahidiyim. Hem yalnız şahidi mi? Değil! Sanığıyım. Mahkumuyum" diyen Apê Musa'nın hayatı cezaevi ve sürgünlerle geçti. 1920 yılında Mardin'in Nusaybin ilçesine bağlı Akarsu Bucağı'nın Ziwing köyünde dünyaya gelen Apê Musa, 1944 yılında Ayşe Hale ile evlendi. Anter, Rahşan ve Dicle adında 3 çocuğu olan Apê Musa, İstanbul Üniversitesi Hukuk Fakültesi bölümünden üçüncü sınıftayken ayrıldı.

Üniversiteden ayrıldıktan sonra Şark Postası ve Dicle Kaynağı’nda yazmaya başladı. İleri Yurt gazetesindeki Kürtçe şiiri ‘Qimil/Kımıl’ sebebiyle 1959 yılında 49’lar davasında idamla yargılandı. Mayıs Darbesi’nde sonra serbest kalan Apê Musa, cezaevinden çıktıktan sonra Deng, Barış Dünyası ve Yön dergilerinde yazdı.

KATLEDİLDİĞİ YERDE ANILACAK

1963’te 23’ler davası ile tekrar cezaevine girdi. Mamak, Sultan Ahmet, Balmumcu, Seyrantepe ve Nusaybin cezaevlerinde yattı. 1967’de sürgüne gönderilen Apê Musa, 12 Eylül Darbesi’nde "Kürtçülük propagandası" yapmaktan tutuklandı. Hayatının toplam 11,5 yılı cezaevinde geçen Apê Musa, İleri Yurt, Dicle-Fırat, Barış Dünyası, Deng, Yön, Azadiye Welat, Yeni Ülke, Özgür Gündem, Rewşen ve Tewlo’da yazdı. Ayrıca 1959’da Birina Reş, 1962’de Qimil, 1967’de Ferhenga Kurdî-Tirkî, 1991’de Hatıralarım I, 1992’de Hatıralarım II, 1992’de Vakayiname, 1996 Fırat Marmara’ya Akar ve 1999 yılında Çinara Min kitapları yayımlandı.

Bugün ölüm yıldönümü olan Apê Musa için ilk tören saat 11.30'da 26 yıl önce katledildiği Seyrantepe'deki sokakta yapılacak. Öğleden sonra ise Nusaybin'e bağlı Akarsu Bucağı Ziwingê köyünde bulunan mezarı başında saat 15.00'da bir anma düzenlenecek.