Enerji kesintisinin faturası da işçiye ödetiliyor

İran’ın doğalgazı kesmesiyle Türkiye’de sanayi üretimi üç gün durduruldu. Kamil Kartal, enerji üretimi fazla olan Türkiye'nin bu tür sorunları telafi edebileceği halde yanlış politikalar izlendiğini vurgularken, patronlar faturayı işçilere kesti.

İran’ın Türkiye’ye doğalgaz sevkiyatını durdurmasıyla birlikte sanayide üç gün boyunca elektrik kesintisi uygulaması başladı. Organize sanayi ve büyük fabrikaların etkilendiği bu kesintinin faturası ise işçilere kesildi. 

Antep, Kocaeli ve Denizli gibi sanayi kentlerinden binlerce işçinin çalıştığı organize sanayilere üretimi dururken işçilere 3 gün ücretsiz izin, maaş kesintisi ya da yıllık izinden düşme uygulamaları gündeme geldi. 

YANLIŞ ENERJİ POLİTİKALARI

Peki, yaşanan enerji krizinin bu boyuta gelmesinin ana sebepleri neler? 

ANF’ye konuşan sendika uzmanı Kamil Kartal, krizin sebebi olarak, özelleştirilen enerji şirketlerinden yanlış enerji politikalarına kadar piyasalaştırılmış bu alandaki birçok şeye işaret ediyor: “Uygulanan enerji politikalarının kömüre, doğalgaza ve termik santrallere dayalı yapılmasının ortaya çıkardığı sonuçlarla karşı karşıyayız. Türkiye’deki enerji üretimi zaten bu koşulların oluşmasını önleyecek miktarda. Fakat TEİAŞ’a ait santraller bakıma alınıyor, tribünleri yüzde 50 oranında çalıştırıyorlar ve ağırlıklı olarak enerji üretiminde özel sektör santralleri temel alınıyor. Bu tablo üzerine bir de enerjide bugün yaşadığımız gibi sıkıntılar ortaya çıkınca, enerji arz ve talebinde bir sorun oluşuyor. Rakamlarda bir iki puan yanılabilirim ama Türkiye’de yüzde 20’den fazla fiilen üretilen, yani anlık üretilen enerji doğalgaz çevirim santrallerinden elde ediliyor. Doğalgazda sıkıntı yaşandığı anda ise bu tip sorunlar ortaya çıkıyor.”

Doğalgaza sadece elektrik santralleri açısından da bakmamak gerektiğini ifade eden Kartal; “Doğalgaz ile çeşitli faaliyetler yürüten işletmeler de var. Et, süt, seramik ürünlerinde, demir dökümün çeşitli ünitelerinde ve hurdadan geri dönüşüm uygulamaya kadar birçok sektörlerde ağırlıklı olarak doğalgaz kullanılıyor. Dolayısıyla buralarda da doğalgaz kesintisine gidilmesiyle ciddi sıkıntılar yaşanıyor” diyor.

FATURA İŞÇİYE KESİLİYOR

İşçilerin ücretsiz izne çıkarılmasından ücretlerinin kesilmesine kadar hukukta dahi yer almayan uygulamaların olduğunu kaydeden Kamil Kartal, şunları dile getiriyor: “Sermaye üretim ilişkilerinde sıkıntıya ya da krize girdiğinde bunun faturasını başta kendi çalışanları olmak üzere emekçilere çıkarıyor. Covid-19 salgınında da yaşadık, sermaye her koşulda kendi kar oranını muhafaza ediyor ya da yükseltiyor ama sorun yaşandığında bunun bedelini emekçilere ödetiyor. Yaşadığımız mesele tam olarak bu. Türkiye’de istihdama baktığımızda orta ve küçük ölçekli yerlerde çalışan sayısı tüm istihdamın neredeyse yüzde 90’ını oluşturuyor. Bu açıdan bakıldığında orta sanayi ve sanayi sitelerinde ağırlıklı üretim yapan iş yerleri, bu tür sorunlarla karşılaştıklarına başta da dediğim gibi kendi çalışanına yıkıyor faturayı. Örneğin işçilerin çoğunluğu ücretsiz izne çıkartılıyor şu an. Oysa iç hukuk kuralları ve uluslararası normlara bakıldığında işçinin kusurundan kaynaklanmayan ve mücbir sebeplerle ortaya çıkmış durumlarda, işçiler çalışmasa bile çalışıyormuş gibi bir muamele yapmak zorunda patron. Maalesef ülkede hukuk da kalmadığı için işçiler tamamen patronun inisiyatifine bırakılmış durumda. Üç gün sürecek kesintide milyonlar etkilenecek.”

AY SONUNA KADAR SÜRECEK GİBİ GÖRÜNÜYOR

Kartal, iddialara göre enerji kesintisinin inkar edilse de İran’a ödenmeyen borçlardan olduğu bilgisinin de dile getirildiğini hatırlatıyor: “Bu krizin rivayete göre İran’a ödenmeyen borçlar olduğu söyleniyor ama bu iddia ret ediliyor. İran’ın ise 31 Ocak’a kadar bu sorunu çözeceği söyleniyor. Şimdilik üç günlük kesinti ama bu olasılığın ay sonuna kadar süreceği yönünde bir görüntü var. Bugün Türkiye’de 81 ilin 73’ünde doğalgaz kullanımı var. İklim koşulları da burada belirli fakat hane halkı gelen zamlar dolayısıyla doğalgaz kullanmamaya çalışıyor. Özellikle zamlardan sonra ciddi bir düşüş var kullanımda. Ama öte yandan birkaç günüdür süren ve daha 10 gün kadar devam edecek soğuk havanın etkisiyle doğalgaz kullanımı arttı. Bu konuda sorumlu bakanlık ya da kuruluşlar mevsim şartlarına uygun planlama da yapmadığı için böyle bir kargaşa çıkıyor. Şu an için açıktan hanelerde bir kesintiye gidilmez fakat belli başlı arıza vs. bahaneleri ile bölgesel kesintiye gidilebilir, bu mümkün. Zira bu siyasal iktidar her şeyi gizli kapaklı yaptığı için bunu kestirmek mümkün olmayabilir ama kamuya duyurulacak şekilde yapacaklarını zannetmiyorum; özellikle de iklim şartları düşünülürse.”