Neçirvan Barzani’nin Süleymaniye’de YNK, Goran ve Sosyalist Parti’yi ziyaret ederek, hükûmeti ve iktidarı için uzlaşma arayışında olduğu gün lağvedilen, parlamentonun sürgündeki başkanı Dr. Yusuf Muhammed Sadıq, ajansımıza konuştu.

'PARLAMENTOYA SAYGILARI YOK'

Güney Kürdistan’ın yaşadığı sorunların sorumlusu kim ve hangi mekanizmalar?

Güney Kürdistan’da yaşanan derin siyasi, askeri, güvenlik ve ekonomik krizlerin nedeni, şimdiye kadar parlamento gibi temel kurumların son söz ve karar sahibi olmamasından ileri geliyor.

Daha çok iktidar olan siyasi partiler, siyasi partilerin politbüroları Güney'in kaderini belirleyen kararları veriyor. Kararları kendileri alıyor. İstediklerinde parlamentoyu açıyorlar, istediklerinde kapatıyorlar. Sevmedikleri, istemedikleri bakanları görevden alıyorlar, yeni bakanlar atıyorlar. Bunların hiçbirinde temel kurum olan parlamentonun görüşünü almadan, hesabını yapmadan yapabiliyorlar. Tamamen yasa dışı, yasaların ihlali demektir. Bu parlamentoyu halk seçti, halk parlamentoya yetki verdi. Ama bunların halkın iradesi olan oyları ile seçip görev verdiği parlamentoya hiçbir saygıları yok. Bu sorunlar sadece son iki yıldır yaşanan sorunlar değil. Yasa tanımamaları, parlamentoyu saymamaları eskiden beri uyguladıkları bir şeydir.

REFERANDUM NEYE YOL AÇTI?

Parlamento kararı olmadan yapılan referandumun ortaya çıkan ağır sonuçlarına ilişkin neler söyleyebilirsiniz?

16 Ekim'den beri yaşadığımız derin kriz durumu referandumun sonuçlarıdır. Referanduma Güney Kürdistan’da yasal olmayan iktidarın aldığı kararın sonucunda gidildi. Beraberinde şimdi yaşadığımız derin krizli durumu ve sorunları getirdi.

Referandumun yapılması için parlamentoda hiçbir oturum yapılmadı ve onun için hiçbir karar alınmadı. Parlamento başkanı olarak referandumun iptal edilmesi ya da edilmemesi konusunda bir şey söylemem. Ancak ortaya çıkan gerçeklik; referandumun sonuçlarının hiç iyi olmadığı artık herkes tarafından biliniyor. Referandum çok olumsuz koşulları beraberinde getirdi.

Referandumdan dolayı binlerce şehidimizin kanı canı ile kazandığımız birçok şeyi bir gecede yitirdik. Şunun iyi bilinmesini istiyorum; iyi düşünülmeden, ortak kararlarla işler planlanmadan yapılan işlerin sonuçlarının ağır olduğunu referandumdan bu yana yaşadıklarımızın fazlasıyla gösterdiğini görmemiz gerekir.

Onun için 17 Ekim’de sonra yaptığım açıklamada, 'artık bu yasal olmayan iktidar ve yönetime bir sınır belirlemeliyiz' dedim. Halkın sesi, oyları ve demokrasiye saygı duyan bir duruma onu getirmeliyiz, dedim.

'ASKERİ GÜÇLER PARTİ GÜCÜ OLMAMALI'

Irak merkezi hükûmetinin yaptığı açıklamada 'askeri güçleri olan partiler seçime giremez' deniliyor. Bu açıklamayı nasıl değerlendiriyorsunuz?

Güney Kürdistan’da bazı partilerin peşmergeleri var, güvenlik güçleri içinde güçleri var. Bazı partiler siyasi rekabet içinde bazı durumlarda çıkarları için bu güçleri müdahaleler için kullanabiliyor.

Askeri güçlerin tamamının parti güçleri olmaktan çıkarılması gerekir. Peşmerge ve askeri güçler siyasal çıkarlar için alet edilmemeli. Siyasal rekabetlerde bu güçler çıkarlar için kullanılmamalı. Askeri güçler ve peşmergenin ülkeyi koruma, savunma dışında başka bir görevi olmamalı. Doğrusu budur. Irak anayasasına göre de, Güney Kürdistan anayasasına göre de böyle olması gerektiği yazılıyor.

Hiçbir siyasi parti ve örgütün eli askeri güçlerin içinde kalmamalı, askeri güçler de kendilerini siyasi parti güçleri olma konumundan çıkarmalılar. Irak ile yaşadığımız sorunların bir nedeni de budur. Onun için bizde diyoruz ki, askeri gücü olan hiçbir parti seçimlere katılmamalıdır.

PARLAMENTO NASIL OLMALI?

Bir parlamento başkanı olarak yönetmeniz gereken parlamentoya gidemiyorsunuz. Buna da Güney Kürdistan Parlamentosu deniyor. Güney Kürdistan Parlamentosu nasıl olmalı?

Hewler’in Güney Kürdistan başkenti olması büyük bir siyasal gelişmedir. Güney Kürdistan’ın başkenti olan Hewler’in sadece bir partinin başkenti olmaması gerekir. Tüm siyasi parti ve örgütlerin özgürce siyaset yapabilme merkezi olmalıdır. Tüm parti, örgüt ve kurumlar ile şahsiyetlerin özgürce siyasal aktivitede bulunabilecekleri bir duruma getirilmelidir.

Ne yazık ki böyle olmadığını gördük. Parlamento başkanı olarak ben Hewler'e gidemiyorum. Bazı televizyon kanalları, haber ajansları, gazeteler ve diğer basın yayın kuruluşları için Hewler’de sorun çıkarılıyor. Özgürce basın yayın işlerini yürütemiyorlar. Mesut Barzani’nin istifa mektubunu görüşmek için açılan parlamentoya saldırdılar. Bazı sivil toplum kuruluşları için çeşitli bahaneler çıkararak Hewler’e girişlerini yasakladılar.

Kuzey ve Rojava Kürdistan’dan bazı siyasi ve demokrasi aktivistleri ve eylemcilerine Hewler yasaklandı. Hewler'e giremiyorlar. Hewler’de güvenlik ve tutuklama kaygısından dolayı kalamıyorlar.

Bu sorunlar çok büyük ve çok ciddi sorunlardır. Bu sorunların en kısa sürede çözülmesi gerekir. Parlamentomuz son saldırıdan ötürü bir tehditle karşı karşıya kaldı. Böyle bir şey olabilir mi? Güney Kürdistan Parlamentosu'nun hiçbir tehdit altında kalmaması gerekir. Parlamento hiçbir partinin etkisi altında kalmadan bağımsız ve kendi iradesi ile görevini yerine getirmelidir.

Güney Kürdistan Parlamentosu denince Hewler ve KDP akla gelir. Neden?

Güney Kürdistan Parlamentosu Kürdistan parçalarındaki resmiyeti olan tek parlamentodur. Onun için bu parlamento sadece Hewler ve Güney Kürdistan’ı değil, dört parça Kürdistan’ı düşünen bir parlamento olmalıdır. Dört parça Kürdistan’ın siyasetçilerinin aktif bir şekilde siyaset yapabilecekleri bir parlamento olmalıdır. Parlamentoya bu gözle baktım ve böyle olmasını istedim.

Parlamento tüm partilerin üstünde bir yapıdır. Onun için hiçbir siyasi partinin müdahalesi olmadan işlevsel olup görevini yapmalıdır. Hiçbir siyasi partinin parlamentoya müdahalede bulunma hakkı, yetkisi yoktur. Bunun yapılması durumunda yasa dışılıktır.

Parlamento neden kapatılarak görevleri elinden alındı?

Parlamento yolsuzluk yapan bakan ve her kim olursa olsun soruşturulmasının kararını vermeli, bunun takipçisi olmalıdır. Parlamento hükûmeti denetleyebilmelidir. Parlamento üzerinde hiçbir tehdit olmadan, korku yaşatılmadan, önü kapatılmadan bu görevlerini eksiksiz bir şekilde yerine getirmelidir. Parlamenterlerin görevlerini yapmasının önü alınmamalıdır. Geçmişte bazı parlamenterler ile parlamento başkanı olarak görevimiz yaptırılmadı. Hâlâ parlamento başkanlığı görevimi yapamıyorum.

Parlamento yasama yeridir. Sorunların çözüm yeredir. Bölgesel yönetim olarak yaşadığımız sorunların çözüm yeri parlamentodur, partilerin merkezleri ve kapalı kapılar ardında toplanan politbüroları değildir.

Toplumsal hizmet için hükûmete baskı kurabilen, demokrasiyi geliştiren bir yerdir parlamento. Bu görevlerini yerine getirmemesi için kapatıldı, diye düşünüyorum.

Parlamento açıkken yasama yeri olarak göre yapıyordu. Çok sayıda yasada çıkarıldı. Ama ne yazık ki son iki yılda parlamentoyu, parlamento dışında bir araya gelen partilerin yaptıkları projeler, üzerinde anlaştıkları konuları yeni yasalarmış gibi alelacele getirip oylamalardan geçirerek kabul edilen bir yer haline getirdiler. Bütün bunlar yasalara aykırı yasa dışı bir şekilde yapıldı. Bu da parlamentonun itibarı ve meşruiyetine gölge düşürdü.

O yüzden son iki yıldır parlamento görevini yapamadı. Görevini yapmasının yolları kapatıldı. Çünkü iki yıldır parlamentomuzun kapısına kilit vurulmuştu. Bu yüzden biz de görevimizi yapamadık ne yazık ki. 

Bağdat hükûmeti ile aramızda yaşanan sorunlarda parlamentonun görev alması gerekir. Böyle olmasa sorunlar çözülmez şu an yaşadığımız derin krizli durumlar ortaya çıkar. Parlamento halkın çıkarlarını savunur partilerin değil, onun için halk parlamentonun oluşması için parlamenterlere oy verir.

BARZANİ'NİN İSTİFASI

Mesut Barzani bölge başkanlığından istifa etti. Bu karar parlamentoya aldırıldı. Bu kararı nasıl değerlendiriyorsunuz?

Bölge Başkanı'nın istifa mektubunu görüşmek için parlamento toplandı. Bir karar aldı. Alınan kararda ciddi hukuki sorunlar var.

Ancak yine de genel anlamda olumlu bir yanı vardı. O da tüm bu krizlerin nedeni olan, görev süresi biten bir bölge başkanının görev süresinin bittiğine dair aldığı karardır.

PARTİLERE ÇAĞRI

Neden parlamentoda değil de parlamento dışında çözüm aranıyor, bu konuda siyasi partilere bir çağrınız var mı?

Parlamentomuzda tüm partiler temsil ediliyor. Tüm partilerin temsilcileri var. Yüzde birden az oy alan partiler bile parlamentoda temsil ediliyor. Örneğin yüzde 0.42 oy alan partinin bile parlamentoda temsilcileri var. Onun için diyoruz ki parlamento parlamentodaki tüm tartışmalar bu partilerin temsilcileri ile parlamentoda yapılmalıdır.

Şimdi Güney Kürdistan’daki tüm partilere şu çağırıyı -her ne kadar parlamento ve Hewler’e girişim yasak olsa da- bir parlamento başkanı olarak yapıyorum: Şu ana kadar izlediğiniz politikaların sonucu yaşadığımız kırılma oldu. Siyasi, ekonomik, askeri kırılmalar yaşadık. İzlediğiniz politikalar ulusal bir kırılma yaşattı.

Yaşadığımız süreçten çıkmanın yolu, yeni bir yönetim ve iktidarı ortaya çıkarmanın zamanı geldi. Daha fazla yıkıma yer vermeden sağlam temeller üzerine yeni bir yönetim oluşturalım, diyorum. Kürditan’ın sağlam temeller üzerinde oluşturacağımız yeni yönetim ve iktidarla geleceğini garantiye alalım. Bunu yapamazsak bizi daha zor ve kötü günler beklediğini bilmemiz gerekir. Artık siyasi partilerin biraz geriye itilip yerine parlamentonun öne çıkararak sorunlarımızı aşmamızın zamanı geldi. Böyle bir adım atmamız zorunludur. Fazlasıyla koşulları da var. Partiler kendilerini dayatıp engel olmasalar bunu rahatlıkla başarabiliriz.