İran’da uluslararası yaptırımlar, rüşvet, kuraklık gibi iklimsel nedenler, dış yatırımların azlığı ve daha sıralanan birçok nedenle bağlantılı olarak ekonomik açıdan ciddi bir çöküş yaşandığı biliniyor. Bu ortamda milyonlarca çalışan kadın erkeklerden çok daha düşük ve geçinmeye dahi yetmeyecek maaşlara mecbur bırakılırken, işsizlik de yine en fazla kadınları etkiliyor.

Her ne kadar Birleşmiş Milletler Kadının Statüsü Komisyonu’na üye olsa da İran’ın kadınların haklarını iyileştirmeye yönelik bu komisyonun hiçbir tedbirini uygulamadığı biliniyor. Aksine İran İslam Cumhuriyeti rejimi, ‘kadınlara yönelik ayrımcı yasaları ve yapısal engelleri kaldırmak’ yerine daha fazla engel çıkarıyor.

KADININ ‘ROLÜNÜ’ FARKLI GÖREN ANLAYIŞ

BM Kadının Statüsü Komisyonu, kadınların da ‘eşit ekonomik imkanlara sahip olmasını’ öne çıkarırken, İran’da devlet ayrımcılığı ve marjinalizasyonu temel alıyor. Zaten İran dini lideri Ali Hamaney’in bu konuda söylediği “Allah, kadınları yaşamın ayrı bir alanı için yaratmıştır... Çalışmak kadınlar için çok büyük bir sorun değildir” sözleri de bu anlayışı net olarak gösteriyor.

Ancak tüm bunlara rağmen çalışmak zorunda kalan kadınlar istihdam piyasasında ciddi haksızlıklara maruz kalıyorlar. Kadınlar genellikle erkeklere oranla çok düşük ve geçimlerini dahi sağlamayacakları ücretlere mahkum edilirken, çok büyük bir kısmının sosyal güvenliği de bulunmuyor. Bu da kadınları iş dünyasında tam bir kölelik düzeniyle karşı karşıya bırakıyor.

MİLYONLARCA KADIN TEK BAŞINA AİLENİN ‘GEÇİMİNİ’ SAĞLAMAYA ÇALIŞIYOR

İş dünyasındaki tüm bu haksızlıklar tek başlarına ailenin diğer üyelerine bakmaya çabalayan kadınlar için çalışma hayatını daha zor duruma sokuyor.

82 milyon nüfuslu İran’da oldukça düşük maaşlarla çalışan ve ailelerine bakmakla yükümlü kadınların sayısı 3,5 milyon olarak tahmin ediliyor.

İran Parlamentosu’nda Mart ayında yapılan tartışmalarda açıklanan gerçeklere göre, 2017’nin sonbaharından itibaren tek başına ailelerine bakan çalışan kadınların maaşlarına eklenen devlet yardımları kesildi. Üstelik bu yardımların bir kısmı daha önceki maaşlarıyla ödendikleri için sonraki maaşlarında kesintilere gidildi.

SADECE YÜZDE 5’İNİN SOSYAL GÜVENLİĞİ VAR

İranlı kadınların düşük maaşlarının yanı sıra neredeyse yüzde 95’inin sosyal güvenlikten yoksun olmaları en büyük sorunlardan biri.

Resmi verilere göre aile reisi olarak görünen 3,5 milyon kadından sadece 180 bininin sosyal güvenlik sigortası var. Ayrıca bu yüzde 5’lik kesime verilen devlet maaşı ise asgari ücretin sadece yüzde 10’una denk geliyor.

GEÇİNMEK İÇİN ORGANLARINI SATMAK ZORUNDA KALIYORLAR

İran’da emekleriyle geçinmeleri engellenen milyonlarca kadının yaşamlarını idame ettirebilmek için hayatlarını tehlikeye atacak çözüm yollarına başvurdukları da biliniyor. Organ mafyalarının etkin olduğu ülkelerden olan İran’da birçok kadının bu yolu seçmek zorunda kaldığı bir gerçek.

EKONOMİK İFLASIN İLK MAĞDURLARI: KADINLAR

Normal şartlarda dahi tam bir kölelik düzeninin hüküm sürdüğü ülkede kadın çalışanlar, ekonomideki kötüleşmeden en çok etkilenen kesim. Akademisyenler tarafından hazırlanan bir çalışmaya göre, ekonomik kriz nedeniyle işten çıkarılanlar arasında çoğunluğu kadınlar oluşturuyor.

EVLİ VE DOĞUM YAPAN KADINLAR DIŞLANIYOR

Çalışan kadınlar arasında iş dünyasından dışlananların başında evli ve çocuk sahibi olan kadınlar geliyor.

Fatma Sadeghi adlı bir profesör tarafından Fars haber ajansına verilen rakamlara göre, son 10 yılda doğum yaptıktan sonra işten çıkarılan kadınların sayısı 74 bini buluyor. Sadeghi’ye göre kadınlar doğum izni istediklerinde işten çıkarılmakla karşı karşıya kalırken, yerlerine bekar çalışanlar işe alınıyor.

Kadınların doğumdan sonraki 2 yıllık emzirme döneminde işten çıkarılmalarını yasaklayan bir düzenleme ise, geçtiğimiz yıl bir yüksek idare mahkemesince iptal edilmişti.

YÜKSEK ÖĞRETİM MEZUNU KADINLAR İŞSİZ

İran’da son 20 yıldaki üniversite mezunları arasında kadınların oranı erkeklere oranla fazla olsa da, iş dünyasında buna denk avantajlara sahip değiller.

Resmi verilere göre son 20 yılda üniversitelerden mezun olan kadınların sayısı 2 milyon iken, bu sayı tüm mezunların yüzde 60’ına denk geliyor. Ancak aynı verilere göre her yıl en az 100 bin kadın işten çıkarılıyor. Ayrıca bu rakamlara sadece sosyal güvenlik sigortasından yararlanan kadınlar dahil.

Geçtiğimiz yıl Shahrvand adlı gazetede yüksek lisans diplomalı bir kadının aylık 150 bin ila 300 bin riyal kadar kazanmak için sandviç sattığını konu alan bir habere yer verilmişti. Oysa ülkede asgari ücret 1 milyon riyal civarında iken, yoksulluk sınırı ise 5 milyon riyal.