2012 yılında başlayan ve kadınların aktif katılımıyla gerçekleşen Rojava Devrimi yoğun saldırılar karşısında öz savunma savaşını yürüterek ilerlerken, toplumsal devrim ve kadın devrimini de gün geçtikçe daha güçlü temeller üzerine oturtuyor. Başlangıçta toplum içindeki devrimciler ve toplumsal öncülerle başlatılan kadın kurumlaşmaları ve örgütlülüğü bugün artık tüm kantonlarda komünler düzeyine ulaşmış durumda. Kadının Rojava’daki örgütlenme sistemi olan Kongreya Star 2 yıldır komünler biçiminde alttan üste doğru örgütlenerek sisteminin bileşeni tüm kadınları aktifleştirmeye çalışıyor.

Cizîr Kantonu Kongreya Star Yöneticisi Valide Boti Kongreya Star sisteminin temel birimleri olan kadın komünleri üzerine sorularımızı yanıtladı.

Kongre Star sistemi açısından komünün anlamı ve rolü nedir?

Komünden başlayarak toplumun ve kadınların örgütlenmesi o toplum ve kadınların iradesinin açığa çıkmasını sağlıyor. Bizim Kongre Star olarak şu anda temel örgütlenme birimimiz komünlerdir. Daha önce örgütlenme biçimimiz üstten alta doğruydu. Ama komünlerin oluşturulmasıyla birlikte sistemimiz artık altta üste doğru bir örgütlenmeye biçimine kavuştu. Ve bu çok daha demokratik bir sistemdir. Bu sistem içerisinde bütün kadınlar aktifleşebiliyor, tartışma ve kararlarda aktif rol alabiliyor. Yani kendi iradesini açığa çıkarabiliyor. Bütün kararlar komünden alınarak üste doğru geliyor.

Örneğin komünün oluştuğu coğrafyada kendi yaşamını ilgilendiren kararları kendisi alıyor ve uyguluyor. Bunun gereken birimlerini oluşturuyor. Yine mahalle ve şehri ilgilendiren konularda tartışabiliyor, öneri geliştiriyor, mahalle ve şehir meclisine sunuyor. Dediğim gibi komitelerimizde komünlerden başlayarak oluşturuluyor. Biz Kongre Star olarak çalışmalarımızı ekonomi, sağlık, savunma, uzlaşma, toplum içindeki ilişkiler, eğitim vb. temel ayaklar üzerinden örgütlüyoruz. Bunlarda komünler içinde komiteler şeklinde örgütleniyor ve kadınların, toplumun yaşamını örgütlüyor.

Temel örgütlenme biriminiz olduğunu ifade ettiğiniz komünleri ne zamandan itibaren oluşturmaya başladınız?

Devrimin başlangıcında yani 2011 yılında toplumsal örgütlenme ve kadın örgütlülüğünün nasıl geliştirileceği noktasında Yekitiya Star olarak toplantımızı gerçekleştirdik. Bizim Yekitiya Star olarak bir genel meclisimiz vardı. Bu sistem tartışılmaya başladıktan itibaren aşama aşama şehir meclislerini oluşturduk. 2013 yılındaki 5. Kongrede şehir meclislerimizi oluşturmaya karar verdik. Aslında her şehirde bir koordinemiz vardı. Ama şehir meclislerini kurmaya karar verdik. Bu şehir meclislerinde şehirlerdeki çalışmaların ve kurumların temsilcileri yer aldı. Tabi o süreçte birçok yeni çalışmanın da örgütlenmesini hem tartışıyor hem de fiili olarak yürütüyorduk. Bunların hepsinin temsicileri içinde yer alarak şehir meclislerini kurduk.

O süreçlerde sistemimizi direkt komünlerden başlatmamız mümkün değildi. Buna toplum olarak hazır değildik. Ciddi öncülük gerekiyordu. Bu anlamda da meclisler kuruldu.

Demokratik özerk yönetim kendini kanton sistemi üzerinden kurup ilan edince bizde kadın hareketi olarak kanton sistemine göre örgütlendik. Önce şehirlerin konferansları oldu daha sonra kantonlar düzeyinde konferanslar oldu. Biz de kanton kanton sistemimizi örgütledik. Tabi artık kanton düzeyinde de meclisimizi oluşturduk.

Ondan sonra artık toplumun en yaygın ve en demokratik örgütlenmesini geliştirebilmek için komünleşmeye karar verdik. Komünleşme kararını ilk olarak kadın hareketi aldı. Fakat genel halk meclisi de komünler şeklinde örgütlenme kararı alınca coğrafik komünlerin örgütlenmesi ardından biz de aynı coğrafyada kadın komünleri kurma kararı aldık.

2014 yılında komün çalışmalarına başladık ama esasta komünlerimizi 2015 yılında oluşturduk diyebilirim. Kobanê kantonunda DAİŞ saldırılarından dolayı güvenlik sorunları vardı. Bu kantonumuzda o süreçte komünlerimizi kurmamız mümkün değildi. Cizîr ve Efrîn kantonları olarak komünlerimizi kurduk ve 2015 yılının sonunda komün sistemine ulaştık.

Bu komünleri nasıl kurdunuz?

Bir mahallede 200 ev bir komün olarak kabul edildi. İşte mahallelerin coğrafyasına göre bu komünler oluşturuldu. Bu birimleşme içinde yaşayan herkes o komünün üyesi oldu.

Komünlerin kurulmasıyla birlikte sistemimiz tümden değişti. Başlangıçta üstten alta doğru örgütlendik. Bu sistem genel meclisten şehir meclislerine, mahalle meclislerine ve komünlere doğru evrildi. Ama komünlerin kurulmasıyla birlikte örgütsel mekanizmamızın çalışması artık alttan üste doğru geliştirildi. Bu şekilde tüm kadınların iradesi sistemimize yansıdı.

Ama 2015 yılında coğrafik olarak genel komünlerin kurulması ardından o komünde yaşayan bütün kadınları toplantıya davet ettik. Kadın komünü kurduk ve onun temsilcilerini yönetimlerini bu komünü oluşturan kadınlar kendileri seçtiler. Yine sağlık, öz savunma, eğitim, uzlaşma, ekonomi gibi komiteler kuruldu. Mesela bir mahallede 10 komün varsa bu komünlerin hepsinin temsilcileri ya da yönetimleri diyelim mahalle meclisinin üyeleri oldu, yani mahalle meclisini oluşturdu. Örneğin Xerbi Mahallesinde kaç komün varsa bu komünlerin hepsinin yönetimi bu mahallenin meclisinde yerini alıyor. Yine bu şehir meclisine bağlı köyler içinde aynı. Bütün bu mahalle komünlerinin birleşimi de şehir meclisini oluşturuyor.

Yine komünler içerisinde temel 5 komite var. Yine bu temel komiteler yanında yaşamın ihtiyaçlarına göre istedikleri gerekli komiteleri örgütleyebiliyorlar. Yine komünlerdeki komünlerin temsilcileri mahalle meclislerinde yerini alıyor. Mahalle meclislerindeki bu komitelerin temsilcilerin birleşimi şehir meclisi içinde bir temsilcisini seçiyor ve o da şehir meclisinde yer alıyor.

Şu an Cizîr Kantonu genelinde ne kadar kadın komünü var?

Biz 2015 yılı sonlarında komün çalışmalarımızı tamamladığımızda henüz birçok özgürleştirilmemiş alan vardı. Özellikle Arapların ağırlıkta yaşadığı Hol, Şeddadê, Minbic gibi alanlar henüz özgürleştirilmemişti. Onlarda 2016’da özgürleştirildi. Yani 2015 yılı sonuna kadar Cizîr Kantonu genelinde 400 kadar kadın komünümüz oluşmuştu. Tabi coğrafyanın genişliği göz önüne getirildiğinde bu komünlerin sayısı yeterli değildi. Ama 2015 bizim için bir başlangıçtı.

Komün oluşturma çalışmalarımız 2016 yılında da devam etti. Zaten yılsonunda Kongre Star olarak 2016 yılının çalışma bilançosunu oluşturup tüm kadınlarla ve kamuoyuyla paylaşacağız. Bu panaroma da ne kadar yeni komünün oluşturulduğu da yer alacak. Şu anda bazı komünlerimizin sayısı 1000’i buluyor. Ama biz bu komünlerinde birkaç komün şeklinde örgütlenmesini istiyoruz. Çünkü sayı büyüdükçe komünün tartışma, bir araya gelme olanakları azalıyor. 2016 sonuna kadar kadın komünlerimizin sayısının 1000’i bulacağını tahmin ediyoruz. Çünkü komünler noktasında aralıksız bir çalışma yürütüyoruz.

Kadın komünleriyle coğrafik komünler olarak adlandırdığınız genel komünlerin bağı ve ilişki düzeyi nasıldır?

Prensip olarak kadın komünü içerisinde yer alan tüm kadınlar aynı zamanda bulunduğu coğrafyadaki komünlerinde üyeleri. Fakat bazı kadınlarımız genel komün içerisinde yer almak istemiyorlar. Dolayısıyla onların iradesini de bu komünlerde temsil edecek bir mekanizma gerekiyor. Biz Kongre Star olarak bunun için kadın komünlerimizin yönetimleri genel komün yönetimi içinde yer alması gerektiğini tartıştık ve bunu hemen uygulamaya geçirdik. Genel komünlerde eş başkanlık sistemi var. Kadın komünün yönetiminde yer alan arkadaşlarımızdan birisi genel komünün eşbaşkanlığını yapıyor ve bu şekilde kadın iradesini de temsil ediyor.

Şu an coğrafik ve kadın komünleri birlikte hangi çalışmaları yürütüyorlar?

Coğrafik komünler bağlı bulunduğu coğrafyadaki yaşamı örgütlemekten ve genel toplumu ilgilendiren kararları birlikte almaktan sorumlu. Kadın komünleri ise kadın sorunlarını çözüyor. Ve kadının bir sistem olarak kendi sorunlarını özgün örgütlülüğü çözmekten sorumlu. Bu komünler içerisinde kadın ekonomisi, öz savunma sistemi, eğitimi, özgün sağlık sorunlarını çözmekten sorumlu. Tabi bu kadın komünleri içerisinde yer alan kadınlar coğrafyasındaki temel yaşamsal sorunların çözümünde karar almaya ve uygulamaya geçmeye kadar yer alıyorlar. Yaşam ihtiyaçlarını komünün diğer üyeleri gibi kadınlar da karşılamakta aktif ve etkinler.

2 yıldır kadın komünleri çalışmasını yürütüyorsunuz. Komünler istenilen düzeyde aktifleşip toplumun temel birimi olma noktasında rolünü oynayacak düzeye gelebildi mi? Bu konuda ne tür sorunlarla karşılaşıyorsunuz?

Şunu söylemek gerekirse toplum ve kadınlar 5000 yıllık sınıflı ve devletçi sistemle yaşıyor. Yine Rojava toplumumuz ve kadınları onlarca yıldır Baas Rejimi’nin tekçi, merkeziyetçi devlet sisteminin baskısı altında yaşıyor. Ve bunun toplumda ve kadınların kişiliğinde yarattığı parçalanma da ciddi. İnsan bunu kendisinden de yola çıkarak biliyor.

Fakat bizler Kürt Halk Önderi Sayın Abdullah Öcalan’ın başlattığı özgürlük mücadelesiyle halk olarak ve kadınlar olarak yeniden bir dirilişi yaşadık. Yine Önderliğin demokratik-ekolojik-kadın özgürlükçü toplum paradigması doğrultusunda bir aydınlanma yaşadık.

Fakat bütün bunların gerçekten içselleştirilmesi bir bedene kavuşturulması ve bunun işler hale getirilmesi kolay olmuyor. Ciddi bir mücadele gerektiriyor.

‘DEVLETÇİ SİSTEMİN YARATTIĞI SORUNLAR VE ALIŞKANLIKLAR VAR’

Gerçekten devletçiliği merkeziyetçiliği aşma ve demokratik bir sistem oluşturmada komünlerin rolü büyük. Aslında kadının yapısına en uygun sistemde komünlerden başlayarak örgütlenmek. Fakat toplum ve bu toplumun kadınları olarak devletin ve bizim payımıza düşen rejimin yarattığı ciddi zihniyet sorunlarımızda var. Özellikle Baas Rejimi toplumumuzda ve kadınlarda ciddi bir hantallık yaratmış. Toplumun esas görevi olan her şeyi kendisi üstlenmiş ve toplumu hantallaştırmış. Tabi bununla toplum adına bütün kararları da kendisi almış. Sürekli kendi işini başkaları yapan toplum bu devlete bağımlı hale gelmiş ve kendisine güvensizleşmiş.

Şimdi devrimle birlikte yürütülen toplumsal çalışmalarla bu toplum ve kadınlar kendi kimliklerini, kültürlerini, toplum olmanın anlamını, kendisinin bir iradesi olduğunu, aslında sorunlarını kendisinin çözebileceğini yeni yeni tanımaya başladı. Tabi bunun öncülüğünü devrimler ve toplum içerisindeki yurtseverler yaptı. Ve bu noktada da mücadele devam ediyor. Kadın hareketi olarak bizim içinde evinin içine hapsedilmiş bir kadını o evden çıkarıp bilinçli bir şeklide toplumsal çalışmalara katmak kolay olmadı ve halen bunun zorluklarını yaşıyoruz.

Başta da bahsettiğim gibi sistemimizi kurarken bunun doğal öncüleriyle ilk başta üstten alta doğru kurduk. 2015’le birlikte komünleri kurmaya başlayarak sistemi alttan üste doğru oluşturmaya ve işletmeye başladık. Bu şekil olarak kuruldu. İstenilen düzeyde olmasa da çalışmaya ve işlemeye de başladı. Ama halende sorunlar var. Mesela komünün ihtiyaçlarına göre toplanıp karar alması ve sorunlarını çözmesi noktasında sorunlar var. Hep sorunları devlet çözmüş kendisi çözmemiş bu noktada üstten bekleme var. Ama tabi biz hep bu mantığı kazandırmak için mücadele ediyoruz.

Fakat artık kadınlarda bir sorun yaşadığında ve bunu çözemediğinde kendi komününü bir irade ve çözüm gücü olarak görme, yönünü ona çevirme de gelişiyor. Tabi kadınların bir kısmı da halen sorunlarını kendi içinde boğuyor ve saklıyor. Tabi bu komünler içerisinde komünün anlamını, rolünü gerçekten anlayanlar komünün doğal öncülüğünü de yapıyorlar. Ve komün içindeki diğer kadınları da bir düzeye getirmek için uğraşıyorlar. Anlam verme geliştikçe komün olma da daha fazla gelişiyor.

Peki, komün içindeki kadınların doğal öncülüğü dışında Kongre Star olarak bu sorunları aşmak için neler yapıyorsunuz?

Bu sorunların aşılıp kadın komünlerinin gerçek işlevine kavuşması gerçekten zaman ve mücadele istiyor. Bu mücadelede de temel aracımız eğitimdir. Eğitim sistemimiz içerisinde de hem akademilerimiz hem de komün eğitimlerimizin ciddi rolü var. Her komünün kendi ihtiyaçlarına göre bir eğitim sistemi oluşturuldu. Zaman zamanda bir mahalledeki tüm komünler ihtiyaca göre birlikte eğitim yapıyorlar. Bu eğitimlerde kadınların kendi tarihini, sistemin kendi üzerinde yarattığı etkileri tanıması için çaba gösteriyoruz. Yaşanan sorunlar tarihsel alt yapısıyla ele alınmaya çalışılıyor. Yine özellikle komün eğitimlerimizdeki dili daha anlaşılır, sade ve somut kılmaya çalışıyoruz.

Kongreya Star olarak komün çalışmaları üzerine geleceğe dönük projeleriniz nelerdir?

Yani komünal bir yaşamı kurabilmek için komün çalışmalarımızı sürdüreceğiz ve komünleri gerçek anlamında işlevine kavuşturma çabamız daha planlı olarak sürecek. Yine toplumdaki bütün kadınları bir komünde yer alması hedefimiz var. Yine komünal ekonomik sistemin komünlerden başlayarak daha güçlü örgütlenmesi ve daha fazla işlevli hale gelmesi için projelerimiz var. Komünlerin artık ekonomik anlamdaki ihtiyaçlarını kendisinin sağlamasını ve örgütlemesini hedefliyoruz. Yine komünler diğer komünlerle birleşerek daha geniş ekonomik projeler geliştirebilirler. Bunu da destekliyoruz.

Yine erkek egemenlikli zihniyetle kadına karşı geliştirilen her türlü şiddetin aşılması için komünler içerisinde kadınların zihniyet dönüşümü için eğitimini ve daha fazla öz savunmalı kılınmasını esas alan projelerimiz var.