Dengbêjlik (Kilam) Kürt toplumunda yazılı olmayan, sözlü yolla dile getirilen tarihin bir nevi çığlığıdır. Yokluğun, çaresizliğin, aşkın, sevginin, sürgünün, savaşların, toprağın kokusunu dört bir yana salan bir Kürt’ün destansı yaşamıdır. Birçok millet tarihe yazarak başlamış, Kürtler ise söyleyerek. Sesin ve rengin gücünü yaşam olgusuyla, farkındalıkla, gerçeklikle birleştirerek en güzel yazıcılığını bu şekilde yapıyor.

Dengbêjliğin nesiller arasında köprü görevi üstlendiğini dile getiren Dengbêj Ahmet Kaya tanınan simiyle Ehmedê Xî, Kürtlerin yaşamış oldukları acıları ve sevinçleri kilamlarıyla yansıtıyor. Amed’in Kulp ilçesine bağlı Mehmetka köyünde 1974 yılında dünya gelen Kaya, 20 yaşından sonra dengbêjliğe başlamış. 1982 yılında ailesiyle birlikte Êlih’e (Batman) yerleşen Kaya, küçük yaşlarında beri dengbêjleri dinleyerek büyüdüğünü söyledi.

‘ÊRÎVAN RADYOSUNU DİNLEYEREK DENGBÊJLİĞE BAŞLADIM’

Kürtlerin kültür ve sanatında dengbêjliğin anlam ve önemini Dengbêj Ahmet Kaya ile konuştuk. Bütün mütevazılığı ile sorularımızı cevaplayan Kaya, kendisi hakkında şunları belirtti: "Ben çocukluğumdan beri dengbêjleri dinliyorum ve çok seviyorum. Liseyi bitirdikten sonra üniversiteyi okumadım ve dengbêjiliğe başladım. Ben Dengbêj Abdülkerimê Patnosî, Şakiro, Karapetê Xaço ve Dengbêj Zahir’i kendime örnek aldım. İlk klamlarını Erîvan radyosunda dinledim ve ezberledim. O zaman Êrîvan radyosunda 15 dakikalık dengbêjlik programı vardı ve biz ailecek radyonun etrafında toplanıyorduk ve dengbêjî dinliyorduk."

‘DENGBÊJLİK BİR HALKIN TARİHİ VE KÜLTÜRÜDÜR’

Dengbêjlerin Kürt halkının kültürü olduğunu söyleyen Kaya, “Eğer bugün Kürtler bugüne gelebilmişlerse, sanat, tarih ve kültürünü hala koruyabiliyorsa bu dengbêjlikle mümkün olmuştur. Dengbêjlik bir halkın tarihi ve kültürüdür. Biz Kürtler tarihimizi dengbêjlikle anlatırız, savaşlarımızı, hikayeleri, aşkları ve destanlarımızı dengbêjlikle anlatırız. Kürt dengbêjleri tarihten bugüne Kürtlerin duygu ve seslerini taşımışlardır. Özelikle Dengbêjler yazılmamış Kürt tarihini ve edebiyatını, sanatları ile dile getirmiş ve yaşatmışlardır. Kürt kültürü zengindir, her ne kadar araştırsan dipsiz bir deniz gibidir ve araştırırken başka bir zenginlikle karşılaşıyorsun. Dengbêjlik tarihtir ve biz dengbêjler olarak da bu tarihe sahip çıkacağız" diye konuştu.

‘ZENGİNLİĞİMİZE SAHİP ÇIKALIM’

Kürtlerin dengbêjlik ruhuna sahip çıkmaları gerektiğini belirten Kaya son olarak şunları vurguladı: "Eskiden dengbêjler köylerde gezerlerdi, oralarda şevbêrkler kurarlardı. Bir dengbêj bir köye gittiği zaman ona çok değer verirlerdi. Bütün köy toplanırdı. Ama şimdi bakıldığında eskisi gibi dengbêjlere sahip çıkılmıyor ve özelikle gençlerimizin yabancı dillere yönelimleri var. Eskilerin kültürünü kaybetmiş durumdalar. Dıştaki bir kültürü kendi kültürünün içine katıyorlar. Bu da kültürümüzün ölümünü beraberinde getiriyor. Kürt kültürünün ölmemesi için her Kürt kendi kültürel değerlerine sahip çıkmalı ve dengbêjliği yaşatmak için çaba harcamalı. Zenginliğimize sahip çıkmamız lazım."