Koronavirüse ilişkin bilinenler ve bilinmeyenler

Çin’de ortaya çıkan yeni koronavirüs Covid-19 yayılmaya devam ediyor. Virüsin ölümcüllük oranı nedir, nasıl bulaşıyor, kuluçka dönemi kaç gün? Bilinenlerin yanısıra, virüsün halen bilinmeyen çok yönü de var.

Yeni koronavirüs Aralık ayında Çin’in 11 milyon nüfuslu Wuhan kentinde bir hayvan pazarında ortaya çıktı. Şimdiye kadar binlerce kişi hayatını kaybetti, onlarca ülkeye yayıldı.

ÖLÜMCÜLLÜK ORANI NEDİR?

Covid-19 olarak adlandırılan virüsün ölümcüllük oranı, mevsimlik gripten daha fazla ancak, 2002-2003 yıllarında Çin’i vuran Sras isimli diğer koronavirüsten daha az ölümcül. Ama bununla birlikte tam olarak ölümcüllük oranı henüz bilinmiyor. Hızlı bir şekilde yayıldığı için çok daha fazla ölüme yol açtı. Sadece anakara Çin’de 80 bine yakın vaka tespit edildi. Çin dışında ise en az 26 ülkede bin 200’ü aşkın vaka var. Çin dışındaki ölü sayısı ise Pazar itibariyle 9 olarak kayda geçmişti.

Çin Hastalıkları Önleme ve Denetim Merkezi tarafından 72 bin 314 doğrulanan vaka üzerine yapılan araştırmanın sonuçları 18 Şubat günü yayınlandı. Genel olarak, araştırmaya göre Covid-19, vakaların yüzde 80,9’unda iyi huylu iken, yüzde 13,8’i için ağır, yüzde 4,7’si için de kritik düzeyde. Koronavirüsün ölümcüllük oranı genç yaşlara doğru çok düşük olurken, yaşın ilerlemesiyle birlikte kademeli olarak artıyor. 39 yaşındakilerde ölümcüllük oranı yüzde 0,2 olurken, 80 yaşın üzerindekilerde yüzde 14,8’e kadar çıkabiliyor. Bununla birlikte uzmanlar ölümcüllük oranına ilişkin genel tahminlere ihtiyatlı yaklaşmak gerektiğini düşünüyor zira, gerçekte kaç kişiye virüsün bulaştığı kesin olarak bilinmiyor.

BULAŞMA DÜZEYİ NEDİR?

Uzmanlar her hastanın virüsü iki ila üç kişiye bulaştırdığını tahmin ediyor. Bu hastalığın temel üretim değeri olarak adlandırılıyor. Normal bir grip 1,3 kişiye bulaştırılırken, kızamık net bir şekilde daha yüksek düzeyde (12 kişi). Bir kıyaslama daha yapılırsa, Sras virüsünü taşıyan bir kişi ortalama 3 kişiye bulaştırabiliyordu.

Ancak bazıları vaka sayısının daha yüksek olabileceğine işaret ederek, ihtiyatlı davranmak gerektiğini düşünüyor. Londra Imperrial College bulaşıcı hastalıklar merkezi araştırmacıları Cuma günü yayınladıkları bir araştırmada, Çin’den çıkan Covid-19 virüsü taşıyıcılarının üçte ikisinin küresel düzeyde tespit edilemediğine dikkat çekti. Bu da Çin dışında potansiyel bulaşma riskini arttırıyor.

Virüsün kuluçka dönemi iki ile 10 arasında tahmin ediliyor. Bu nedenle 14 günlük bir gözlem veya karantina süreci uygulanıyor.

BULAŞMA BİÇİMİ NASILDIR?

Virüs temel olarak nefes ve fiziki temas yoluyla bulaşıyor. Nefes yoluyla bulaşma, hastanın tükürük damlacıkları vasıtasıyla gerçekleşiyor. Örneğin öksürük yoluyla bu mümkün oluyor. Bilim insanları, bulaşma mesafesini yaklaşık bir metre olarak hesaplıyor.

Virüsün bulaşmasından korunmak için yetkililer bariyer önlemler üzerinde duruyor: Ellerin sık sık yıkanması, dirsek arasına ya da atılabilir bir mendile öksürme veya aksırma, hastalar için maske takma. Bunlarla birlikte, ishalin de ikinci bir bulaşma yolu olabileceği belirtiliyor.

SEMPTOMLARI NELERDİR, NASIL BİR TEDAVİ?

Dünya Sağlık Örgütü (WHO) en sık yaşanan durumun solunum sorunları, ateş, öksürme, soluk kesilmesi veya solunum zorluğu olduğunu belirtiyor. WHO, “En ağır vakalar, enfeksiyon bir zatürreeye, şiddetli solunum sendromuna, böbrek yetmezliğine, hatta ölüme götürebilir” diyor.

Mevcut durumda koronavirüse karşı herhangi bir aşı veya ilaç bulunmuyor. Tedaviler ise semptomlara yönelik uygulanıyor. Bazı hastalar, etkisi halen değerlendirme aşamasında olan antiviral aşılar yapılabiliyor.

VİRÜS NEREDEN ÇIKTI?

Yeni koronavirüsün yarasadan çıktığına kesin gözüyle bakılıyor ama, bilim insanları virüsün insana geçmeden önce bir ara türe bulaştığını düşünüyor. Çinli araştırmacılar aracı hayvanın pangolin olduğunu açıkladılar. Uluslararası bilim topluluğu da bunun mümkün olduğunu kabul etmekle birlikte, doğrulanması gerektiğini düşünüyor.