Güney Kürdistan'da 25 Eylül'de yapılması planlanan referanduma 24 saatten daha az bir süre kala referandumun yapılıp yapılmayacağı ve yapılırsa da nasıl yapılacağı, hangi bölgeleri kapsayacağı belirsizliğini koruyor. Referandum sürecinde yaşanan yoğun diplomasi trafiği, son 24 saatte de artarak devam edeceğe işaret ediyor. Referandumun yapılıp yapılmayacağı yönünde birçok senaryo Güney Kürdistan'da gündemi işgal etmeye devam ediyor. ANF, bu senaryoları derledi.

BİRİNCİ SENARYO: REFERANDUMUN TAM YAPILMASI

Referandumun Güney Kürdistan'ın Hewlêr, Duhok, Süleymaniye, Halepçe (Güney Kürdistan yasalarına göreve vilayet statüsünde, ancak Irak yasalarına göre hala ilçe statüsünde) ve Kerkük'te vilayetleri ve onlara bağlı ilçelerde tam teşekküllü bir şekilde yapılmasını öngören senaryodur.

Güney Kürdistan'ın sınırlarının çizileceği bu senaryonun en büyük çıkması ise 2005'te yapılan Irak anayasasına göre 140'ıncı madde kapsamındaki "tartışmalı bölgeler"dir. Bu maddeye göre Kerkük, tartışmalı bölgeler statüsündedir.

Diğer yandan Şengal, Celawla, Xeneqîn, Kelar, Dakuk, Xurmatû ve daha birçok bölge de bu yasa çerçevesindedir. Ancak şu anda oklar Kerkük'ün üzerinde yoğunlaşmış durumda.

Birçok kesim dört başı mamur, yani Güney Kürdistan'ın sınırlarını belirleyen bir referandumu yapmanın çok zor olduğunu ve yapılası durumunda büyük çatışmaların kapısının aralanacağını ifade ediyor.

İKİNCİ SENARYO: REFERANDUMUN YARIM YAPILMASI

Bu senaryo ise referandumun "tartışmalı bölge"lerde yapılmayacağını sadece KDP ile YNK'nin kontrolünde bulunan Hewlêr, Duhok, Süleymaniye ve Halepçe'de yapılacağını ifade ediyor.

"Yarım referandum" olarak nitelendirilen bu senaryonun Irak merkezi hükümeti ve bölge devletleri ile tansiyonun biraz düşmesini sağlayacağı ancak Kerkük ve tartışmalı bölgeler için "telafisi güç" bir taviz olacağı belirtiliyor.

Bu senaryoya ilişkin yapılan şu yorum dikkat çekiyor: "Güney'de referandum yapılması gereken asıl yerler Kerkük ve tartışmalı bölgelerdir; Hewlêr, Duhok ve Süleymaniye'nin zaten referanduma ihtiyacı yok. Eğer bu bölgelerin referandumu dayatılmış olsaydı daha yasal bir çerçevesi olurdu."

2003 yılında Saddam Hüseyin'in devrilmesi sonrası 2005 yılında hazırlanan Irak anayasasına göre, "tartışmalı bölgeler"in tümünde 2007 yılında referandum yapılması öngörülüyordu. Ancak bu referandum çeşitli nedenlerle yapılmadı.

Bu senaryonun diğer bir tehlikesi ise özellikle 1994’te başlayan ve iki yıl süren “birakujî “den (kardeş kavgası) bu yana bütünlüğünü sağlamakta zorlanan Güney Kürdistan’da 3 ayrı idari yapıyı ortaya çıkarması durumu olduğu belirtiliyor. Yani KDP denetimindeki Duhok-Hewlêr, YNK denetimindeki Süleymaniye-Halepçe ve birçok gücün bulunduğu Kerkük-Germiyan hattı.

ÜÇÜNCÜ SENARYO: REFERANDUMUN İPTAL EDİLMESİ

Türkiye, İran ve Irak referandumun kesinkes iptal edilmesini istiyor. Hatta Türkiye bunu "ertelemeyin, iptal edin", Irak hükümeti ise "ne şimdi ne de hiçbir zaman" söylemiyle ifade etti. İran ise açık bir şekilde tehdit edip, felaket senaryoları çiziyor.

ABD'nin DAİŞ'le Mücadele Özel Temsilcisi Brett McGurk başkanlığında ABD, Birleşmiş Milletler (BM), İngiltere ve Fransa ise 13 Eylül günü Duhok'ta KDP Genel Başkanı Mesûd Barzani'yi ziyaret ederek "alternatif bir plan" sundu.

Alternatif planın içeriği resmi olarak açıklanmadı ancak planla "tartışmalı bölgeler sorununun ABD, BM, İngiltere ve Fransa'dan oluşan bir heyetin çözülmesi", "bütçe sorunun çözülmesi" ve "Irak'ta sorunların çözümü için konfederal bir yapıya gidilmesi" gibi öneriler yer aldığı belirtiliyor.

Planın önerilmesinden sonra Barzani, şiddetle karşı çıktığını açıkladı. Ancak daha başta Barzani olmak üzere KDP yetkililerinden yapılan açıklamalarda "alternatif plana" "uluslararası garanti verilmediği" ve garantinin verilmesi halinde referandumdan vazgeçileceği belirtildi.

Diğer yandan Mele Bextiyar, Sedî Ehmed Pîrê, Kosret Resûl Elî gibi YNK yetkilileri de yaptıkları açıklamalarda referandumun alternatif plan karşılığında ertelenebileceğini dile getirdiler.

Referandumun iptal edilmesi ise Kürdistan Bölge Başkanlığı ve Parlamento seçimleri sathı mahaline girecek olan Güney Kürdistan'da başta KDP olmak üzere partilere siyasi bir fatura çıkaracak.

Dolayısıyla başta KDP olmak üzere siyasi partiler "bağımsızlık" gibi bir mefhumun yapılamamasının sorumlusu olmamak için "iptal"i gündemlerine almıyor. Ancak bunu siyasi rakiplerine söyletme için ve faturayı rakibine ödetme için yoğun bir iç mücadele veriliyor.

KADER BELİRLEYİCİ KENT: KERKÜK

Güneyli partilerin Kerkük teşkilatları dün YNK'nin Kerkük İl binasında referandum gündemiyle toplandı. Toplantı sonrası konuşan YNK Kerkük Sorumlusu Yardımcısı Rawend Mele Mehmud'un "Referandumun yapılmasını doğru bulmuyoruz. Resmi tutumuzu akşam saatlerinde açıklayacağız" dediği iddia edildi. Ancak açıklama henüz yapılmış değil.

Kerkük'te yapılan toplantının ardından KDP ile birlikte 9 küçük parti düzenledikleri ortak basın açıklamasıyla "Kerküklülere sandığa gidin" çağrısı yaptı. Ama YNK, Goran Hareketi ve Komala İslami ortak açıklamaya dahil olmadı.

Kerkük'te etkin olan parti ise YNK. 2014 yıllında yapılan Irak parlamento seçimlerinde kentte YNK 6, KDP 2, Araplar 2 ve Türkmenler 2 parlamenter çıkarmıştı.

Kerkük'te Yüksek Seçim Komisyonu binasına giden KDP asayişi "seçim sandıkları ile oy pusulalarını alarak seçim bölgelerine dağıtmak" istedi. Bunun üzerine binaya gelen YNK asayişi, KDP asayişinin bu girişimine izin vermedi.

Dün gece YNK'nin Süleymaniye'den Kerkük'e anti-terör güçleri takviyesinde bulunması da dikkat çekti. Ancak daha sonra YNK tarafından yapılan açıklamada sevkıyatın Kerkük'ün Hawice ilçesinde süren operasyon ile ilgili olduğu belirtildi.

Kerkük'te bu yoğun trafik devam ederken, KDP'nin yayın organları YNK'nin içinden Lahur Şêx Cengî, Ala Talabani gibi isimleri hedef alarak, söz konusu kanadın Kerkük Valisi Necmedîn Kerim'e "darbe girişimi"nde bulunduklarını iddia etti.

Gece geç saatlerde YNK özel kuvvetler sorumlusu Lahur Şêx Cengî'nin ofisinden yapılan açıklamada "KDP'nin faturasını YNK'ye kesmeye çalıştığı" ve "Kürdistan'ın savunmasına gelince Şengal ve Maxmûr'da yaşananların herkesin zihninde canlı olduğu" yönünde çok sert bir açıklama yapması dikkat çekti.

Güneyli partilerin Kerkük teşkilatlarından oluşan bir heyet "Kerkük'teki referandumun durumu görüşmek üzere" bu sabah Hewlêr'e giderek, Barzani ile görüşmelere başladı.

Referanduma sayılı saatler kala Güney Kürdistan'daki siyasi, diplomatik ve askeri hatları kırılganlığını koruyor. Güney Kürdistan'daki bu tür dalgalanmalara alışık olan Güney halkı çok büyük bir tedirginlik yaşamasa da "Ne olacak?" sorusu kafaları meşgul etmeye devam ediyor.