İki yıllık Efrîn bilançosu: İşkence, talan, katliam-I

Yaklaşık 2 yıldır Türk devletinin işgali altındaki Efrîn, 'kuşatma altındaki cennet' olarak tanımlanıyor. Kent 2018 yılından bu yana tam bir katliam, işkence, tecavüz ve talan merkezine dönüştürüldü.

Tarihi insanlığın köklerine kadar uzanan Efrîn, binlerce yıldır Kürt merkezi olmuş bir şehir. 19 Temmuz 2012’de başlayan Rojava Devrimi ve Ocak 2014’te ilan edilen Demokratik Özerk Yönetim döneminde rejim, Türkiye ve çeteler tarafından kuşatılmış olmasına rağmen kendini ekonomik, demokratik, kültürel, siyasal anlamda hep geliştirdi.

Ekonomik, siyasi, demokratik anlamda gelişkinliğiyle 'kuşatma altındaki cennet' olarak tanımlanan Efrîn, Türk devletinin 20 Ocak 2018’de 79 uçak, yüzlerce tank ve obüs, binlerce asker ve 25 bin çeteyle başlattığı işgal saldırıları ve 18 Mart 2018’de işgalin tüm şehri kapsamasıyla tam bir talan, işkence ve katliam merkezine dönüştürüldü.

İKİ YILDA 545 SİVİL KATLEDİLDİ

İki yılda Efrîn’de 545 sivil katledildi, 6000 insan kaçırıldı, onlarca okul ve ev işkencehane ve zindana dönüştürüldü. Efrîn yaklaşık 2 yıl süren işgal boyunca tarihi, doğası, kültürü ve insanıyla tam bir soykırıma maruz kalıyor.

Efrîn İnsan Hakları Örgütü’nün Aralık ayı verilerine göre, 20 Ocak 2018’den bugüne kadar 486’sı Türk devletinin bombardımanları, 54 kişi de gördüğü işkenceden dolayı toplam 545 sivil yaşamını yitirdi. İşgalciler tarafından katledilen Efrînlilerin 50’den fazlası kadın. Yine bu bombardımanlarda 300’ü çocuk, 210 kadın olmak üzere 670 kişi de yaralanırken, en az 60 kadın işgalci Türk devleti askerleri ve çetelerinin tecavüzüne uğradı.

İLK GÜNDEN BUGÜNE HEP TALAN

İşgal saldırılarının başından itibaren Türk devleti güdümündeki çeteler Efrîn’in ilerledikleri bütün alanlarında talana başladı. 18 Mart tarihinde ise çeteler Türk devletinin kendilerine 'savaş ganimeti' olarak söz verdiği, Efrînlilerin iş yeri ve evlerini yağmalarken AFP muhabirlerince görüntülendi.

Efrîn’de 270 zeytin presi bulunuyordu, bunların 140 tanesi çeteler tarafından tümden çalınarak Türkiye ve Ezaz’a götürülüp satıldı. Geriye kalanlardan kullanılabilir olanların sahipleri de çalınmasın diye çete başlarıyla ortak olmaya zorlandılar. 7 pirinç ve sabun fabrikasının makineleri ve depolardaki ürünler çeteler tarafından tümden talan edildi. Efrînlilerin mallarını talan eden çeteler, Ezaz gibi şehirlere götürerek pazarlarda açık artırmayla sattı. Türk devleti gözetiminde yapılan talan, öyle bir düzeye ulaştı ki, işgale karşı direnmeyen bazı Arap ailelerin ve işgale ortaklık eden ENKS’lilerin malları da zorla alınmaya başlandı.

İşgalci Türk devleti çeteleri, Efrînlilerin evcil hayvanlarını bile çaldı. Efrîn İnsan Hakları Örgütü’nden edindiğimiz verilere göre, işgalden önce Efrîn’de 100 bin civarında küçük ve büyük baş hayvan bulunuyordu fakat bugün talandan dolayı bunların ancak yüzde 20’si kalmış durumda.

İşgale rağmen Efrîn’de kalan Kürtlerin evleri ve malları ise halen talan edilmeye devam ediyor.

ZEYTİN VE TARIM TALANI

Efrînlilerin temel geçim kaynağı tarım ürünleri ve zeytini de kitabına uydurulan protokollerle Türkiye’ye kaçırıldı. Efrîn Tarım Konseyi, 2017’de Efrîn’den üretilen 15 bin ton buğdayın 2018’de 20-25 tona ulaştığını, Türk devleti ve çetelerinin bu buğdayın hepsini çaldığını belirtti. Çalınan buğdayların Türkiye’ye götürüldüğünü ifade eden Konsey, Tunus ve Türk fabrikalarının bu işte ortak olduklarını çetelere de bu talandan yüzde 8 pay verildiğini aktardı.

İşgal öncesi bölgedeki 700 bin nar ağacının tüm ürünleri talan edildi ve ağaçların büyük bölümü çeteler tarafından kesildi.

EfrÎn’deki zeytin ağaçları da iki yıldır talan ediliyor. Çetelerle MİT, sözde sivil meclis ve arasında yapılan anlaşmaya göre Efrîn zeytinin yüzde 10-15’i bırakılıyor ve yüzde 85’i Türkiye’ye götürülüyor. 2018 yılında yaklaşık 220 bin ton Efrîn zeytini Hatay’daki sıkımhanelere götürülerek elde edilen zeytin yağının büyük çoğunluğu İspanya’ya pazarlandı. Bir kısmı ise iç piyasaya sürüldü. Türk Ticaret Bakanı Ruhsar Pekcan, zeytin talanının gündemleşmesi sonrası “Gelirin PKK’ye gitmesini istemedik” şeklinde hem çarpıtma hem de itirafta bulunurken, Efrîn İnsan Hakları Örgütü ise 2018 yılında Efrîn’den Türkiye’ye kaçırılan zeytinden 70 bin ton zeytinyağı üretildiğini belirtiyor.

Demokratik Özerk Yönetim Efrîn Tarım Konseyi bu yıl tarım ve zeytincilikte verimin daha az olduğunu belirterek, 2019 yılında Efrîn’deki zeytinliklerden 100 bin ton zeytin elde edildiğini, bunların yaklaşık 90 bininin Türkiye’ye kaçırıldığını ifade ediyor.

EFRÎN'İ HATAY’A BAĞLAYAN TALAN KAPISI KURULDU

İşgalci Türk devleti zeytin talanı için çetelerle yaptığı anlaşmada Cindirese’de zeytin talanı için bir sınır kapısı kurulacağını ifade etti. Talan anlaşması sonrası hemen bu kapının yapımına başlandı. Bazıları 100 yaşını geçmiş binlerce zeytin ağacının iş makineleriyle kökünden sökülmesinin ardından Efrîn’i Hatay’a bağlayan 35 kilometre uzunluğundaki 'Zeytin Dalı Sınır Kapısı' 8 Mart 2019 tarihinde açıldı. Türk Ticaret Bakanı Ruhsar Pekcan, bu kapının 'insani yardımın geçmesi' için açıldığını iddia etse de Efrîn zeytini ve tarım ürünleri bu kapı kullanılarak Türkiye’ye kaçırıldı.

Bu kapı ayrıca çetelerin Türkiye’ye gidiş gelişi ve tarihi eser kaçakçılığı için de kullanıldı ve kullanıyor. Efrîn’i Türk mallarına yeni bir pazar haline getirmek isteyen işgalci Türk devleti, geçtiğimiz günlerde bu talan kapısının 6 Ocak 2020’den itibaren herhangi bir mal kısıtlaması olmaksızın Efrîn bölgesine sevkiyatı serbest hale getirdiğini açıkladı.

6 BİNDEN FAZLA SİVİL KAÇIRILDI

Efrîn İnsan Hakları Örgütü’nün verilerine göre, 20 Ocak 2018’den bu yana şehirde Türk devleti ve güdümündeki çeteler tarafından en az 6000 sivil kaçırıldı. Kaçırılan kişilerin 700’ünün ağır işkencelerden geçirildiği ortaya çıkarken, 3300’ünden hâlâ haber alınamıyor.

Ayrıca en az 500 kişi fidye için kaçırıldı. İnsan kaçırıp fidye isteme de çeteler için ayrı bir kazanç ve talan kapısına dönüştü. Birçok kişi korkudan dolayı bu uygulamaları gizledi. 2 yıllık işgal sürecinde çeteler kaçırdıkları kişileri bırakma karşılığında 3 bin dolardan başlayıp 100 bin dolara kadar fidyeler istediler.

İnsan kaçırıp fidye isteme Türk devleti çeteleri açısından öyle bir sektöre dönüştü ki kaçırılıp para karşılığı bırakılan bazı kişiler bir süre sonra başka çeteler tarafından da fidye için kaçırıldılar.

Bu kişilerden işgal sonrası şehirde kalan Xelil Mustafa Şexo isimli Mustafa Cibili lakaplı Efrînli isimli 1 yıl önce Sultan Süleyman Şah grubu tarafından kaçırıldı ve 20 gün esir kaldıktan sonra binlerce dolar karşılığında serbest bırakıldı. 3 ay önce de askeri polis tarafından kaçırılarak fidye karşılığında serbest bırakıldı. Kaynaklarımızdan edindiğimiz bilgiye göre çetelerin işkencelerinden dolayı Türkiye’ye kaçtı.

Xoşnav Bekir Muhammed isimli Efrînli 6 ay önce Şie’ye bağlı Aşağı Meraniye köyünde Liwa Vaqqas tarafından kaçırılarak 3 bin dolar karşılığında bırakıldı. Bırakıldıktan kısa süre sonra bu defada Cindires’te askeri polis tarafından kaçırıldı. 4 ay zindanda tutulduktan sonra 2 ay önce 4 bin dolar karşılığında serbest bırakıldı.

ZİNDANLAR DİYARINA DÖNÜŞTÜRÜLDÜ

Türk devleti ve güdümündeki “Milli Ordu” çetelerinin işgalinden sonra şehir tam bir zindan ve işkence diyarına dönüştürüldü. Şehirde birçok okul ve evlerin alt katları zindana dönüştürüldü. Türk devleti ve MİT’in kontrol ettiği hapishaneler yanında her 'Milli Ordu' çetesi kendi zindanlarını oluşturdu. Başta Demokratik Özerk Yönetim mekanizmalarında yer almış Kürtler olmak üzere Efrînlilerin bu zindanlardaki işkence, katletme gibi faaliyetlerle iradesi kırılmaya; Efrîn’den ve Kürtlüklerinden vazgeçilmeye zorlandılar.

Efrîn İnsan Hakları Örgütü’nden ve kaynaklarımızdan elde ettiğimiz bilgilere göre şu bilgiler mevcut:

"-Ezher Efrîn özel okulunun bir bölümü, Türk istibaratı tarafından siyasi suçlamalar ile kaçırılanların getirilip işkence edildiği yer olarak kullanılıyor.

-Efrîn şehir merkezinde bulunan Karama Okulu, göz altı ve işkence merkezine dönüştürüldü.

-Efrîn merkeze bağlı Kurtek köyündeki bazı villalar kaçırma ve işkence merkezine dönüştürüldü.

-Maratê eski ve yeni hapishanesi, kaçırılıp işkence edilen ve bırakılmaları karşılığında fidye istenilen mahkumların, fidye ödenene kadar tutuldukları yer olarak kullanılıyor. Bu hapishanelerin kontrolü şu anda El Hamzat çetelerinde.

-Şam Cephesi çetesine ait El Maasara hapishanesinde (Saco) yaklaşık 600’den fazla kaçırılan Kürt vatandaşı tutuluyor. Burada çok ağır işkencelere maruz kalan esirler, kötü sağlık koşullarında yaşadıkları gibi ayrıca aileleriyle görüştürülmüyorlar."

Ayrıca işgalden önce Demokratik Özerk Yönetimin siyasi, askeri, asayiş vb. gibi herhangi bir mekanizmasında çalıştığı tespit yada şüphe edilen Kürtler, Rai kasabasındaki cezaevine götürülüyor. Bu zindan doğrudan MİT ve TSK’ye bağlı ve buradaki tutsaklara ölüme kadar götüren ağır işkenceler yapılıyor. Buradaki esirlerin içinde kadınlar da var.

DOĞA KATLİAMI

Efrîn işgal saldırılarının başladığı 20 Ocak tarihinden bu yana Türk devletinin bombardımanları sonucu önemli oranda arazi ve ağaç yakılırken, çetelerin talanları sonucu da 100 binlerce ağaç kesildi. Efrîn İnsan Hakları örgütünün verilerine göre şunlar söylenebilir:

"-2180 bin dönüm arazi yakıldı ve 10 binden fazla zeytin ağacı yakıldı.

-Çeteler tarafından yakılacak odun ticareti için ise 450 binden fazla zeytin ve orman ağacı kesildi.

-Bunların 300 binden fazlası nadir bulunan yaşlı ağaç ve 15 bini de meşe ağacıdır."

64 OKUL TÜMDEN YIKILDI, 52 BİN ÖĞRENCİ EĞİTİMDEN OLDU

Efrîn’de işgalden önce toplam okul sayısı 318’di.

İlkokulda 42 bin, ortaokulda 9 bin, lise 550 ve üniversitede 450 olmak üzere toplam 52 bin öğrenci eğitim görüyordu. Fakat işgal saldırısıyla birlikte öğrenciler eğitimden mahrum bırakıldı.

İşgal saldırıları sürecinde Türk devletinin bombardımanlarında 86 okul hedef alındı ve bunlardan 64 tanesi tamamen yıkıldı.

20 BİNDEN FAZLA TARİHİ ESER TÜRKİYE’YE KAÇIRILDI

Türk devleti işgal saldırısı başladıktan bazı tarihi mekânları bombalayarak büyük oranda yıktı. İşgalin ardından ise şehirdeki onlarca tarihi mekânı ağır iş makineleri ile kazdı. Binlerce tarihi eser çalındı ve Türkiye’ye götürüldü.

2019 Temmuz ayı içerisinde Efrîn Kantonu Arkeoloji Müdürlüğü Eşbaşkanı Hemîd Nasir Türk devletinin Temmuz 2019 ortasında Türk devletinin 16 bin tarihi eseri çaldığını ve bunun büyük bir bölümünün Türkiye’deki müzelere satıldığını söyledi. Nasır Türk devletinin tarihi alanlarda yarattığı birçok tahribatı belgelediklerini ve kentteki tarihi mekanlarda yarattığı tahribatın yerinde incelenmesi için bir uluslararası komite kurulması çağrısı yaptı.

Efrîn İnsan Hakları Örgütü’nün Temmuz 2019 sonunda yayımladığı rapora göre, Efrîn’de Türk devleti ve güdümündeki çeteler 42 tarihi yer, arkeolojik höyük ve kutsal mekanda hazine aradı, tahrip veya talan edildi. Bu yerlerde alınan 20 bin tarihi parça çalınarak yurtdışına çıkarılarak satıldı.

Efrîn Kantonu Arkeoloji Müdürlüğü Eşbaşkanı Hamid Nasır’ın çağrısı ve Efrîn İnsan Hakları Örgütünün raporuna ragmen uluslararası kurumlar Efrîn’deki tarih talanına sessiz kaldı ve Efrîn’de tarih talanı ve kazılar bu güne kadar da devam etti.

TAHRİP EDİLEN VE YAĞMALANAN TARİHİ MEKÂNLAR

Efrîn İnsan Hakları’nın yayımladığı rapora göre, tahrip edilen ve UNESCO listesinde yer alan, yağmalanan tarihi ve dini yerler şu şekilde:

"Ayn Dara Tapınığı, Şera ilçesindeki Hurri Kalesi , Qestel Cindo’daki Ezdilere ait kutsal Şêx Hemîd Türbesi, Şera ilçesindeki Ezdilere ait Baflûnê Türbesi, Şera ilçesindeki Qere Curên Türbesi, Şera ilçesindeki Şînka Türbesi, Şera ilçesindeki Nurîr Dersimî ve eşinin yer aldığı Şêx Henan Türbesi, Efrîn’in Xelnêrê köyündeki a Saraqizê Türbesi, Cindirês ilçesi Kanî Gewrkê köyündeki Şêx Ebdulrehman Türbesi, Îska köyünün mezarlığı, Şera ilçesindeki Hurriler döneminde kalma antik tiyatro, Şera /Dêr Siwanê höyüğü, Şera / Girê Ereb Şêxo höyüğü, Şera / Kefer Romê höyüğü, Parsexatûnê Dağı, Omera – Berava köyündeki höyükler, Qîbarê köyü , Stêr köyü höyüğü, Cindirês / Hemamê köyünde bir tarihi taş, Reco / Elbîskê köyü, Cindirês / Kora köyündeki tarihi kuyular, Reco’daki Meydan Ekbes höyüğü, Cindirês’in Sîdankê köyündeki tarihi yerler, Cindirês’in Kora köyündeki Elotê kuyusu, Reco – Gewinda köyündeki Şêxmûs Türbesi Reco Sêmalka höyüğü, Cindirês / Çobana köyü Xeraba Elo harabeleri, Cindirês / Qurbê köyü harabeleri, Cindirês’deki tarihi höyük askeri ve helikopter pistine çevrildi, Şiyê / Turmîşa köyündeki Xeraba Reza harabeleri, Ziravkê höyüğü, Mabeta / Ereba köyü harabeleri, Efrîn / Eyn Hecerê köyü höyüğü, Mabeta / Girê Kitix höyüğü, Mabeta / Girê Durumiyê höyüğü, Mabeta / Gemrûkê köyü höyüğü, Bilbilê / Yexmûr Dada Türbesi , Bilbilê / Ebîdanê höyüğü, Şêrewa / Beradê höyüğü, Şêrewa / Kîmarê köyü harebeleri, Şêrewa / Birc Ebdalo köyü harebeleri , Şêrewa / tarihi Duderî mağarası."

OKULLAR ASKERİ ÜSSE DÖNÜŞTÜRÜLDÜ

Efrîn’i 18 Mart 2018’de işgal eden Türk devleti, Efrîn’de bulunan okulların çoğunu askeri üsse dönüştürdü. Efrîn'de askeri üs olarak kullanılan okullarla ilgili bilgiler şöyle:

"-Cindires’te bulunan bir okul askeri hastaneye dönüştürüldü.

-Efrîn merkez’de bulunan Şehit Azime okulu askeri merkez olarak kullanılıyor ve 'Milli Ordu' çeteleri burada askeri eğitim görüyor.

-Efrîn’de Ezhar Okulu istihbarat merkezi olarak kullanılıyor. Ayrıca bu okulda gizli bir zindan bulunuyor.

-Viyan Amera Kürt Dili Akademisi (yüksekokul) askeri üs olarak kullanılıyor.

-İttihat El Erebi Okulu askeri üs olarak kullanılıyor.

-Şehid Cigerxwin Okulu Türk devletinin komando merkezi yapıldı.

Efrîn'de bulunan İtihad el Erebi okulu şimdi askeri üs oldu.

-Ticara okulu polis merkezi oldu.

-Ziraat okulu Türk devleti tarafından kurulan Efrîn meclisi merkezi yapıldı.

-Esdiqaa Okulu Ahrar Şarqiye çeteleri tarafından merkez olarak kullanılıyor.

-Ayrıca Efrîn işgal edildiğinde Sanayi okulundaki tüm eşyalar talan edildi."

Not: Dosyanın ikinci bölümü 16 Ocak Perşembe günü yayınlanacak..