Suriye sahasındaki işgal alanını ABD ve Rusya'nın da desteğiyle genişleten Türkiye, Suriye’deki siyasi çözüm umutlarını erteledi.

9. yılına giren Suriye savaşında 2019’un en önemli olayı, Türk devleti destekli DAİŞ'in, Demokratik Suriye Güçleri (QSD) tarafından yenilmesi oldu. DAİŞ’in yenilmesi, Suriye krizinin siyasi çözümü için önemli bir gelişmeydi, ancak yıl sonuna doğru gelindiğinde hamiliğini yapan ve oyun planını onun üzerindeki kuran Tük devleti, kendisi sahaya indi. ABD ve Rusya'nın da desteğiyle Suriye sahasındaki işgal alanını genişletti. Bu durum, Suriye krizinin çözüm umutlarını erteledi.

Ulus-devletçi zihniyetin kendinde ısrarı, bölgesel ve uluslararası güçlerin birbirlerinin gözeten danışıklı dövüşüne karşı Kuzey-Doğu Suriye'de demokratik ulus temelinde gelişen sistemin çözüm için uzattığı elin hala havada bırakılmış olması, krizin askeri, siyasi, toplumsal ve ekonomik olarak devam edeceğine işaret ediyor.

Suriye’de 2019’da öne çıkan askeri/siyasi gelişmeler şöyle:

OCAK:

1 Ocak: QSD, Suriye ve Irak topraklarının büyük bölümünü ele geçirerek "hilafet" ve "devlet" ilan eden DAİŞ'i Dêrazor'un Baxoz nahiyesinde dar bir alana sıkıştırdı.

2 Ocak: QSD, Minbic Askeri Meclisi savaşçılarına askeri danışmanlık yapan 400 üyesinin Minbic'ten çekildiğini duyurdu.

3 Ocak: 2018'in son günlerinde El Nusra'nın başını çektiği Heyet Tehrir El Şam (HTŞ), İdlib’de Türk devleti destekli Ulusal Kurtuluş Cephesi içerisinde yer alan Nureddîn Zenkî ve Ehrar El Şam'a geniş çaplı operasyon başlattı.

5 Ocak: Brett McGurk'un istifası sonrası ABD'nin DAİŞ'le Mücadele Özel Temsilciliğine söz konusu görevi vekaleten yürüten James Jeffrey resmi olarak atandı.

11 Ocak: Yaklaşık 10 gün süren çatışmaların ardından El Nusra, Türkiye destekli gruplara büyük kayıplar verdirdi ve İdlib'in yüzde 90'ından fazlasını denetim altına aldı. Böylece Türk devletinin İdlib’deki 13 gözlem noktasının tamamı El Nusra'nın denetiminde kaldı.

11 Ocak: ABD öncülüğündeki Koalisyon Sözcüsü Albay Sean Ryan, Suriye’den çekilme sürecinin başladığını duyurdu. ABD Dışişleri Bakanı Mike Pompeo, Suriye'de Rusya’nın kendileriyle işbirliği yapmasını isteyerek, "Bu konuda Moskova’nın yardımına başvuruyoruz” dedi.

12 Ocak: Türk Savunma Bakanı Hulusi Akar, “Önümüzde Münbic, Fırat’ın doğusu var” dedi.

15 Ocak: El Nusra çete başı Colani, "Fırat’ın doğusuna yapılacak operasyon" için Türkiye'yi desteklediklerini söyledi.

16 Ocak: ABD askerlerinden oluşan bir grup, Minbic’de yemek yedikleri restaurantta bombalı saldırıya uğradı. Saldırıda üç ABD askeri, bir çevirmenin yanı sıra 8 kişi yaşamını yitirdi.

17 Ocak: ABD Başkan Yardımcısı Pence, “Birliklerimizi eve getiriyoruz, IŞİD yenildi" dedi.

19 Ocak: Ankara'da Türk yetkililerle görüşen ABD’li Senatör Graham, “Türkiye’yi korumalı ve Suriye’de Türkiye için ortaya çıkardığımız sorunu çözmeliyiz” dedi.

21 Ocak: Hesekê'de ABD konvoyuna bombalı saldırı yapıldı.

23 Ocak: Astana'da bir araya gelen Putin ile Erdoğan görüşmesinde 1998 tarihli Adana Mutabakatı, gündeme geldi. Putin, Ankara ve Şam tarafından sınır güvenliğinin sağlanmasını için kullanılabileceğini düşündüklerini söyledi.

27 Ocak: Suriye Dışişleri Bakanlığı, "gerekli koşullar oluştuğu takdirde Adana Mutabakatı’nı uygulamaya hazır olduklarını" açıkladı.

28 Ocak: Rusya Dışişleri Bakanı Sergey Lavrov, Adana Mutabakatı’nı sınır güvenliğinin sağlanması için kullanmasını mümkün gördüklerini söyledi.

ŞUBAT

4 Şubat: Erdoğan, istihbarat birimlerinin Suriye ile alt düzeyde dış politika yürüttüğünü söyledi.

6 Şubat: Suriye merkezli ‘Snack Syria’ sitesi Suriye istihbarat başkanı Ali Memlük’ün, Ocak ayında Türkiye’yi ziyaret ettiğini ve Türk istihbaratı ile görüştüğünü iddia etti.

11 Şubat: ABD Merkez Kuvvetler (CENTCOM) Komutanı Orgeneral Joseph Votel, "Suriye’deki ABD askerlerinin çekilmesinin haftalar içinde başlayabileceğini" söyledi.

14 Şubat: Putin, Erdoğan ve İran Cumhurbaşkanı Hasan Ruhani, Suriye gündemli 4. üçlü zirve kapsamında Soçi'de bir araya geldi. Zirvede konuşan Putin, "Çekilme kararı alan Trump vaatlerini yerine getiriyor" derken, Erdoğan da "Adana Mutabakatı çerçevesinde geleceği şekillendirmeye çalışıyoruz" dedi. Ruhani de “Hem Suriye’nin toprak bütünlüğüne önem vermemiz lazım hem de Kürtlerin haklarına önem vermemiz lazım" dedi.

24 Şubat: Rusya Dışişleri Bakanı Lavrov, "Suriye-Türkiye sınırına tampon bölge üzerinde görüşmelerin iki tarafın da pozisyonları göz önünde bulundurularak devam ediyoruz" dedi.

MART

13 Mart: Rusya, savaş uçaklarıyla İdlib’de dört ayrı silah deposunu vurdu. Rusya, hedeflenen yerlerin Türkiye ile koordinasyon içerisinde vurulduğunu açıkladı.

13 Mart: ABD’nin yayınladığı bir raporda Golan Tepeleri için “İsrail işgali altındaki” değil, “İsrail kontrolü altındaki” bölge tanımlaması kullanıldı.

18 Mart: İran, Irak ve Rusya genelkurmay başkanları Şam'da Suriye Devlet Başkanı Beşşar Esad ile bir araya geldi.

21 Mart: QSD, Suriye'de DAİŞ'in elinde kalan son toprak parçası olan Dêrazor'un Baxoz beldesini de özgürleştirerek, DAİŞ'in karadaki varlığına son verdi. Son 5 yıldır devam eden operasyonlar neticesinde DAİŞ'in 60'ı aşkın farklı ülkeden 11 bini aşkın üyesi yakalandı. Ailelerinden de 72 bini aşkın kişi kamplara alındı.

21 Mart: Trump, “ABD için İsrail’in Golan Tepeleri üzerindeki egemenliğini tam olarak tanımanın zamanı geldi" dedi.

25 Mart: ABD’nin Suriye Özel Temsilcisi James Jeffrey, "Suriye’nin kuzeyinde kurulacak güvenli bölgede Türkiye ile işbirliği içerisinde çalışacaklarını" söyledi.

25 Mart: Trump, İsrail’in Suriye sınırındaki Golan Tepeleri’ndeki hakimiyetini tanıdığını duyurdu.

26 Mart: El Nusra’nın saldırılarına uğrayan ve İdlib’den kaçmak zorunda kalan Nureddin Zengî çetesi, kendini feshettiğini ve Türkiye destekli Milli Ordu’ya katıldığını duyurdu.

NİSAN:

15 Nisan: ABD’nin Suriye Özel Temsilcisi Jeffrey, Türkiye’nin önemli güvenlik endişeleri olduğunu ve ABD’nin bu endişeleri anladığını belirterek, “Türkiye ile YPG’nin olmayacağı bir güvenli bölge konusunda da çalışıyoruz” dedi.

24 Nisan: Rusya Genelkurmay Başkanlığı, Kasım 2018’de İdlib’in yüzde 52’sini kontrolü altında tutan El Nusra’nın (HTŞ) bugün yaklaşık yüzde 99’unu kontrol ettiğini açıkladı.

26 Nisan: Suriye’nin BM Daimi Temsilcisi Beşar Caferi, “Türkiye, İsrail’in işgal ettiği topraklarımızdan daha fazla toprağımızı işgal etmiş durumda” dedi.

29 Nisan: Suriye rejimi İdlib’deki 10 nolu Türk gözlem noktasının yakınını vurdu

MAYIS:

4 Mayıs: Suriye rejimi İdlib’deki 10 nolu Türk gözlem noktasının yakınını vurdu.

10 Mayıs: Türk devletinin Kuzey-Doğu Suriye'yi işgal etmek için gündeme getirdiği "güvenli bölge"ye ilişkin konuşan ABD’nin Suriye Özel Temsilcisi James Jeffrey, “Bölge, Fırat’ın doğusundaki Türkiye-Suriye sınırı boyunca olacak. Alanın derinliği konusunda henüz bir fikir birliğine varmadık” dedi.

19 Mayıs: Nisan aylarının sonlarına doğru Türk devleti destekli İdlib ve Hama'nın kuzeyindeki bölgelere operasyon başlatan Suriye rejimi ve Rus güçleri, "tek taraflı ateşkes" ilan ettiğini duyurdu.

31 Mayıs: Kremlin Sözcüsü Dmitriy Peskov, Soçi Mutabakatı’na istinaden İdlib’de ateşkes ortamının kurulmasının Türkiye’nin sorumluluk alanında olduğunu söyledi.

HAZİRAN:

13 Haziran: Rus ve Suriye hava kuvvetleri İdlib’de çetelerin kalkan olarak kullandığı Türk gözlem noktasını hedef aldı. Hava saldırısında 3 Türk askeri yaralandı. Rusya Savunma Bakanlığı, ‘söz konusu hava saldırısının El Nusra’yı hedeflediğini, Türkiye’nin isteği ve Türkiye’nin verdiği koordinatlarla düzenlendiğini’ açıkladı.

16 Haziran: Türk Savunma Bakanlığı, "İdlib’de 9 nolu gözlem noktalarına rejim güçleri tarafından taciz ateşi yapıldığını ve bunun üzerine rejim güçlerinin ilk kez vurulduğunu" açıkladı.

20 Haziran: Suriye Dışişleri Bakanı Velid Muallim, "Türkiye’nin Suriye’deki askerlerini çekmemesi ve ülkenin toprak bütünlüğünü ve bağımsızlığını tanımaması halinde Türk güçlerini İsrail güçleri gibi işgalci kabul edeceklerini" açıkladı.

25 Haziran: ABD Ulusal Güvenlik Danışmanı John Bolton, Rusya Güvenlik Konseyi Sekreteri Nikolay Patruşev ve İsrail Ulusal Güvenlik Danışmanı Meir Ben-Shabbat'ın katılımıyla Kudüs'te bir toplantı yapıldı. Suriye'nin ana eksenini oluşturduğu toplantı birçok siyasi gözlemci tarafından "21. yüzyılın Sykes-Picot"su olarak yorumlandı. Toplantı öncesi ve sonrasında Suriye istihbaratı, ordusu ve bürokrasisinde İran'a yakınlığıyla bilinen birçok kritik önemdeki isim, daha az stratejik önemdeki görevlere kaydırılırken, yerlerine daha çok Rusya'ya yakın isimler atandı. Görevi değiştirilenlerden biri de Suriye muhaberatının başındaki Ali Memlük'tü.

27 Haziran: İdlib’de Türk devletinin 10 nolu gözlem noktasına Suriye rejimi tarafından yapıldığı belirtilen saldırıda 1 Türk askeri öldü, 3 asker yaralandı.

29 Haziran: Türk devleti himayesindeki Suriye Muhalif ve Devrimci Güçler Ulusal Koalisyonunun (SMDK) eski Başkanı Abdurrahman Mustafa isimli çete üyesi, Türk devleti tarafından Suriye Geçici Hükümeti Başkanı yapıldı.

TEMMUZ:

18 Temmuz: ABD, Suriye’nin güneyinde desteklediği, ancak bir süre önce yardımı kestiği Özgür Suriye Ordusu’na yeniden eğitim vermeye başladı.

22 Temmuz: CENTCOM Komutanı General McKenzie ve eski Suriye Büyükelçisi William Roebuck, Kuzey-Doğu Suriye'de QSD Genel Komutanı Mazlum Ebdî ile görüştü. Heyet, görüşmenin ardından bazı temaslarda bulunmak üzere Türkiye’ye geçti.

22 Temmuz: Türk Dışişleri Bakanı Mevlüt Çavuşoğlu, “ABD ile güvenli bölge konusunda anlaşamazsak Fırat’ın doğusuna operasyon kısa süre içinde başlayacak” dedi. McKenzie, “Türkiye’nin, Suriye’nin kuzeyine müdahale etmemesini tercih ederiz. Eğer ederlerse sonuçları olur” dedi.

26 Temmuz: Şam Yönetimi, "Türkiye ile ABD arasında güvenli bölge oluşturulması konusunda varılacak herhangi bir uzlaşmayı reddettiklerini" açıkladı.

30 Temmuz: Türk devleti tarafından yapılan MGK toplantısının ardından yayımlanan bildiride, “Bütün gücümüzle bir ‘Barış Koridoru’nun inşası için gayret sarf edileceği hususundaki kararlılığımız teyit edilmiştir” denildi.

AĞUSTOS:

5-6-7 Ağustos: ABD'den gelen üst düzey bir askeri heyet Ankara'da Türk devlet yetkilileriyle üç gün süren "güvenli bölge" toplantıları gerçekleştirdi. Toplantı sonrası Türk devleti ile ABD arasında Urfa'da bir Müşterek Hareket Merkezi'nin kurulması kararlaştırıldı.

5 Ağustos: Suriye ve Rus güçleri havadan ve karadan İdlib'in güneyindeki Han Şeyhûn kasabasına operasyon başlattı.

20 Ağustos: Han Şeyhun'un çetelerden temizlenmesi ve tamamıyla rejim'in denetimine girmesiyle Türk devletinin Morek'teki gözlem noktası Suriye güçlerinin çemberinde kaldı.

30 Ağustos: Han Şeyhun'un düşmesi ve 27 Ağustos günü Erdoğan'ın Putin'i ziyaret etmesinin ardından İdlib'de binlerce kişi cuma namazından sonra "Hain Türkiye" sloganları atarak Türkiye sınırına yürüyüş düzenledi.

31 Ağustos: Rusya, 31 Ağustos’tan itibaren geçerli olmak üzere İdlib’de yeni bir ateşkes uygulanacağını duyurdu.

EYLÜL

8 Eylül: ABD ile Türk devleti arasında Girê Spî ile Serêkaniyê arasında birinci ortak devriye başladı.

23 Eylül: Rusya, İran ve Türkiye'nin Soçi ve Astana görüşmeleri sonucu Suriye Anayasa Komitesi’nin kurulması kararı alındı. Komitede rejimden 50, silahlı gruplardan 50 ve Birleşmiş Milletler'in seçeceği 50 kişiden oluşması kararlaştırıldı. Kuzey-Doğu Suriye Özerk Yönetimi temsilcileri ise komiteye dahil edilmedi.

EKİM:

4 Ekim: Türk devleti Suriye'deki 30'dan fazla çeteyi Urfa'da bir araya getirerek, ‘Suriye Milli Ordusu- SMO’ adını verdiği çete yapılanmasını kurduğunu duyurdu.

7 Ekim: ABD Serêkaniyê ile Girê Spî'de Türkiye sınırında bulunan iki noktasını sabaha karşı boşalttı.

9 Ekim: Türk devleti ve ona bağlı çeteler akşam saatlerinden havadan ve karadan Girê Spî ile Serêkaniyê'de eş zamanlı olarak işgal saldırısına başladı.

13 Ekim: QSD ile Suriye ordusu arasında varılan askeri anlaşmaya göre; Suriye ordusu, Tebqa, Minbic, Kobanê ve Til Temir gibi bazı Kuzey-Doğu Suriye kentlerine asker gönderdi.

17 Ekim: ABD Başkan Yardımcısı Pence ile Erdoğan arasında Ankara'da yapılan görüşme sonrası 120 saatlik bir ateşkes ilan edildiği duyuruldu. Ancak özellikle Til Temir ve Eyn Îsa hattında Türk devleti ve çetelerin saldırıları durmadı.

23 Ekim: Putin ile Erdoğan arasında Soçi'de yapılan görüşmede 150 saatlik ateşkes imzalanması kararı alındı.

27 Ekim: DAİŞ'in çete başı Ebubekir El Bağdadi, İdlib’de Türkiye sınırına 5 kilometre mesafede bulunan Barişa köyünde bir evde ABD ve QSD tarafından düzenlenen bir operasyonla öldürüldü. Trump, operasyonun başarısından dolayı QSD Genel Komutanlığı'na teşekkür etti.

30 Ekim: Suriye Anayasa Komitesi toplantılarının ilk turu Cenevre'de başladı. Toplantıda her üç gruptan 15'er kişilik, toplam 45 kişilik bir anayasa yazım komitesinin oluşturulması kararı alındı.

KASIM

İşgalci Türk devletinin Kuzey-Doğu Suriye'de işgal alanını genişletme saldırıları Kasım ayı boyunca da devam etti.

11 Kasım: Qamişlo'da Türk devleti ve DAİŞ ortaklığıyla bomba yüklü araçlarla gerçekleştirilen bombalı saldırılarda en az 5 sivil yaşamını yitirdi, 26 sivil ise yaralandı.

29 Kasım: Cenevre'de başlayan Suriye Anayasa Komitesi görüşmeleri, başarısızlıkla sonuçlandı. 45 kişilik yazım kurulu bir araya gelemeden sona erdi.

ARALIK:

Aralık ayına gelindiğinde Suriye topraklarının yüzde 62.23’ü (116.139 km²) Suriye rejiminin, yüzde 25.64’ü (47.846 km²) Kuzey-Doğu Suriye Özerk Yönetimi'nin denetiminde, yüzde 12.15’i (22.645 km²) Türkiye destekli çetelerin işgali altında bulunuyor.