On bin yıl önce avcı-toplayıcılıktan yerleşik yaşama geçilen, tohumun kültüre alındığı bir coğrafyadır Kürdistan.

Arkeolojik kalıntılardan, tarım istatistiklerine, tarihten, coğrafyaya, kilerden mutfağa tohumun izinde ilerliyoruz. 

Kürdistan'ın tohumla olan ilişkisini mitolojisine, sözlü tarih anlatılarına, masallarına, türkülerine ve el işlemelerine de yansımıştır. 

Destar ise Kürdistanlıların tohumu öğütmek için iki yuvarlak taş ile yaptığı bir araca verilen isim. Kürtlerin binlerce yıldır buğday, mısır ve arpanın öğütülmesi için el değirmeni olarak kullanılan Destar, günümüzde de yaşam bulmayı sürdürüyor. 

Teknolojinin ilerlemesine rağmen... 

DESTAR İLE TARİH YAŞIYOR

Her toplumda yaşamın renkleri farklıdır. Yaşam koşulları insanları etkiler. İnsanlar yaşamda oluşan koşullara karşı kendi kültürlerine, tarihlerine dönerler. Kadın ürünü olan ve yine kadınlar tarafından günümüzde varlığını korumayı sürdüren Destar, hayatta kalan en eski kültürel miraslardan biri.

Teknolojiyle beraber kullanımı azalan Destar, özellikle 90’larda Kürdistan’daki siyasi koşullar, Türk devletinin Kürdistan köylerine karşı yaptığı baskı ve ambargolar ile “evlere yiyecek kotası koyulması, bu kotanın yetersiz gelmesi’’ sonucu hayatımızdaki yerini yeniden almıştı. 

XIZIR İLE YENİDEN GÜN YÜZÜNDE

Dersim’de Xizir ayının başlamasıyla evlerde bulunan Destar, gün yüzüne çıkmaya başladı. 

Xizir, Aleviler için en kutsal ritüeldir. Xizir bolluk bereketi, barışı, sevgiyi, baharı müjdeler. Xizir’ın gelişiyle her aşiret farklı haftalarda orucunu tutar ve Qavut isimli yemeği yapar. Yapılan Qavut etrafında çıralar yakıp evin bir odasına bırakılır. Xizir’ın o evi ziyaret ederek Qavuttan lokma alacağına inanılır. Xizir’ın bu Qavuttan lokma alması bereketi, bolluğu simgeler.

Şimdilerde sadece çok az sayıda kişinin sürdürmeye çalıştığı Qavut geleneği de bölgede unutulmaya karşı direnen yemeklerinden biri olarak mirasını koruyor. 

KÜLTÜRÜ KORUMAK BELLEĞİ KORUMAKTIR

Dersim’de Xizir ayında sadece birkaç ailenin sürdürdüğü gelenekle yeniden yaşatılmaya çalışılan Destar'ın zamanla unutulup yok olacağı uyarısında bulunan köylüler, bu geleneğin yok olmasını istemediklerini vurguluyor.

Köylüler, kültürün yok olmasıyla beraber artık Xizir’ın da gelmediğini belirterek, "Özümüzü, inancımız, itikatımızı yitirmeye başlıyoruz. Büyüklerimizin anlattığı Xizir’ı yaşatamadık, bizden sonraki kuşağın bu geleneği sürdürmesini umuyoruz" diyor.