Serhat kentlerindeki yayla ve dağlarda toplanan yemeklik ve şifalı otlar, halkın geçim kaynağı oldu. Köylüler tarafından dağlarda toplanan otlar, kent merkezlerinde kurulan pancar pazarında satılmaya başlandı.

Van’ın Gürpınar, Çatak, Çaldıran, Muradiye, Erciş ilçesi ile Hakkari’de binlerce kişinin geçim kaynağı olan heliz, gulîk, sîrîm, kalîbelk, gitik, mendik, tirşo, sipîtang, cax, mamomer, suh, karî, siping, kereng, cetrî, ribês gibi çeşitli bitkilere halk yoğun ilgi gösteriyor. Taze olarak yenildiği gibi kurutularak kış aylarında da yeniliyor. Pazarda 5 ile 30 lira arasında satılan bu bitkilerin fiyatı, kış aylarında 300 liraya kadar çıkıyor. Geçen yıl kilosu 5 TL olan ribês bu yıl 20 TL, 10 TL olan mendik 30 TL’ye, 10 TL olan kereng de bu yıl 20 TL’ye kadar satılıyor.

YOK OLMAYA DOĞRU GİDİYOR

Bölgeye has endemik bitkiler olan bu pancarlar, bir dönem bölgenin tüm dağlarında yoğun şekilde yetişirken bugün belli yerlerde çok az sayıda kaldı. Özellikle köklerinden söküldüğü gibi bilinçsiz şekilde tohumluk bırakılmayacak şekilde bitkinin tümünün toplanması bu türlerin yok olmasına neden oluyor.

BİLİNÇSİZCE TOPLANIYOR

Van’da yıllardır bu bitkileri satarak geçimini sağlayan Aydın Uyar adlı esnaf, her yıl köylülerden tonlarca bitki aldığını, özellikle son iki yıldır bu oranın giderek azaldığını söyledi.

Mart, Nisan ve Mayıs aylarında bitkiler için pazar kurulduğunu söyleyen Uyar, “Köylüler tarafından dağlarda toplanan bu bitkiler tamamen doğal ve insan sağlığı için çok yararlı. Halk bu bitkilere yoğun ilgi gösteriyor. Heliz, gulîk, sîrîm, mendik, peynirin içine konuluyor. Heliz, keledoş yemeğinin ana malzemesidir. Cax ile kereng hem taz kavrularak yeniliyor hem de turşusu yapılıyor. Ribês ve siping gibi olanlar ise taze tüketiliyor. Doğanın bize verdiği bu nimetler maalesef bilinçsizce toplatıldığı için gelecek kuşaklar bu bitkileri göremeyecek. Bitkileri kökünden koparmamalıyız, ayrıca tohum için bazılarını da toplamamak gerekiyor. Binlerce kişinin geçim kaynağını korumalıyız” dedi.

BUGÜNKÜ ŞARTLARA GÖRE UCUZ

Dağlarda topladıkları bitkileri pancar pazarında satarak geçimini sağlayan Necdet Aslan ise bu pancarların hem ucuz ve lezzetli hem de sağlıklı olduğunu söyledi.

Van halkının bu pancarların önemini çok iyi bildiğini vurgulayan Aslan, şöyle konuştu: “Özellikle kadınlar ve yaşlılar hangi bitkinin şifalı olduğunu ve hangi yemekte kullanıldığını çok iyi biliyor. Her şekilde tüketiliyor. Gıda ürünlerinin fiyatlarının çok yüksek olduğu bu dönemde pancarların fiyatları çok ucuz. Bu yüzden halkımız yoğun şekilde ilgi gösteriyor.”