Sayıştay şimdiye kadar 2022’ye ait birçok belediye için hazırladığı raporları açıkladı fakat Mardin ve Van Büyükşehir Belediyesi hariç kayyum atanan diğer belediyelerle ilgili rapor henüz açıklanmadı. Raporların bu ay içinde açıklanması bekleniyor fakat bianet’in haberine göre; kayyum yönetimindeki Hakkâri Belediyesi’nde 2019’dan bu yana denetime dair rapor bulunmazken Siirt, Şırnak, Bingöl, Iğdır ve Kars belediyelerinde de 2020’den bu yana denetim yapılmadı. Aynı şekilde bölgedeki birçok belde ve ilçe belediyesinin de aynı kaderi paylaştığı, Sayıştay’ın “Belediyeler - Bağlı İdareler” raporları bölümünde arama yapıldığında görülebiliyor. Buna rağmen HDP’nin kazandığı ve kayyum atanan üç büyükşehir üzerinden hazırlanan hem Sayıştay hem de HDP’nin raporları, kayyum icraatlarına dair yeterli fikri veriyor. 

2019’daki ikinci kayyum atamaları, 19 Ağustos 2019 günü sabahın erken saatlerinde Amed Büyükşehir Belediyesi Eşaşkanı Adnan Selçuk Mızraklı, Mardin Büyükşehir Belediyesi Eşbaşkanı Ahmet Türk ve Van Büyükşehir Belediyesi Eşbaşkanı Bedia Özgökçe Ertan’ın, Türk İçişleri Bakanlığı tarafından görevden alınmasıyla başladı. Görevden alınan eşbaşkanlar hakkında kayyum ataması öncesinde çeşitli soruşturmalar yürütülüyordu. Mızraklı hakkında ağır ceza mahkemelerinde süren 9 soruşturma, Ahmet Türk hakkında 6 soruşturma, Özgökçe Ertan hakkında ise 7 soruşturma vardı. Eşbaşkanların yerine söz konusu illerdeki valiler atandı.

MARSU BORÇ BATAĞINDA

Kayyumlar, ilk olarak 2016’da OHAL döneminde uygulanmıştı. Daha sonra 2019’daki seçimlerde de kayyumlardan alınan belediyelerin içlerinin neredeyse boşaltıldığı, ardında binlerce lira borç bıraktığı ortaya çıkmıştı. Örneğin Mardin Büyükşehir Belediyesi hakkında hazırlanan bir önceki yılın raporunda Sayıştay, Mardin Su ve Kanalizasyon İdaresi’nin (MARSU) borçlanma limitinin 152 milyon 323 bin TL olmasına rağmen borcun 1 milyar 442 milyon 581 bin TL’ye çıktığını tespit etti. Fakat MARSU borçlanması sadece bununla sınırlı değildi. 31 Mart 2019 yerel seçimlerine kadar kayyum yönetimi tarafından 620 milyon TL borçlandırılan MARSU’nun borcunun üç yıl içerisinde 822 milyon TL daha arttırıldığı ortaya çıktı. Yine 2022 yılı faaliyetlerine ilişkin Sayıştay tarafından hazırlanan raporlarda, Büyükşehir Belediyesi ve MARSU faaliyetlerine dair çok sayıda usulsüz işleme dikkat çekildi. MARSU’nun borçlanma limitinin yasal düzenlemede belirtilen sınırı 2021’deki uyarıya rağmen aştığı kaydedilen raporda, MARSU’nun borçlanma stokunun 271 milyon 206 bin 469 TL olmasına karşın bu oranın yüzde 623 oranında aşıldığı ve 1 milyar 960 milyon 994 bin 614 TL’ye ulaştığına yer verildi.

BİRÇOK USULSÜZLÜK TESPİT EDİLDİ

Sayıştay’ın belediye ile ilgili 2022 raporunda ise birden çok usulsüz işlem kaydedildi. Raporda, toplamda bin 960 personel olduğuna yer verilirken, belediyenin öngördüğü ödenek miktarının bir milyon 310 bin TL olmasına karşılık, 2022 yılı içinde öngörülen ödeneğin yetersiz kaldığı ve merkezi bütçeden belediyeye 952 milyon 107 bin 763 TL ek ödenek verildiğine dikkat çekildi. Raporda, ödeneğin 247 milyon 909 bin 357 TL’sinin iptal edildiğine yer verildi.

Ayrıca belediye ait taşınmazlara dair de çarpıcı bilgiler yer aldı raporda. Belediyeye ait taşınmazların Mardin İl Sağlık Müdürlüğüne ve Derik İlçe Emniyet Müdürlüğüne tahsis edildiği, tahsis süresinin belirtilmediğine dikkat çekildi. Belediyenin hesap ve işlemleri üzerinde yapılan incelemelerde doğrudan temin ile yapılan satın alma işlemlerinin EKAP’a (Elektronik Kamu Alım Platformu) kaydedilmediği tespit edildi. Raporda ayrıca “Taşınmaz Malların Süresiz Tahsis Edilmesi”, “Sosyal Denge Sözleşmesine Sözleşme Konusu Olmayan Hükümlerin Konulması”, “Avans ve Kredilerin Süresinde Kapatılmaması” da tespit edilen usulsüzlükler arasında yer aldı.

HDP’NİN RAPORUNA YANSIYANLAR

HDP’nin kayyum atamaları sonrası hazırladığı rapora göre ise Mêrdîn'deki bazı uygulamalar şöyle:

* Kayyumla beraber Mardin Büyükşehir Belediyesi’nde birçok kadın mobbinge maruz kaldı ve işten çıkarılmakla tehdit edildi. Sözleşmeli birçok çalışanın işine son verildi. Birçok çalışanın yeri ise değiştirildi. Kadın Semt Pazarı’nın kurulması için yapılan çalışmalar durduruldu.

* Mardin Büyükşehir Belediyesi kayyumu Vali Mustafa Yaman, Kent AŞ’nin başına yeğeni Yunus Emre Akça’yı getirdi. İzmir’de yaşayan Mercan A. ise “homeofis” çalışarak, belediye tarafından maaşa bağlandı.

* Mardin Büyükşehir Belediyesi’nin eski kayyumu tarafından üç ayrı göreve getirilen Zeyni Teker, YÖK’ün denklik vermemesi nedeniyle avukatlık yapamayan AKP Gençlik Kolları üyesi oğlu Sefa Teker’i belediyenin Hukuk Müşavirliği Birimi’nde işe aldı.

SAYIŞTAY’IN 2020’DEKİ TESPİTLERİ

Sayıştay’ın 2020 Amed Büyükşehir Belediyesi raporuna göre taşınmaz kayıtlarının sistemde görülmediğinin altı çiziliyor: “Yine, tarafımıza sunulan Tapuya Kayıtlı Olan Taşınmazlar Formuna göre Belediyenin toplam 2847 adet taşınmazının olduğu görülmekte, Tapuda Kayıtlı Olan Taşınmazlar İçin İcmal Cetvelindeki toplam 2667 adet taşınmaz kaydı ile tutarlı görünmemektedir. Netice olarak; Tapuda Kayıtlı Olan Taşınmazlar İçin İcmal Cetvelindeki değer toplamı ile Belediye Yıl Sonu Bilançosundaki taşınmaz hesaplarına kaydedilen tutarlar birbirini teyit etmemektedir”

Yine aynı yıla ait raporda taşınmazların devrinde ise göze çarpan bir tespit şöyle: “Yapılan incelemede Kurum tarafından 2020 yılı içerisinde diğer kamu idarelerine 43.368,00 TL tutarında Tesis, Makine ve Cihaz, 490.345,87 TL tutarında ise Demirbaş devredildiği, ancak bu işlemlerin muhasebeleştirilmesinde 257 Birikmiş Amortismanlar Hesabının kullanılmadığı, tamamının 630 Giderler Hesabına borç kaydedildiği tespit edilmiştir.”

Yapılan incelemede ayrıca belediyenin sahip olduğu bazı taşınmazların vakıf ve derneklere tahsis edildiği fakat e5415/1 karar no’lu İçtihadı Birleştirme Kararına göre de kamu idarelerinin mülkiyetlerindeki taşınmazları kamu idaresi olmayan özel dernek veya vakıflara tahsis edebilmeleri mümkün olmadığı belirtiliyor.

Sayıştay’ın 2021 Büyükşehir Belediyesi’ne ait 15 başlıkta tespit edilen usulsüzlüklerinin bazıları ise şöyle: “Bedelsiz Olarak Devredilen Taşıtların Hatalı Muhasebeleştirilmesi, Belediye Tarafından Kiraya Verilen İşyerlerinin İşyeri Açma ve Çalışma Ruhsatı Olmadan Faaliyette Bulunması, Haczedilemez Malların Üzerinde Haciz Bulunması, İstisna Kapsamında Olmayan Alımların İhale Yapılmaksızın Gerçekleştirilmesi, Minibüs Hatlarının İhale Edilmeksizin ve Süresiz Olarak Kooperatiflere Verilmesi; Muafiyet Kapsamındaki Taşınmazlar İçin Elektrik Tüketim Vergisi Ödenmesi, Şube Müdürlüğü Kadrosuna Sözleşmeli Personelin Görevlendirilmesi.”

Büyükşehir Belediyesi’ne ait 2022 Sayıştay raporu ise henüz açıklanmadı.

HDP’NİN RAPORUNA GÖRE DURUM

HDP’nin kayyum atamalarıyla 4 milyon 356 bin 819 kişinin iradesinin gasp edildiğini belirttiği rapordaysa 19 Ağustos 2019 sonrası kayyumların Amed Büyükşehir Belediyesi’ndeki uygulananlarının bazıları şöyle:

* Büyükşehir Belediyesi kayyumu, 7 milyon 670 bin liralık toplu organizasyon ihalesini, KİK 21(b)’ye göre yaptı. Aynı şirkete 757 bin 650 lira bedelinde 21(b)’ye göre yapılan 15 Temmuz Organizasyonu ihalesi verildi. Yine, aynı şirkete 2 milyon 141 bin 800 lira bedelinde 6 ayrı ihale daha verildi. Kayda geçen miktar itibariyle bu organizasyon-inşaat şirketine 2018 yılında 11 milyon 588 bin 575 liralık 8 ihale KİK 21 (b) ile verildi.

* Kayyumun talimatıyla kentin takımı Amedspor’un kadın futbolcularına ve altyapısına tahsis edilen servis aracına el konuldu.

* Kayyum, koronavirüse karşı cami ve cemaatlere ait Kuran kurslarında dezenfekte çalışmaları başlatırken, Meryem Ana Kilisesi ile kentin tek cemevini es geçti.

* Kayyum olarak atanan Hasan Basri Güzeloğlu’nun korumalarından Tuncay Akyıldız’ın eşi Hatice Kübra Akyıldız, Kayapınar Belediyesinde Park ve Bahçeler Müdürü olarak atandı.

* 6 Ağustos tarihli Yeni Şafak gazetesinin bizzat hedef gösterdiği Kadın Politikaları Daire Başkanı gözaltına alındı, ardından görevden uzaklaştırıldı. Daire başkanlığında çalışan bir kadın ve DİKASUM müdürü görevlerinden alındı.

* Kent genelinde kayyumlar tarafından gerçekleştirilen ve sözleşmeye bağlanan 10 milyon TL üzeri ihale toplamı yaklaşık olarak 500 milyon TL’dir. 20 milyon TL ve üzeri ihalelilerin toplam sözleşme tutarı yaklaşık olarak 300 milyon TL civarındadır. 300 milyon TL tutarın 125 milyonu sadece bir ortak girişime, 70 milyon TL’lik diğer iki ihale tek firmaya verilmiştir. Yani 2 firma toplamda 200 milyon TL’lik ihale almıştır. Bu ihalelerden birisi 40 milyon sözleşme bedeliyle Kayapınar Kayyumu tarafından pazarlık usulüyle verilmiştir. Kayapınar Kayyumu 21/B ihale şartlarından herhangi birini taşımadığı halde söz konusu ihaleyi pazarlık usulüyle ve çok da düşük bir kırım oranıyla firmaya vermekte herhangi bir beis görmemiştir. Kayapınar Kayyumu çoğu ihaleyi de pazarlık yöntemiyle benzer firmalara vermiş, bazen tek bir firma defalarca ihale alarak 30 milyonun üzerindeki bütçeli ihaleyi ‘kazanmıştır’.

WAN’IN BORCU 2 MİLYARA YAKLAŞTI

Wan’daki durumda bu iki belediyeden farklı olmadı. 2019’da ikinci kayyum atanmasından sonraki yıl açılanan ilk raporda çarpıcı tespitler yer aldı. Örneğin belediyenin ihale yaparak hizmet alımı suretiyle kiraladığı araçları, mevzuat gereği yakıt hariç kiralaması gerekirken, yakıt dahil kiraladığı belirtildi. Belediyeye ait 388 adet taşıt aracının zimmetlerinin belediye ile ilişiği kesilmiş olan 6 eski belediye personeli üzerinde devam ettiği tespit edildi. Ayrıca Van Büyükşehir Belediyesi’ne ait el telsizlerinin tamir ve bakımları için yapılan harcamanın giderleştirilmesi sırasında, gerek olmadığı halde yeni mal alınmış gibi taşınır işlem fişi düzenlendiği ve üzerinde taşınır zimmeti bulunan personelin görev yeri değiştiğinde taşınır devri yapılmadığı da belirtildi.

2022’de açıklanan daha sonraki raporda ise başkanlık makamı dışında, bazı daire başkanlıklarına temsil ve ağırlama giderleri adı altında ödenek verildiği ve bu kapsamda harcama yapıldığı kaydedildi. Kültür ve Sosyal İşler Dairesi Başkanlığı, Muhtarlık İşleri Dairesi Başkanlığı ve Kadın ve Aile Hizmetleri Dairesi Başkanlığına toplam 2 milyon 860 bin lira temsil ağırlama bütçesi verildiği ve bunun 2 milyon 696 bin lirasının harcandığı tespit edildi.

Aynı Sayıştay raporunda, yapılan incelemede belediye meclisi kararı olmaksızın başka kurumlara ait araçların bakım, onarım işleri ile sigorta hizmet bedellerinin belediye bütçesinden ödendiği yer aldı.

Sayıştay’ın 2023’te son açıklanan Van Büyükşehir Belediyesi raporunda ise belediyenin giderlerinin önceki yıla göre 1 milyar 814 milyon 413 bin TL arttı. Artış oranı yüzde 179 olarak tespit edildi. En büyük gideri ise 28 milyon 361 bin 57 TL ile faiz giderleri oluşturdu. Faiz giderlerindeki artış yüzde 241 oldu. 2021 yılından 2022 yılına 17 milyon 287 bin 899 TL bütçe devredilirken, 2022 yılından 2023 yılına devredilen bütçe olmadı. Raporda ayrıca “2022 yılı içinde 110 adet ihalede pazarlık usulünün kullanıldığı, pazarlık usulünün genel bir alım yöntemi olarak benimsendiği, temel ihale usulleri ile karşılanması gereken ihtiyaçların pazarlık usulü ile karşılandığı tespit edilmiştir” denildi. Raporda, belediyeye ait 40 taşınmazın kira süresi bitmesine rağmen kullanılmaya devam edilmesinin yanı sıra kentte toplu taşıma hizmeti veren 318 minibüs, bin 347 servis aracı, 14 personel servis aracı ve 971 ticari taksinin Trafik Komisyon Kararları ile süresiz olarak ve ihale yapılmaksızın üçüncü kişilere verildiği belirtildi.

Rapor sonrası DEM Parti Wan milletvekilleri, kayyum yönetimindeki Van Büyükşehir Belediyesi’nde yaşanan usulsüzlüklere dair Meclis’e araştırması önergesi verdi. Önergede, belediyenin borcunun 2 milyar TL’ye yaklaştığına işaret edilerek, “Sayıştay’ın açıkladığı mali tablolarda Van Büyükşehir belediyesinin 1 yıl içinde ödemesi gereken yaklaşık 209 milyon TL’lik borcunun olduğu ve uzun vadeli borçlarla birlikte 2023 yılının başı itibariyle toplam borcun yaklaşık 2 milyar TL’ye yaklaştığı raporlanmıştır. Sayıştay Raporu’na göre Van Büyükşehir Belediyesi 2022 yılı içerisinde 3 milyar TL’ye yakın bütçe kullanmış, 40 milyon TL faiz ödemesi yapmış, bir yıl içinde belediyeyi çeşitli adlar altında yaklaşık 1 milyar TL borçlandırmış öte yandan belediye alacaklarını tahsil etmekte başarısız olmuştur” denildi.