Halkların Demokratik Partisi (HDP) Yerel Yönetimler Kurulu, 31 Mart 2019 Yerel Seçimleri’nde kazanılan 65 belediyeye 19 Ağustos’ta başlayan kayyum atamalarının 4’üncü yıl dönümünde “Kadın Özgürlükçü Yerel Yönetimler ve Kayyum Rejimi” raporu yayımladı.

“İkinci kayyum dönemi” olarak adlandırılan döneme ilişkin hazırlanan raporda yerel yönetimler, “tarihsel olarak toplumun yaşadığı kenti, kasabayı yahut coğrafi açıdan bulunduğu fiziksel mekanı yönetme süreci” olarak nitelendirildi. Demokratik yönetimin doğrudan katılımı esas alan şeffaf, hesap verilebilir ilkeselliğin bütünlüğü içerisinde mevcut belediyecilik zihniyetini aşan bir sistem olduğu kaydedilen raporda, “Bu anlamda ataerkil siyasetin toplumsal yaşamı da rehin alan tüm eril kodlarına karşı aynı zamanda bir cins mücadelesi veren kadınların ilk yerel yönetim deneyimi, 1980 yılı öncesine dayanmaktadır. 1979 yılında yapılan yerel seçimlerde Urfa’nın Hilvan ilçesinde Dürre Kaya, Saadet Yavuz ve Emine Hacı Yusufoğlu adındaki kadınlar ilk belediye meclis üyesi olmuşlardır. 1999'da HADEP yerel yönetim seçimleri sırasında pozitif ayrımcılığı aktif olarak teşvik edeceği Mardin’in Kızıltepe ve Derik ilçeleri ile Ağrı’nın Doğubeyazıt ilçeleri 'pilot bölge' olarak belirlenmiştir. Seçimleri kadın adaylarla yürüten HADEP bu üç ilçenin belediye başkanlığını kazanmış ve Mardin’in Kızıltepe ve Derik ilçeleri ile Ağrı’nın Doğubayazıt ilçesinde tarihte ilk kez kadın belediye başkanları seçilmiştir” denildi.

EŞBAŞKANLIK

2004 yerel seçimlerinde kadın belediye başkanı sayısının 9’a çıktığı hatırlatılan raporda, “2005 yılında Demokratik Toplum Partisi (DTP) Eşbaşkanlık sistemini benimseyen ilk siyasi parti olmuştur. Aysel Tuğluk ilk eşbaşkan seçilmiş, demokratik, ekolojik, kadın özgürlükçü paradigma ve özgür eş yaşam felsefesini esas alan DBP belediyeleri, bu anlayışla büyük bir adım atarak 30 Mart 2014 yerel seçimlerine girerken, yerel yönetimlerde eşbaşkanlık ve eşit temsiliyet uygulamasını hayata geçirmiştir” ifadeleri yer aldı.

2014 yılından bu yana devreye konulan “eşbaşkanlık” sistemine karşı düşman hukuku uygulandığı vurgulanan raporda, “Ancak tüm bu saldırılara rağmen bugün ortaya konan demokratik yerel yönetim ile eşbaşkanlık modelimiz ulus devletin milliyetçi ve cinsiyetçi sınırlarını aşmış, dünya halklarına ve tüm kadınlara da ilham olmuş durumdadır” diye belirtildi. HDP’nin 31 Mart 2019 Yerel Seçimleri’nde, 3’ü büyükşehir, 5’i il, 45’i ilçe ve 12’si belde olmak üzere toplam 65 belediye başkanlığı, bin 230 belediye meclis üyeliği ve 101 il genel meclis üyeliği kazandığı anımsatılan raporda, “Belediyelerimizde; eşbaşkanlık sistemi, belediye kadın meclisleri, meclis içinden kadın kurulları, kadın koordinasyonları, kadın komisyonları, kadın-erkek eşitlik komisyonları oluşturulmuştur. Tüm illerde il yerel yönetimler kadın kurulları oluşturulmuştur” denildi.

Raporda, belediyelerde başlatılan kadın çalışmaları ise şöyle yer aldı:

AMED BÜYÜKŞEHİR BELEDİYESİ

* Kayyum tarafından feshedilen Kadın Politikaları Daire Başkanlığı tekrar aktifleştirilmiştir. Kadın Daire Başkanı atanmıştır. Alt müdürlükleri oluşturulmuştur. Kadın müdürlüklerine kadın müdürler atanmıştır.

* Belediyenin kadınlara hizmet alanında yapması gereken çalışmalara ilişkin kararların alınması amacıyla seçilmiş ve çalışan kadınlardan oluşan Amed Büyükşehir Belediyesi Kadın Koordinasyonu kurulmuştur. Kadın komisyonlarının belediye çalışanlarına dönük toplumsal cinsiyet eğitimleri çalışması başlamıştır.

* Belediye bünyesinde Kadın Daire Başkanlığıyla koordineli çalışılması amacıyla Kadın Komisyonu kurulmuştur.

* İlçe belediyelerinde Kadın Müdürlüklerinin kurulması amacıyla Büyükşehir Belediyesi gerekli desteği sunmuştur.

* Belediye bünyesinde çalışan seçilmiş kadınlar her ay genel grup toplantısından önce, yerel yönetimlerdeki politika yapım süreçlerine kadınların taleplerine yer vermek amacıyla bir araya gelerek düzenli olarak kadın grup toplantıları düzenlemişlerdir.

* Belediye bünyesinde Daire Başkanlıkları ve Müdürlüklerde yapılan görevlendirilmelerde toplumsal cinsiyet eşitliği ilkesi esas alınmıştır.

* Kayyum sürecinde lağvedilen kadın sığınma evine psikolog ve sosyolog kadınlar görevlendirilmiştir. Sığınma evinin teknik ihtiyaçları karşılanmış ve aktifleştirilmiştir. Sığınma evine başvurular alınmaya başlanmıştır.

* Önceki dönemde oluşturulan ve kayyum sürecinde kapatılan Alo Şiddet Hattı tekrar aktifleştirilmiştir.

* İki ayda 17 ilçede 10 bin kadına ulaşmayı hedefleyen projenin çalışmaları başlatılmış ve bu amaçla çalışma büroları kurulmuştur.

* Önceki dönemde yapılmaya başlanan ama kayyum sürecinde sekteye uğrayan Kadın Kent Meydanı için çalışmalar yeniden başlatılmıştır.

* Kadınlar için 10 bin kitaplık kütüphane, cep sinemaları, atölyeler, okuma salonlarının oluşturulması için bir ekip kurulmuştur.

* Kadın Ekonomi Biriminde kooperatif oluşturma çalışması başlamıştır. Ayrıca Bismil Belediyesi bünyesinde kurulan Kadın Üretim Kooperatifi desteklenmiştir.

WAN BÜYÜKŞEHİR BELEDİYESİ

* Kadına yönelik şiddetle mücadele amacıyla 1. Kayyum Dönemi’nde kapatılan Kadın Yaşam Merkezi yeniden açılmış ve kadın müdür atanmıştır.

* Yine kayyum döneminde kapatılan Kadına Yönelik Şiddetle Mücadele ve Psikososyal Destek Birimleri yeniden faaliyete geçirilmiştir. Deneyimli uzman kadın psikolog, sosyal çalışmacı ve sosyologlar ile yeniden hizmet vermeye başlamıştır. Kadınlar yoğun biçimde başvuru yapmıştır.

* Kayyum döneminde kapatılan ve daha önce hem Türkiye’de hem de uluslararası etkinliklere ev sahipliği yapmış olan Nuda Kültür Merkezi, kayyum döneminde müdür olarak atanan ‘uzman çavuş’ olan personel yetkisinden alınarak buraya da kadın müdür atanmıştır.

* Önceki dönemde tüm Vanlılara açık olan Perperok Çocuk Kreşi, Kürtçe ve Türkçe hizmet verirken kayyum atanmasıyla işlevinden uzaklaştırılmış ve Kürtçe eğitim etkinlikleri yasaklanmıştır. Belediye kadın grubumuzun da öncülüğünde kaldığı yerden devam edilmesi üzerine çok kültürlü, çok dilli eğitim ve öğretim çalışmalarına başlanmıştır.

* Kayyum tarafından kapatılan Beyaz Masa Halkla İlişkiler Birimi için çok dilli ve güçlü bir iletişim mekanizmasını sağlamak üzere yeniden faaliyete geçirilmiştir. Bir kadın psikolog öncülüğünde Van halkına hizmet vermek üzere hazır hale getirilmiştir.

* JINKART ile kadınların kent ulaşımı başta olmak üzere belediyeye ait tüm sosyal tesislerden ve hizmetlerden çok düşük bir ücret ile faydalanmalarına yönelik çalışmalar tamamlanmak üzereyken kayyum atanmıştır.

* Ayrıca ilçe belediyelerimizden Erciş, Özalp ve Muradiye belediyesi de daha önce atanan kayyum döneminde kapatılan ve bina olarak amacı dışında kullanılan Kadın Yaşam Merkezleri yeniden açılmış ve faaliyete geçirilmiştir.

* Van Muradiye Belediyesi bünyesinde kurulan Ayşe Şan Kadın Kütüphanesi ve Konukevi hizmete açılmıştır.

* Özalp Belediyesi, yöresel yemeklerin yapıldığı aşevinde ve yine kadınların işlettiği kafede 3 kadın konumlandırılmıştır. 5 dönümlük arazide kadınların üretim yaptığı çilek tarlası hazır hale getirilmiştir. 500 metre karelik alan üzerine çeşitli sebzelerin yetiştirildiği sera alanları oluşturulmuştur. Kadınların komünal ekonomiye katılımını sağlamak amacıyla 6 köyde nohut ekimi yapılmıştır.

*Üretimini kadınların yaptığı 12 dönümlük arazide sarımsak ekimi yapılmıştır. Çilkezî (Kırkörük) Kadın Kültür Merkezi açılmıştır.

MÊRDÎN BÜYÜKŞEHİR BELEDİYESİ

* Kadın Ekonomisini Güçlendirme, Kadına Yönelik Şiddetle Mücadele ve Mesleki Eğitim Şube Müdürlükleri kurulmuştur.

* Alo Şiddet Hattı aktifleştirilmiştir.

*Kentin kadına yönelik şiddet haritasının oluşturulması için çalışmalar başlatılmıştır. Bu kapsamda, 700’e yakın kadın şiddet gördüğünü dile getirerek belediyeye başvurmuştur. Bu kadınların bir kısmına psikolojik destek verilmiş bir kısmı ise atölye çalışmalarına dahil edilmiştir.  Belediye bünyesinde toplumsal cinsiyet atölye çalışmaları düzenlenmiştir.

* Çok dilli kreş kurulmasına dair çalışmalar yürütülmüştür.

* Kadın Semt Pazarı’nın kurulması için çalışmalar başlatılmıştır.

* Kadın Yaşam Merkezleri ve Kadın Sığınma Evleri için başvuru hazırlıklarına başlanmıştır.

* Kadınların üretime katılması ve kadın emeğinin görünür olması amacıyla birçok atölye çalışması yapılmıştır. Kadınlara yönelik resim, halk oyunları, dikiş/nakış ve seramik atölyesi çalışmaları yapılmıştır. Kadınlara sağlık hizmeti verilmesi amacıyla gezici ekipler oluşturulmuştur. Kadın muhtarlarla buluşma toplantıları düzenlenmiştir.

QERS BELEDİYESİ

* 6 Mayıs 2020 tarihinde belediye bünyesinde Kadın Dayanışma Merkezi açılmıştır. Alo Şiddet Hattı MOR HAT adıyla 12 Mayıs 2020 tarihinde hizmete girdi fakat 2 Ekim 2020 tarihinde belediyeye kayyum atanmıştır.

* Belediye, kadın istihdamı kapsamında köylerde kümes hayvancılığını desteklemek amacıyla kümesler inşa etme girişimleri olmuştur. 2019 Ağustos tarihinde ‘Kars Belediyesi Mor Kafe’ açılmıştır. Çalışanlarının tamamının kadınlardan oluştuğu kafede, şehir merkezinde ve köylerde yaşayan kadınların ürettiği yöresel el emeği olan doğal kahvaltılık ürünlerinin satışı yapılmıştır.

GÎYADÎN (DİYADİN) BELEDİYESİ

* Kadın Dinlenme Evi Projesi tamamlanmıştır.

* Kadın Dayanışma Merkezi yapımı için Avrupa destekli bir hibe programının çalışmaları başlatılmış fakat kayyum atanmasıyla yarıda kesilmiştir.

BAZÎD (DOĞUBEYAZIT) BELEDİYESİ

* Kadın Spor Salonu 8 Mart haftasında açılmıştır. Salgın sebebiyle salon aktifleşememiştir.

ERDÎŞ (ERCİŞ) BELEDİYESİ 

* Kadın Politikalar Müdürlüğü bünyesinde Kadın Yaşam Merkezi açılmıştır.

SİLOPİYA (SİLOPİ) BELEDİYESİ

* Kadın Kültür Merkezi ve Kadın Kooperatifi açılmıştır. Belediyeye ait 29 dönümlük arazide sebze ve meyve ekim çalışmaları yapılmaktadır. ‘Tandır Evi’ inşa edilmiştir. Kadına yönelik şiddetle mücadele kapsamında kadınların belediyeye erişimini sağlamak amacıyla ‘Alo Şiddet Hattı’ ve sosyal medya hesapları oluşturulmuştur.

* Taybet Ana Kadın Dayanışma Merkezi açılmıştır.

SÊRT BELEDİYESİ

* 27 Aralık 2019 tarihinde Berfin Kadın Danışma Merkezi faaliyete geçirilmiştir. Danışma merkezi bünyesinde el sanatları ve dikiş nakış kursu atölyeleri açılmıştır. Ayrıca 10 kişilik gruplar halinde eğitmen denetiminde fitnees ve sabah sporları organize edilmiştir. 

* Şiddet gören ve tehdit altında olan kadınların ulaşabileceği telefon destek hattı kurulmuştur.

*Kadınlara psikososyal ve hukuki destek sağlanmıştır.

* Kadınlar için JİNKART uygulaması hayata geçirilmiştir. Belediye tarafından kadın istihdamı kapsamında dört kadın şoför işe başlatılmıştır.

* Kadınlar tarafından organik tarıma ilişkin çalışmalar kapsamında belediyenin 20 dönümlük arazisi ekilmiştir.

* Baykan Belediyesi’nde kadınların istihdam edilmesi amacıyla pekmez üretim atölyesi kurulmuştur. Atölyede 35 kadın çalışmaktadır. Baykan’ın köylerinden toplanan üzümler ilçe merkezinde kurulan pekmez üretim atölyesine getirilmektedir. Atölye çalışanlarının tamamı kadın işçilerden oluşmaktadır.

ELÎH BELEDİYESİ

* Kadına Yönelik Şiddetle Mücadele,  Kadın Ekonomisini Güçlendirme ve Eğitim ve Sosyal Proje Geliştirme birimleri kurulmuştur.

* Umut Kadın Atölyesi bünyesinde 4 branşta (tekstil, el sanatları, yöresel kilim dokuma, kuaförlük) kurs verilmiştir. Bu kurslardan 75 kadın kursiyer mezun olmuştur ve sertifikaları verilmiştir. Atölyeyi üretim atölyesine dönüştürmek üzere altyapı çalışması yürütülmüş fakat kayyumla birlikte kesintiye uğramıştır.

* Kadın Kültür Sanat Atölyesi Projesi’nin hayata geçirilmesi için çalışmalar yapılmıştır.

* SELİS Kadın Dayanışma Merkezi 2016’da kayyum tarafından kapatılmıştı. Kayyumın kapattığı SELİS Kadın Dayanışma Merkezi 8 Mart Dünya Kadınlar Günü’nde bir kez daha açılmıştır.

KADIN KAZANIMLARINA SALDIRI

AKP-MHP iktidarı tarafından bir kez daha Kürt halkının iradesine yönelik kayyum atamalarının başladığı 19 Ağustos 2019’dan sonra kadın çalışmalarına yönelik müdahaleler de raporda, “İkinci Kayyum Dönemi ve Kadın Kazanımlarına Saldırılar” başlığıyla yer aldı.

Bu başlıkta ise şunlar sıralandı:

“ * Amed Büyükşehir Belediyesi Kadın Politikaları Daire Başkanı gözaltına alındı. Ardından görevden uzaklaştırıldı. Daire başkanlığında çalışan bir kadın ve DİKASUM müdürü görevlerinden alınmışlardır.

* Mardin Büyükşehir Belediyesi Kadın Politikalar Daire Başkanı, belediye eşbaşkanları, kadın danışmanları ve kadın daire başkanlığına bağlı birimlerde çalışan kadınlar, İçişleri Bakanlığı’nın talimatıyla belediyeye alınmadı. Aynı gün içerisinde kadın daire başkanı görevden alındı.

*Kadın Daire Başkanlığı’na bağlı birimlerde çalışan 30 kadın, 3 gün boyunca belediye bahçesinde bekletilerek mobbing uygulandı. 8 kadının fotoğrafları çekilerek teşhir edildi.

* Mardin Büyükşehir Belediyesi Kadın ve Gençlik Daire Başkanlığına bir erkek müdür atanmıştır. Kadın Müdürlüklerinin üçüne erkek müdürler atanmıştır. Alo Şiddet Hattı kayyumdan sonra kapatılmıştır.

  * Van Büyükşehir Belediyesi’ne bağlı ‘Per peruk Çocuk Kreşi’ müdürü ve özel kalemde çalışan bir kadın personel gözaltına alındı. Kadın Politikaları Daire Başkanlığı’nda çalışan birim müdürü ile diğer daire başkanlıkları ve birimlerde müdür olan 11 kadının açığa alındı.

* Kars Belediyesi’ne atanan kayyum, kadın emeğini görünür kılmak amacıyla HDP döneminde açılan Mor Cafe’nin ismini Turkuaz Kafe; Mor Hat’ın ismini ise Kadın Dayanışma Hattı olarak değiştirmiştir.

* 31 Mart 2019 Yerel Yönetimler Seçimleri’nden sonra 19 Ağustos’ta ilk kayyum atama tarihlerinden bugüne 3’ü büyükşehir, 5’i il, 33’ü ilçe, 7’si belde belediyesi olmak üzere toplam 48 belediyemizin belediye eşbaşkanları, görevden uzaklaştırılmış ve yine 31 Mart 2019 tarihinden bu yana 79 belediye eşbaşkanımız çeşitli tarihlerde gözaltına alınmışlardır. 19’u kadın olmak üzere 39 belediye eşbaşkanımız tutuklanmıştır.

* Son kayyum atamalarıyla birlikte 48 belediyemizde bulunan kadın müdürlükleri ve kadın dayanışma merkezleri pasifize edilmiş ya da kapatılmıştır.”

KAYYUMDAN KADINLARA MOBBİNG VE BASKI

Tüm Belediye ve Yerel Yönetim Hizmetleri Emekçileri Sendikası’nın (TÜM BEL-SEN) 2016 ve 2019 yıllarında iki kez kayyum atanan Amed, Wan ve Mêrdîn Büyükşehir Belediyeleri ile Êlih Belediyesi’nde çalışan kadınlarla maruz kaldıkları mobbing ile ilgili yaptığı anket çalışmasında çarpıcı verilerin gün yüzüne çıktığı kaydedilen raporda, şunlar aktarıldı: “Ankete katılan kadınların yüzde 90’ı kayyum atamalarını desteklemediklerini, kadın odaklı çalışmaların sekteye uğratıldığını, eşitlik ilkesinin gözetilmediğini, fikirlerini rahat ifade edemediklerini, mobbinge maruz kaldıklarını ifade etmiştir. Katılımcıların yüzde 92’si çalıştıkları belediyelerde kadın personellerin görevlendirilmesinde eşitlik ilkesinin göz önünde bulundurulmadığını, yüzde 74’ü kayyum atanmasının ardından birimi dışında görevlendirildiğini bildirmiştir.

‘Kayyum Atamalarının Ardından İş Yerinizde Hiç Mobbinge Maruz Bırakıldınız Mı?’ sorusuna katılımcıların yüzde 83’ü ‘Evet’ demiştir. Araştırma grubuna ayrıca ‘Son 5 Yılda İşyerinizde Hiç Şiddete Maruz Kaldınız Mı?’ sorusu da yöneltilmiştir. Buna göre katılımcıların yüzde 95 gibi büyük bir oranı bu soruya ‘Evet’ yanıtını vermiştir.

ŞİDDET ARTTI

Olağanüstü Hal (OHAL) döneminde Kanun Hükmünde Kararnamelerin (KHK) yayınlanmasıyla belediyelere atanan kayyumlar, belediyelere bağlı kadın danışmanlık merkezlerini kapatmış veya işlevsiz hale getirmiştir. Diyarbakır Şiddetle Mücadele Ağı verilerine göre son 5 yılda Amed’de 7 bin 950 kadına yönelik şiddet başvurusu alındı. 2018-2022 Kasım ayı dahil olmak üzere yalnızca Amed’de 31 kadın katledilmiştir. Bilinen 21 şüpheli kadın ölümü yaşanmıştır.

Yine 2020 yılında da Van’ da açılan Star Kadın Derneği verilerine göre, 2022 yılında Van ve ilçelerinde şiddete maruz kalanlardan doğrudan derneğe başvuran kadın sayısı 50 olarak belirlenirken, dernek tarafından başvuruculara hukuki ve psikolojik destek danışmanlığı sağlanmıştır.

Kurdistan kentlerinde katledilen kadınların büyük çoğunluğu tedbir kararlarına rağmen korunamadıkları için katledilmiştirler. Kadınlar sığınma evlerinde kalmak yerine can güvenliği olmayan evlere geri dönmeyi tercih etmektedirler.”

İDEOLOJİK SALDIRI

Raporun sonuç kısmında ise, “Kayyum atamaları Türkiye’de yerel demokrasiye vurulan en büyük darbedir. Kayyumlar; Kürt Kadın Hareketi’nin ağır bedeller sonucu elde ettiği kazanımlara, yıllara varan birikim ve deneyimlerine ideolojik bir saldırıdır. Bu nedenle kayyum atamalarının kadın özgürlükçü bakış açısının toplumsal dönüşüm ve değişimde yarattığı etkiye bir müdahale olduğu açıktır. Ancak Kürt kadın hareketi maruz kaldığı tüm saldırı, engelleme ve müdahalelere rağmen eş başkanlık ve eşit temsiliyette ısrarcı olduğunu ve bu sistemi savunduğunu söylem ve pratikleriyle ortaya koymaya devam etmektedir.

ÇÖZÜMÜN YOLU OLACAĞIZ

Kadınların özne olmadığı hiçbir siyaset, toplumsallaşamayacağından kadın özgürlük mücadelesi yürüten bizler nezdinde de kadını yok sayan siyaset, iktidar meşru değildir. En önemlisi de kadın kazanımlarını korumak, yeni kazanımlar elde etmek ancak kadınların ortak mücadelesiyle mümkün olacaktır. Baskıcı ve savaş rejimi haline gelen AKP-MHP faşist bloku bu yüzden HDP belediyelerine kayyum atayarak kadın özgürlükçü modeli çökerterek, kadınları özne olmaktan çıkarmak ve iradesiz kılmak istemektedir. Kadınların kazanımlarını savunmak ve kadının özne olduğu yeni bir yaşamı yeniden ve daha güçlü bir şekilde inşa edeceğiz. Bu kararlılıkla tüm tahribatlara karşı umudun, özgürlüğün ve eşitliğin çözüm yolu olacağız.”