Özel askeri şirket (PMC) Wagner veya Wagner Group, Ukrayna'da ve başka yerlerde silahlı çatışmalara karışan, açık bir yasal statüsü olmayan bir Rus paramiliter örgütüdür. Ünlü Alman besteci Richard Wagner'e atıfta bulunan isim nedeniyle, Rus PMC üyeleri genellikle "müzisyen" veya "orkestra" olarak anılır. Şirket, sloganında bile bu metaforu kullanıyor: "Müzisyenleri tüm dünya biliyor." Şirket, St. Petersburg'da kendi ofis binası "PMC Wagner Center"ı inşa etti.

Basitçe söylemek gerekirse, bu resmi olarak Rusya Federasyonu Savunma Bakanlığı'na veya başka herhangi bir devlet yapısına ait olmayan küçük bir ordudur. Bu, iş insanı Yevgeny Prigozhin tarafından kurulan özel bir şirkettir.

Dünyanın birçok ülkesinde PMC'ler var. Önemli nesneleri (örneğin fabrikalar veya mevduatlar) korumak veya silahlı çatışmalara katılmak için tutulurlar. Resmi web sitesindeki PMC "Wagner", şirketin üç hizmet sunduğunu yazıyor: Özel Kuvvetler, topçu, saldırı grupları. Hizmetin açıklamasında "PMC Wagner'in saldırı grupları herhangi bir eyalette yasal düzen kurmaya hazır" diyor.

PMC ‘WAGNER’İN TARİHÇESİ

Ukrayna gizli servisleri ilk kez 2014 yılında Wagner'in çalışmalarına dair kanıtların bulunmasından bahsetti. Onlara göre, PMC Donbass'ta göründü. Haziran 2014'te Ukrayna'nın doğusundaki Il-76'nın imhasına, Donetsk havaalanının fırtınasına ve Debaltseve yakınlarındaki çatışmalara katıldıkları iddia ediliyor.

Dmitry Utkin, ilk aşamada PMC'nin lideri olarak kabul edildi. Biyografisi çok gizemli. Basında çıkan haberlere göre, "onda birinin" başına kadar yüksek rütbeli bir askeri adamdı - GRU'da ayrı bir özel kuvvetler müfrezesine komuta etti. Daha sonra yedekte emekli oldu ve gemileri koruyan Rus PMC Moran Güvenlik Grubu için çalıştı. Daha sonra Slav Kolordusu Çeka'nın bir parçası olarak Suriye'de savaşmayı başardı ve 2014'ten beri Donetsk ve Lugansk Halk Cumhuriyetleri topraklarında Rus yanlısı güçlerin müfrezesine komuta etti.

HANGİ ÜLKELERDE SAVAŞTI?

Medya, 2016 ve 2017'de Palmyra'ya yapılan saldırılara katılım da dahil olmak üzere Wagner'in Suriye'deki varlığı hakkında yazdı. Örneğin, 2015'in ortasından beri PMC savaşçılarının Ortadoğu'ya gönderilmeden önce Krasnodar Bölgesi, Molkino köyündeki bir üste eğitim aldıklarını bildirdi.

BM, Ekim 2018'den bu yana binden fazla Wagnercinin Libya'da konumlandırıldığına dair güvence verdi. Nisan 2020'de medya, bu ülkede Libya Ulusal Ordusu safında savaşan on örgüt çalışanının öldürüldüğünü bildirdi. Rusya Dışişleri Bakanlığı bu verileri yalanladı.

Şubat 2018'de Wagner PMC birimlerine, Fırat kıyısının Suriye'nin Dêrazor eyaletindeki Hasham yakınlarındaki bir bölümünün kontrolünü ele geçirme ve Konoko gaz işleme tesisini  Kürtlerden alma görevi verildi. Rusya savaş muhabiri Alexander Sladkov kanalında bu konuda şunları yazmıştı: "Dünya çapında sansasyon yaratacağını vadeden bir ön olaya tanık oldum. Moskova, Suriye'nin federalleşmesini destekledi ve Suriye Kurdistanı'nın yasallaşmasını savundu. Kürtler tarihte ilk kez kendi topraklarına kavuşabildi! Müzakereler son derece zordu. Bayrak değiştirdik, Kürtler ve Suriyeliler pankartlarını yan yana görmek istemediler ve Rus General Poplavsky aracılığıyla taraflar birbirleriyle görüşmeden belgeler imzaladılar. Ancak ertesi gün Amerikalılar, Kürtleri anlaşmadan çekilmeye zorladı! Kürtler ikinci toplantıya gelmedi."

Eylül 2021'de Malili yetkililer güvenlik, askeri personelin eğitimi ve ileri gelenlerin korunması için Wagner'e başvurduklarını itiraf ettiler. PMC'ler ayrıca Orta Afrika Cumhuriyeti, Sudan ve diğer Afrika ülkelerindeki eylemlerle de anıldı.

PMC ‘WAGNER’ VE EVGENY PRIGOZHIN

2022 yılına kadar iş insanı Yevgeny Prigozhin, Wagner PMC ile herhangi bir bağlantısını reddetti. Hatta Ekho Moskva'nın genel yayın yönetmeni Aleksey Venediktov'a, yayında kendisine örgütün "sahibi" dediği için dava bile açtı. Ağustos 2022'de Prigozhin davayı kazandı ve Eylül ayında PMC'den sorumlu olduğunu kabul etti. Girişimci, örgütün diğer üyelerini tehlikeye atmak istememesiyle eski konumunu sakladığını savundu.

Tanındıktan sonra Prigozhin, Rusya'nın Ukrayna'daki operasyonun ana konuşmacılarından biri oldu. Savunma Bakanlığı kuru resmi raporlarla yetinirken, Wagner'in kurucusu yüksek sesle açıklamalarda bulundu.

Gazeteciler defalarca PMC'lerin finansman kaynaklarını sordular, ancak Prigozhin her zaman modern bir şekilde yanıt verdi, örneğin, "Wagner, Batı demokrasilerinin gözyaşı ve ıstırabının satışından elde edilen parayla finanse ediliyor" dedi.

27 Haziran 2023'te Rusya Devlet Başkanı Vladimir Putin, PMC'nin devlet bütçesinden de dahil olmak üzere para aldığını açıkladı. Putin, Mayıs 2022'den Mayıs 2023'e kadar güç yapısını korumak için 86 milyar ruble harcandığını söyledi.

UKRAYNA SAVAŞINDA PMC ‘WAGNER’

Wagner, Ukrayna'daki savaşa katılıyor. 2022'nin sonunda ABD, Ukrayna'daki PMC'lerin sayısını 50 bin kişi ve aylık giderleri 100 milyon dolar olarak tahmin etti, PMC yönetimi rakamları açıklamadı.

23 Nisan 2023'te Prigozhin, Wagner PMC'nin artık Ukrayna'da mahkum almayacağını duyurdu. "Unloading Wagner" telgraf kanalı tarafından yayımlanan bir ses kaydına, Wagner PMC'nin yaralı bir askerini öldürmeyi amaçlayan Ukrayna Silahlı Kuvvetleri askerlerinin ele geçirildiği iddia edilen bir konuşmasıyla bu şekilde tepki verdi. Prigozhin'e göre, dinleme sesini duymuş ve söz konusu yaralı asker vurulmuştur.

"Wagner", Ukrayna savaşı için mahkumları işe aldı. Mart 2023'ün sonunda Prigozhin, şirketle olan sözleşmenin sona ermesinin ardından 5 binden fazla mahkumun affedildiğini ve serbest bırakıldığını söyledi. Prigozhin'e göre, savaşçıların yüzde 0,5'inden azı savaşlara katıldıktan sonra koloniye dönüyor.

PMC "Wagner", Ukrayna'da diğer Rus yapılarından ayrı olarak faaliyet göstermektedir. Prigozhin'e göre, grubu tek başına Soledar'ı aldı. Ayrıca Wagnerciler, Bakhmut'a (Artyomovsk) baskın yapan ana güç haline geldi.

NE KADAR ÖDÜYORLAR?

Wagner, Rus şehirlerinde işe alım merkezleri açar. Gönüllüler bir anket doldurur ve beden eğitimi standartlarını geçer, ardından PMC üssüne gönderilir. Ocak ayında Kursk bölgesi başkanı Roman Starovoit, Wagner'deki kurs hakkında konuştu. PMC'lerdeki iş ilanları 240 bin ruble maaş, üç maaşa kadar ikramiye, ücretli izin, ücretsiz yemek ve konaklama vadediyor.

Katılımcının yaralanma durumunda tedavi masraflarını karşılaması ve bir dövüşçünün ölümü durumunda akrabalarına 5 milyon ruble ödemesi garanti edilir. Cenaze nakil masraflarının da karşılanacağı taahhüt ediliyor.

PRIGOZHIN’İN SAVUNMA BAKANLIĞI İLE ÇATIŞMASI

Prigozhin ile Savunma Bakanlığı arasındaki çatışma, ilk kez Ocak ayında Soledar savaşları bağlamında tartışıldı. Prigozhin, defalarca Soledar'ın yalnızca kendi bölümleri tarafından alındığına dikkat çekti. Savunma Bakanlığı, raporlarında PMC'lerden bahsetmedi. Saldırının "tek bir plana göre heterojen bir Rus birlikleri grubu" tarafından gerçekleştirildiğini söylediler.

2023'ün başından beri Yevgeny Prigozhin düzenli olarak "kabuk açlığı" hakkında mesajlar içeren videolar yüklüyor. Bu videolarda ve basın servisi aracılığıyla ilettiği yorumlarda, Rusya Federasyonu'nun askeri liderliğini savaşçı arzının yetersiz olması nedeniyle eleştiriyor.

Savunma Bakanlığı, gönüllülere mühimmat tedarikinin engellendiğine dair bilgileri yalanladı. Bakanlık, "Taarruz birimleri adına mühimmat eksikliğine dair iddia edilen tüm ifadeler kesinlikle gerçek dışıdır" yanıtını verdi. Prigozhin, tedarikin kesintiye uğradığını kanıtlayan tüm belgeleri sağlamaya hazır olduğunu açıkladı.

5 Mayıs'ta Prigozhin, Wagner birimlerini 10 Mayıs'ta Bakhmut'tan çekmekle tehdit etti. Mermi kıtlığının nedenini, kendisine göre PMC birimlerinde ağır kayıplar olduğu için aradı. Bu nedenle bulundukları pozisyonları, Rusya Federasyonu Silahlı Kuvvetleri birimlerine devretmek istediğini açıkladı.

7 Mayıs'ta Prigozhin, "Wagnercilere" gerekli mermi ve silahların sözünün verildiğini duyurdu. Ayrıca, Ekim 2022'den Ocak 2023'e kadar Ukrayna'daki birliklerin gruplandırılmasına liderlik eden aynı Armageddon Generali olan Ordu Generali Sergei Surovikin'in, PMC'ler ile Savunma Bakanlığı arasındaki etkileşimden sorumlu olacağını da sözlerine ekledi. Sonuç olarak, PMC savaşçıları 20 Mayıs'ta Bakhmut'u almaya devam etti. Ancak bundan sonra pozisyonlarını Savunma Bakanlığı temsilcilerine devrettiler ve yeniden toplanmak için eğitim kamplarına gittiler.

PMC ‘WAGNER’ İSYANI

23 Haziran'da Prigozhin, Savunma Bakanlığı birimlerinin PMC kampına roket atarak birkaç savaşçısını öldürdüğünü iddia etti. Savunma Bakanlığı bu bilgiyi hemen yalanlamaya başladı. Prigozhin'in basın servisi tarafından yayımlanan kamptan alınan videodan, roket saldırılarının olup olmadığı net bir şekilde görülmüyordu.

Ertesi sabah Prigozhin, 25 bin "Wagnerci"nin ülkede neden "kaos" olduğunu öğreneceğini duyurdu. Savaşmadan, Rostov-on-Don'daki Güney Askeri Bölge karargahını ve şehir merkezindeki birkaç idari binayı işgal ettiler. Sonra grup ayrıldı; bazıları Rostov'un merkezini bloke etmek için kaldı, geri kalanı Moskova'ya doğru yola koyuldu.

Vladimir Putin, televizyonda acil durum konuşması yaptı. Putin, Wagner PMC'nin eylemlerini ülkenin ve insanların sırtında bir bıçak olarak nitelendirdi. Putin, savaşçıları fikirlerini değiştirmeye çağırdı ve silahlı kuvvetlere isyanı organize edenleri etkisiz hale getirme emri verildiğini söyledi. Kurucusu Yevgeny Prigozhin hakkında isyana teşvikten ceza davası açıldı. Bu maddeye göre bir girişimci 20 yıla kadar hapis cezası alabilecek.

24 Haziran günü gün boyunca PMC güçleri Moskova'ya doğru ilerledi. Akşama doğru, zırhlı araçlar ve silahlı kişilerle güçler artık Moskova yakınlarındaydı. Bu zaman zarfında Belarusya Cumhurbaşkanı Alexander Lukashenko'nun katılımıyla Prigozhin ile müzakereler yapıldı.

İsyan, Moskova'dan 200 kilometreye ulaşmayan PMC savaşçılarının geri dönüp eğitim kamplarına gitmeleriyle sona erdi. Taraflar, Prigozhin'in Rusya'da yargılanmaması ve isyana katılan diğer katılımcılara güvenlik garantisi verilmesi konusunda anlaştılar. Rusya Devlet Başkanı basın sekreteri Dmitry Peskov, aynı zamanda Yevgeny Prigozhin'in de "Belarusya'ya gideceğini" söyledi.

YAPTIRIMLAR

Aralık 2021'de Avrupa Birliği, PMC Wagner'e ve örgütün ilk başkanı olduğu iddia edilen Dmitry Utkin de dahil olmak üzere onunla bağlantılı birkaç kişiye yaptırım uyguladı. Utkin, 2017'den beri zaten ABD yaptırımları altında. AB resmi gazetesinde "Wagner Grubu, Ukrayna, Suriye, Libya, Orta Afrika Cumhuriyeti, Sudan ve Mozambik'te işkence ve yargısız, toplu veya keyfi infazlar ve öldürmeler dahil olmak üzere ciddi insan hakları ihlallerinden sorumludur" denildi.

HUKUK AÇISINDAN FAALİYETLERİ

Rus mevzuatında özel bir askeri şirket kavramı yoktur. Ayrıca, Rusya Federasyonu Ceza Kanunu'na göre paralı askerlik suç sayılıyor. Ukrayna'daki özel operasyon sırasında, PMC organizasyonunun statüsü hakkında soru ortaya çıktı. Özellikle, nerede olduğu bilinmeyen Wagner saflarında Ukrayna bölgesine giden gönüllülerin akrabaları tarafından soruldu. Akrabalarının kaderi konusunda endişelenen insanlar, PMC'lere ve yanıt alamadan Savunma Bakanlığı'na döndü.

Genelkurmay Başkanı Valery Gerasimov, Wagner'in Rus Silahlı Kuvvetlerinin bir parçası olmadığını söyledi. Açıklamasının özü: PMC Wagner, Rusya Federasyonun Silahlı Kuvvetlerinin bir parçası değildir; Wagner PMC ile sözleşme imzalayan kişilerden Savunma Bakanlığı sorumlu değildir” dedi.

Mart 2022'de Rusya Devlet Duması, PMC'lerin yasallaştırılmasına ilişkin bir yasa taslağı geliştirdi. Ancak belge Rus Anayasasına aykırı olduğu için hükümet bunu desteklemedi. Bu nedenle, Wagner PMC'nin yasal statüsü henüz belirlenmemiştir, şirket gri bir bölgededir.

Korgeneral ve Devlet Duma Milletvekili Viktor Sobolev, Prigozhin'in Savunma Bakanlığı ile çatışması hakkında yorumda bulunarak, “Her şey merkezileştirilmeli” dedi ve şöyle devam etti: “Prensip olarak, bu özel askeri şirketlere sahip olmamalıyız. Hepsi tek bir komuta boyun eğmelidir.”