Türk devletinin Kürt Özgürlük Hareketi'ne yönelik savaşı hiçbir kural ve kaide tanımadan devam ediyor. Türk devleti, kimyasal silah kullanımı, infaz suçları dışında, şehit gerillaların mezarlarına da saldırı düzenliyor. Uluslararası hiçbir kuralı tanımayan Türk devleti, bugüne kadar binlerce gerilla mezarını tahrip etti, yaktı, bazı mezarlıkları tamamen yok etti.  2015 yılından bugüne kadar tam sayı bilinmemekle birlikte 6 binden fazla mezar tahrip edildi, yüzlerce mezarlığa sayısız saldırı düzenlendi. Bazı mezarlıklar iş makineleriyle yok edildi.

Şehit gerillaların mezarlarına yönelik saldırılar, uzun yıllardır devam ediyor. Bütün dinlerin ve sistemlerin en temeli olan ölüye saygı kuralını hiçbir biçimde uygulamayan devlet, özellikle PKK gerillalarının mezarlarına yönelik saldırılara bütün tepkilere rağmen ısrarla devam ediyor.

En son geçtiğimiz Kurban Bayramında Ağrı’da yaşanan mezarlık saldırısı ile yine gündeme gelen saldırıları aslında Türk devletinin olağanlaştırmaya çalışıyor. Saldırılar, halkın hafızasını yok etmek, direniş kültürünü yok edip direnişçilerin adlarını unutturma çabası olarak planlanıyor.

ULUSLARARASI HUKUKTA ÖLÜYE SAYGI

Ölüye saygı kuralı insanlık tarihi kadar eski olsa da 1907 tarihinde Lahey Sözleşmesinde ölülerin yağmalanmasının önlenmesi kuralı bulunuyor. 1949 yılında düzenlenen Cenevre Sözleşmesinde de ölüye saygı konusu tek tek işlenmiş durumda. Bu durum sadece mezarlar konusunda değil, çatışmalarda yaşamını yitirenlerin savaşan tarafa verilmesini de hükme bağlamış bulunuyor. 
1998 yılında kabul edilen Uluslararası Ceza Mahkemesinin 8. Maddesi insan onuruna yönelik savaş suçları kapsamında ölüye saygıyı da kapsıyor. Ölülere yönelik saldırılar da bir savaş suçu olarak ele alınıyor.

Ancak bunların yanında Avrupa İnsan Hakları Sözleşmesi ve Avrupa İnsan Hakları Mahkemesi’nde ölüye saygı ya da ölülerin hakları konusunda herhangi bir düzenleme bulunmuyor.

5 YILDA BİNLERCE MEZAR YIKILDI

Mezopotamya Adalet Gözlemevi tarafından 2022 yılında hazırlanan rapor, Türk devletinin mezarlara yönelik saldırılarına ilişkin önemli bilgiler içeriyor. Raporda 17 Eylül 2015 ve 4 Nisan 2020 tarihleri arasında Türk devletinin mezarlara yönelik saldırılarında en az bin 644 mezar yıkıldı, 2 bin 926 mezar ise tahrip edildi. 
Özellikle Garzan Mezarlığına yönelik yapılan saldırı ve mezarların İstanbul’da bir kaldırımın altına gömülmesi ile artık sınırlarının olmadığını ortaya koyan Türk devleti, yüzlerce kez gerilla mezarlarına ve mezarlıklara yönelik saldırılar düzenledi.

Aynı raporda, özellikle 2015-2016 tarihleri arasında yaşanan 'sokağa çıkma yasakları' döneminde 18 mezarlığın tamamen yıkıldığı, binlerce mezarın ise tahrip edildiği belirtilirken, Türk devletinin insanlığa karşı sistematik olarak suç işlediği belirtildi. 
HDP’nin bugüne kadar mezarlıklara yönelik saldırılara ilişkin verdiği soru önergelerine ise hiçbir şekilde cevap verilmedi.

HAFIZASIZLAŞTIRMA VE BAĞ KOPARMA YÖNTEMİ

Ölüye Saygı ve Adalet İnisiyatifi Eş Sözcüsü Antropolog Derya Aydın, mezarlık saldırılarına ilişkin şunları söyledi:

"Tarih boyunca bütün topluluklar ölülere saygı göstermiştir. Ölülerin layıkıyla defnedilmesi, uygun biçimde anılması, yaslarının tutulması bütün inançlarda yer alan doğal haklardır. Ancak tarih boyunca ölü bedenlere yönelik şiddet de süregelmiştir. Özellikle politik ölümler her zaman iktidarlarca şiddet sarmalında tutulmuştur. Çünkü onlar ölü olsa da diridirler. Ölü bedenlerin siyasal bir yaşamı var. Ölü bedenden yayılan siyasal yaşam toplumsal alanı dizayn eder. Sürmekte olan yaşama yön verme kudretine sahip. Ölüm zaten çok güçlü bir külttür. Söz konusu kendi seyrinin dışında gerçekleşen politik hele genç ölümlerse toplumu daha ciddi biçimde etkiler. Devlet bu şiddetle yıllardır bu etkiyi düzenlemeye çalışıyor. Son örneği Doğubeyazıt’ta karşımıza çıkan PKK’lilere ait mezarlıkların tahrip edilmesi, ölülere yönelik bir şiddet biçimidir. Elbette ölüye saygısızlıktır. Ölülere yönelik şiddet toplumu dehşete düşüren çok sert bir şiddet biçimidir. Ölüyü bir kez daha öldürme arzusuna dayanır. Bu sadece ölüye saygı ilkesinin ihlali de değil aynı zamanda söz konusu ölü bedenlerin Kurdistan üzerindeki etkisinin kırılmasını amaçlamaktadır. O mezarlarda yatanlar ölü olsa da aileleri, yoldaşları ve hatta onların yaşamına tanıklık etmeyen geniş bir toplumsal kesim dahi sürdükleri politik yaşamlarını, düşüncelerini, eylemlerini, hatıralarını gittikleri her yerde yanında taşıyorlar. Yaşamlarına rehber ediyorlar. Bu saldırıların amacı toplumsal alanı güçlü bir biçimde dizayn eden bu politik ölümlerin etkisini kırmak. Değersizleştirmek. Nihayetinde toplumsal alanla bağını koparmak."

Mezarlıkların toplumun hafıza merkezi olduğunu belirten Aydın, saldırıların bu hafızayı yok etmek üzerine kurulduğunu dile getirerek, şöyle devam etti:
“Mezarlıklara yönelik şiddetin bir nedeni de buraların birer hafıza mekanı olmasından ileri geliyor. Bu mekanlarda biriken ve topluma yayılan bu hafızanın yok edilmesi hedefleniyor. Biliyorsunuz, Kurdistan’da çok sayıda kimliği belli olmayan mezar var. Bunların çok büyük çoğunluğu '90’lar boyunca hayatını kaybeden PKK’lilere ait. '90’lar boyunca hayatını kaybeden, yasaklar dolayısıyla ölü bedenleri ailelerine, sevdiklerine teslim edilmeyen, yaşamlarını yitirdikleri yerde defnedilen, kimi zaman defnedilmeyip açıkta bırakılan PKK’lilerin cenazeleri 2013’te toplanarak inşa edilen çeşitli mezarlıklara defnedildi. Bu mezarlıkları ziyaret etmek yasak. Hem ölümlerin çok olması hem bu mezarlıkların büyük kısmının anonim olması hem de çatışmalardan kaynaklı ölümün ve yasakların hala sürüyor olması halkın ölü bedenleri sahiplenme iradesini daha da büyütmektedir. Bu irade halkı mobilize ermekte ve sözlü bir hafıza oluşturmaktadır. Türkiye kamuoyunda bunu konuşmak tabu olsa da Kurdistanlıların temel gündemlerinden biri ölü bedenlerin layıkıyla defnedilmesidir. Kurdistan’a gittiğinizde neredeyse her ailede bir mezarsızlık, yasın kesintiye uğraması, cenazenin peşinde olma, kimliği netleştirme hikâyesi duyarsınız. Kürtlerin bu hikâyesi bir hayalet gibi Kurdistan sınırlarından taşmakta, güçlü bir hafıza oluşturmaktadır. Ve hatta dünyanın farklı yerlerinde yaşayan Kürtleri birleştirmektedir. Mezarlıkların tahrip edilmesi Kurdistan özgürlük mücadelesinin hafızasını kırmayı amaçlasa da kavranması güç bu şiddet söz konusu hafızayı yaralasa da; hafızayı kırmak bir yana, büyüttüğünü düşünüyorum. Ölüye Saygı ve Adalet İnisiyatifi olarak son üç yıldır yürüttüğümüz çalışmada kayıp yaşayan sevdiklerinin peşine düşen Kurdistanlıların nasıl birer hafıza militanına dönüştüğünü yakından gördük.”

Bugüne kadar mezar ve mezarlıklara yönelik yapılan saldırıların bazıları şöyle:

2015

2015: Mardin’in Nusaybin ilçe kırsalındaki Bagok Dağı’nda bulunan ve 43 PKK’linin defnedildiği “Agit Suruç Şehitliği” yıkıldı.
17 Ekim 2015: Şırnak kırsalındaki Cudi Dağı bölgesinde bulunan “Şehit Cuma ve Şehit Binefş Şehitliği” Türk askerleri tarafından tahrip edildi.
18 Ekim 2015: Dersim Alacık (Zage) Köyü yakınlarında, PKK’lilere ait cenazelerin ve 38 Dersim Katliamı’ında yaşamını yitirenlerin kemiklerinin  de bulunduğu “Suna Çiçek ve Doktor Baran Şehitliği” helikopeterle bombalandı. Mezarlık içindeki cemevi, içine yerleştirilen patlayıcılarla yerle bir edildi.
22 Ekim 2015: Siirt, Mardin ve Batman üçgeninde yer alan “Mawa Şehitliği”nde yer alan mezarlar kepçelerle yıkıldı.
22 Ekim 2015: Siirt-Mardin ve Batman üçgeninde gerillalara ait mezarların bulunduğu 'Mawa Şehitliği'nin askerlerce yıktırıldığı belirtildi.
4 Kasım 2015: Amed'in Dicle ilçesine bağlı Pirejman Mahallesi’nde bulunan ve PKK’lilerin defnedildiği mezarlık, bölgede bulunan cami ve misafirhane askerler tarafından yıkıldı.
12 Kasım 2015: Şırnak’ın Beytüşşebap ilçe kırsalında bulunan Meydan Kolya yaylasındaki “Şehit Kurtay Feraşîn Şehitliği” bombalanarak yıkıldı.
22 Kasım 2015: Amed'in Lice ilçesi kırsalındaki “Şehid Harun Şehitliği” zırhlı araçlarla açılan ateş sonucu tahrip edildi. Mezarlık girişinde bulunan cami, dinlenme salonu, kütüphane, çeşme ve tabela bombardıman sonucunda yerle bir olurken, HPG’lilere ait 140 mezardan 78’i tahrip oldu.
18 Ekim 2015: Amed'in Lice ilçesinde 16 Ekim’den bu yana süren sıkıyönetim uygulamaları ile Sîsê Mahallesi’nde bulunan gerilla mezarlığına yönelik saldırılar sonlandırılırken, askerler de geri çekildi. 218 mezardan 50’sinin tahrip olduğu görüldü.

2016

1 Mayıs 2016: Amed'in Bağlar ilçesindeki Yeniköy Mezarlığı’nda bulunan PKK, HPG ve YPG’lilere ait mezarlar polisler tarafından tahrip edildi. Mezar taşları ortalığı atılırken, fotoğraflar ise kırıldı.

2017

16 Şubat 2017: Batman’daki İkiztepe Mezarlığı’nda bulunan ve aralarında 10 Ekim Ankara Katliamı’nda yaşamını yitirenlerin cenazelerinin de bulunduğu 23 mezarlığın taşları, savcılık ve belediyeye atanan kayyumun talimatı üzerine değiştirildi. Söz konusu duruma karşı çıkan kimi işçilerin işlerine son verildi.
21 Şubat 2017: Van’ın İpekyolu ilçesine bağlı Yeni Mahalle Mezarlığı’nda bulunan ve farklı tarihlerde şehit düşenlerin kabirlerinin de bulunduğu mezarlık polisler tarafından tahrip edildi. Mezarlıkların bir çoğuna ‘T.C.’ yazılaması yapıldı.
7 Nisan 2017: Dersim’in Mazgirt ilçesinde bağlı Akpazar (Perî) beldesinin Karabulut (Sürek) Köyü’nde Vali ve kayyım Osman Kaymak’ın talimatıyla askerler, HPG’li Sancar Buluç ve Baran Çetinkaya’nın mezarlarını tahrip etti.
28 Nisan 2017: Hakkari’nin Yüksekova ilçesine bağlı Orman Mahallesi’nde bulunan mezarlık, özel harekat polisleri tarafından tahrip edildi. Mezar taşlarının üzerine “Leş” yazılaması yapıldı.
Kasım 2017: Beytüşşebap kırsalındaki Meydan Kolya yaylasındaki “Şehit Kurtay Feraşîn Şehitliği” bir kez daha yıkıldı. Yanına askeri üs bölgesi kuruldu.
12 Haziran 2017: Paris’te 9 Ocak 2013 tarihinde Fidan Doğan ve Leyla Şaylemez ile birlikte katledilen Kürt kadın siyasetçi Sakine Cansız’ın Dersim’de bulunan anıt mezarı tahrip edildi.
26 Haziran 2017: Amed'in Lice ilçesine bağlı Yolçatı (Sîse) köyündeki “Şehit Hêvîdar ve Şehit Amed Şehitliği” operasyona çıkan askerlerce yıkıldı. Mezarlıktaki misafirlik olarak kullanılan 2 konteyner de yakıldı.
14 Eylül 2017: Tutsak Kürt Siyasetçi Aysel Tuğluk’un annesi Hatun Tuğluk’un gömülen cenazesi ırkçı bir grubun saldırısı üzerine yerinden çıkarılarak, Dersim’de defnedildi.
29 Ekim 2017: Amed'in Bağlar ilçesindeki Yeniköy Mezarlığı’nda bulunan mezarlar polislerce tahrip edildi.
1 Kasım 2017: Siirt kırsalındaki Herekol bölgesinde operasyona çıkan askerler PKK’lilerin cenazelerinin defnedildiği “Şehit Resul ve Şehit Azime Mezarlığı’nı tahrip etti.
19 Aralık 2017: Bitlis’in Yukarı Ölek (Oleka Jor) Mahallesi’nde bulunan Garzan Mezarlığı’nda defnedilen 282 PKK’linin cenazeleri yerlerinden çıkarılarak, mezarlık yerle bir edildi.
26 Aralık 2017: Amed'in Bağlar ilçesindeki Yeniköy Mezarlığı’ndaki mezarlar bir kez daha tahrip edildi. Mezarlar taşları kimliği belirsiz kişi ya da kişilerce spiral makinesiyle tahrip edildi.

2018

6 Hazian 2018: Kars’ın Susuzlar ilçesine bağlı Ermişler köyünde HPG gerillası Tuncay Mihyaz’a ait mezar taşı Türk askerleri tarafından tahrip edildi.
21 Temmuz 2018: Amed'in merkez Bağlar ilçesinde yer alan Yeniköy Mezarlığı'ndaki HPG ve YPG gerillalarına ait mezarlıklara yönelik önceki gün gece saatlerinde saldırı düzenlendi.

  
2019

29 Mart 2019: Bismil’in Kazancı (Kaniya Kurda) Mahallesi’ndeki HPG ve YPG'lilerin cenazelerinin bulunduğu mezarlık askerler tarafından tahrip edildi.
4 Haziran 2019: Amed'in Lice ilçesine bağlı Yolçatı (Sîsê) Mahallesi’ndeki “Şehit Amed û Şehit Hêvîdar Şehitliği” bir kez daha tahrip edildi.
30 Eylül 2019: Amed'in Dicle ilçesinde defnedilen Mahmut Alınbay’ın mezarı 6’ncı kez saldırıya uğradı.

2020

4 Nisan 2020: Şırnak’ın İdil ilçesine bağlı Yarbaşı (Hespist) köyünde farklı tarihlerde şehit düşen PKK’linin cenazesinin bulunduğu mezarların taşları askerlerce balyozlarla parçalandı. 6 mezar, 2016 yılında da askerlerce yıkılmış ve köylüler tarafından onarılmıştı.
17 Nisan 2020: Muş Malazgirt ve merkezde bulunan köylerde HPG’lilere ait mezar taşları kırıldı.
18 Nisan 2020: Bingöl Karlıova Karakolu’ndaki askerler, soykırımcı saldırılar sırasında şehit düşen HPG’li Zamani Çamak’ın mezar taşının kaldırılmasını aileden istedi.
24 Nisan 2020: Silvan İlçe Jandarma Komutanlığı, çatışmalarda şehit düşenlerin ailelerini telefonla arayarak, yakınlarının defnedildiği mezarlardaki taşların kırılmasını ve Kürtçe alfabede olan X, W, Q harflerinin silinmesini istedi.
26 Nisan 2020: Hakkari’nin Yüksekova ilçesinin Orman Mahallesi’nde buunan mezarlık 6’ncı kez saldırıya uğradı. Urfa’nın Suruç ilçesinde 20 Temmuz 2015 tarihinde DAİŞ çeteleri tarafından düzenlenen canlı bomba saldırısında hayatını kaybeden 33 gençten Süleyman Aksu’nun mezarı da tahrip edildi.
22 Mayıs 2020: Amed'in Lice ilçesine bağlı Yolçatı (Sîsê) Mahallesi’nden bulunan mezarlık tahrip edildi. Tüm mezarların tahrip edildiği ve isimlerin yazılı olduğu mermerlerin parçalandığı ortaya çıktı.
25 Mayıs 2020: Batman’ın Hasankeyf ilçesine bağlı Güneşli (Şemse) köyündeki mezarlık bir kez daha tahrip edilerek, mezarlıktaki ağaçlara bayrak asıldı.
8 Haziran 2020: Amed'de 1992’de düzenlenen silahlı saldırıyla katledilen Özgür Gündem gazetesi muhabiri Hafız Akdemir’in mezar taşındaki fotoğrafın söküldüğü ortaya çıktı.
10 Haziran 2020: Amed'in Lice ilçesine bağlı Yolçatı (Sîsê) Mahallesi’ndeki mezarlık tahrip edildi.
12 Haziran 2020: Amed'in Lice ilçesi Esenler (Balicne) Mahallesi’ne bağlı Goçxar mezrasında bulunan mezarlara saldırıldı. Mezarlıkta bulunan HPG’li Rıdvan Mutlu ve Mehmet Mutlu'nun mezar taşları kırıldı. Mezra sakinleri, mezar taşlarının üzerinde bulunan Kürtçe yazıdan dolayı kırıldığını belirtirken, yakın zamanda Türk askerlerinin mezra çevresinde operasyona çıktığına dikkat çekildi.
Özgürlük İçin Hukukçular Derneği Amed Şubesi (ÖHD), Amed’in Lice ilçesi Yolçatı Mahallesi’ne bağlı Sisê Mezarlığı'na yönelik saldırılara ilişkin rapor hazırlamıştı.
Haziran ayı başında yayımlanan raporda, 2020 yılının başındaki saldırılarla birlikte Sisê Mezarlığı’nda bulunan 241 mezarın tamamının tahrip edildiği belirtilmişti. Mezarlıklara saldırılar 2015 yılından beri sistematik olarak, artarak devam ediyor.
1 Mayıs 2020: Çewlik (Bingöl) merkeze bağlı İbrahiman (Gözeler) ile Adaklı ilçesine bağlı Karer köyünde bulunan gerillalara ait mezarlar parçalandı. Türk askerleri, kırdıkları mezar taşlarının kaldırılması için aileleri aradı.
Urfa’nın Karakoöprü, Viranşehir ve Suruç’ta bulunan mezarlıklarda gerillalar ve Suruç Katliamı’nda şehit düşenlerin bulunduğu mezarlar tahrip edildi.
Malatya’nın Oluklu Mahallesi’nde bulunan Volkan Bora’nın mezar taşı kırıldı.
Van’ın Erciş ilçesinde, farklı tarihlerde şehit düşen gerillaların cenazelerinin gömülü olduğu çok sayıda mezarlık tahrip edildi.

2021

 12 Aralık'ta bölgede HPG/YJA Star gerillalarının mezarlarının bulunduğu alana yakın bölgelerin uçaklar tarafından bombalandığı kaydedildi. Ayrıca Marînê (Eskihisar) köyü ile Xirbê Xelo bölgesi arasında kalan Kokela Casusa alanının da bombalandığı vurgulandı.

17 Kasım Van Cumhuriyet Savcılığı, MEBYA-DER'in 18 yöneticisinin yargılandığı dosyaya ilişkin hazırladığı iddianamede yöneticilerin gerilla cenazelerine katılmasını, cenazelerin toprağa verilmesini ve mezar taşı yapılmasını “suç” saydı.,

13 Kasım Kürt sanatçı Ahmet Kaya’nın Fransa’nın başkenti Paris’te bulunan kabrinin tahrip edildiği ortaya çıktı. 21’inci ölüm yıldönümü olan Kaya’nın mezarına saldırı yapıldı. 

25 Temmuz Efrin’de Türk devletine bağlı çete grupları, Şêxorze köyündeki mezarlığı tahrip etti. Çetelerin mezar taşlarını da sökerek sattıkları ya da el koydukları evlerin bahçelerinde kullandıkları bildirildi.

Temmuz 2021 Efrin’de Türk devleti, YPG-YPJ savaşçılarının mezarlarını açıp, ‘toplu mezar bulduk’ diye haber yaptırdı

1 Haziran Sur’da 2015 yılında katledilen Amed Barosu eski Başkanı Tahir Elçi’nin Yeniköy Mezarlığı’nda bulunan kabri tahrip edildi.

12 Mayıs Amed Yeniköy Mezarlığı’na giden kent sakinleri, “kimsesizler” bölümündeki mezarlıkları ziyaret ederken, toprağa gömülü içi dolu kan tüpleri ile karşılaştı. Kan tüplerinin 2015-2017 arasında ölen kişilere ait olduğu ortaya çıktı

2022

1 Mayıs 2022 Amed'deki çatışmalarda şehit düşen gerillaların mezarlarına saldırı gerçekleşti, mezar taşları kırıldı. Lice ilçesindeki Sîsê Mezarlığının mezar taşlarının neredeyse tamamı kırıldı. Mezar taşlarının kırıldığını gören aileler tepki gösterdi: "En çok din imandan bahsedenler söz konusu Kürtler oldu mu düşmanlık besliyorlar."
ÖHD Hakkari Temsilciliği de şöyle dedi:
"01/05/2020 tarihinde Hakkâri’nin Yüksekova İlçesi Orman Mahallesi’nde bulunan, farklı tarihlerde yaşamını yitiren 11 PKK'linin ve Suruç’ta IŞİD terör örgütünün saldırısı sonucu yaşamını yitiren Süleyman Aksu’nun da aralarında yer aldığı 9 sivil vatandaşımızın mezarları, kolluk kuvvetlerinin saldırısı sonucu tahrip edilmiştir."

2023

Ağrı Doğubeyazıt’ta Koçkıran Şehir Mezarlığında bulunan gerilla mezarları tahrip edildi.