Hükümetin 7 Mart 2013’te aldığı, ancak bu yıl bölgede kimi mıntıkalarda yürürlüğe soktuğu ‘yayla kanunu’, arazi anlaşmazlıklarından dolayı yaşanan katliamları daha da arttıracak gibi görünüyor. Yeni yönetmeliğe göre; yaylalar ihale usulüyle kiraya çıkartılacak ve en yüksek ücreti veren, bir yıl yaylaların sahibi olacak.

Yönetmeliğin amacının belirtildiği ilk maddesinde, “Devlet ormanlarında 31/12/2011 tarihinden önce toplu yerleşimin bulunduğu; yaylak ve otlak olarak kullanılan alanlar içindeki yerler ile yılın belirli dönemlerinde geleneksel yaylacılık maksadıyla yerleşim yeri olarak kullanılan alanların, kullanım bütünlüğü de dikkate alınarak tespiti ve yayla alanı olarak ilanı, yayla alanlarında bulunan her türlü bina ve tesislerin tespiti ve sabit kıymetlere alınması, işletilmesi, işlettirilmesi, bu bina ve tesislerin vaziyet planına işlenmesi, kullanıcılarının tespiti ile bunlara kiraya verilmesi, yayla alanlarında gerekli her tür ve ölçekteki planların yapılması, yaptırılması ve onaylanması ve diğer iş ve işlemlere ilişkin esas ve usullerin belirlenmesidir” deniliyor. 

2011 ÖNCESİ ESAS ALINIYOR

Yönetmeliği “Kapsam” bölümünde ise şu ifadeler yer alıyor: ”Bu Yönetmelik; Devlet ormanlarında 31/12/2011 tarihinden önce toplu yerleşimin bulunduğu; yaylak ve otlak olarak kullanılan alanlar içindeki yerler ile yılın belirli dönemlerinde geleneksel yaylacılık maksadıyla yerleşim yeri olarak kullanılan alanlardan, kullanım bütünlüğü de dikkate alınarak yayla alanı olarak tespit ve ilan edilen yayla alanları ile bu alanlarda bulunan her türlü bina ve tesisleri kapsar.”

6831 sayılı Orman Kanunu’nun 17. maddesinin birinci fıkrası dayanak olarak alınıyor.

YAYLA ALANINDAN NE KAST EDİLİYOR?

Geleneksel yaylacılık alanından neyin kastedildiği de “Devlet ormanlarında bulunan, yılın belirli dönemlerinde geleneksel yaylacılık maksadıyla yaylak ve otlak olarak kullanılan ve 31/12/2011 tarihinden önce üzerlerinde yerleşim yeri bulunan alanlar” olarak tanımlanırken, bölgede bulunan hemen hemen tüm yaylalarda kalıcı konutların bulunmadığı, ağırlıklı olarak çadırların kullanılıyor olmasına rağmen ilk başlarda kiraya verilen bölgelerde kalıcı herhangi bir konut bulunmamasına rağmen bu alanlar da kiraya verilmek üzere ihaleye çıkartıldı.

YAYLALAR NASIL TESPİT EDİLECEK?

Yayla alanı olarak belirtilen yerlerin tespit edilmesine yönelik olarak da 5. maddede şöyle sıralanıyor: yönetmelikte şu ifadeler kullanılılıyor: 

1 - Devlet ormanlarında bulunan toplu yerleşim yerleri ile geleneksel yaylacılık alanları, Yayla Alanı Tespit Komisyonu tarafından tespit edilir.

2 - Yayla Alanı Tespit Komisyonu tarafından tespit edilen bu alanların sınırları belirlenerek 1/25000 ölçekli topoğrafik haritalara işlenir veya işlettirilir ve sınır tespitine ilişkin tutanak düzenlenerek bu Komisyon tarafından imzalanır. Tespit edilen bu alanlar hakkında, Genel Müdürlük tarafından istenilen formata uygun rapor düzenlenir. Düzenlenen rapor, harita, tutanak ve diğer eklerle birlikte Genel Müdürlüğe gönderilir.

3 - 2873 sayılı Milli Parklar Kanunu kapsamına giren alanlar ile 4915 sayılı Kara Avcılığı Kanununa göre ilan edilmiş yaban hayatı geliştirme sahalarında tespit edilen yayla alanları için Doğa Koruma ve Milli Parklar Genel Müdürlüğünün uygun görüşü alınır.

4 - Yayla Alanı Tespit Komisyonu tarafından tespit edilen ve Genel Müdürlüğe bildirilen bu alanlar incelenip değerlendirilerek yayla alanı olarak ilan edilmesi uygun görülenler Bakanlığa bildirilir. Bakanlık tarafından bu alanların yayla alanı olarak ilan edilmesi amacıyla Bakanlar Kurulu kararı alınmak üzere Başbakanlığa teklif edilir.

BİR AY ÖNCEDEN İLAN EDİLECEK

Yönetmeliğin 8. maddesi yaylaların ilanına ilişkin. Şöyle: “Kullanıcı tespitine başlanacak yayla alanları ilgili orman işletme müdürlüğü tarafından en az bir ay önceden orman işletme müdürlüğünde; yayla alanının birden fazla orman işletme müdürlüğünün yetki sınırları içerisinde kalması halinde ilgili orman bölge müdürlüğünce bölge müdürlüğünde ve diğer ilgili orman işletme müdürlüklerinde, yayla alanının sınırları içerisinde bulunduğu valiliklerde, kaymakamlıklarda ve muhtarlıklarda ilan olunur ve ayrıca alışılmış vasıtalarla duyurulur.”

ÜÇ İLDE HAYATA GEÇİRİLİYOR

Bu yıl bölgede belirlenen kimi bölgelerde ilk uygulamalar hayata geçirilmeye başlandı.

Bingöl’de 6 Nisan 2023’te Bingöl İl Mera Komisyonu Başkanlığı, “Bingöl Valiliği İl Mera Komisyonu tarafından 2023 Yılı Otlatma Sezonu için ihtiyaç fazlası olarak belirlenen 58 (Ellisekiz) adet mera göçerlere mevsimlik hayvan otlatmaları amacıyla kiraya verilecektir” açıklaması yapıldıktan sonra şu ifadelere yer verildi: “2023 Yılı Otlatma Sezonunda mera, yaylak ve otlakların kullanılması ve uyulması gereken hususlar 20.03.2023 tarih ve 2023/1 Nolu Valilik Genel Emri ile belirlenmiş olup, 4342 Sayılı Mera Kanunu ve Mera Yönetmeliği hükümleri uyarınca mera, yaylak ve kışlaklarda her türlü kiralama işlemleri ve otlatma planlarının uygulanması İl Mera Komisyonunca yürütülmektedir. Belediye Başkanlıkları ve Muhtarlıkların kiralama yetkisi bulunmadığından kiralama yapmaları durumunda haklarında 4483 Sayılı Kanuna istinaden yasal işlem başlatılacaktır.

BELİRTİLEN NİTELİKTE HAYVAN GETİREBİLECEKLER

Göçerler kiraladıkları mera, yaylak ve otlağa İl Mera Komisyonundan alınan kiralama belgesinde belirtilen cins ve miktardan farklı nitelik ve sayıda hayvan getirmeyecekler, kiraladıkları yeri ücret karşılığında başkalarına kiraya vermeyeceklerdir. İl Mera Komisyonundan kiralama işlemi yapmadan izinsiz hayvan otlatan ve 2023 yılında çeşitli sebeplerle kiralamaya kapalı olan yerlerde otlatma yaptıkları tespit edilen sürü sahipleri ile kiralanan meranın otlatma kapasitesinden fazla sayıda hayvan getiren ve kiraladıkları yeri ücret karşılığında başkalarına kiraya verdikleri tespit edilen göçer sürü sahiplerine her hayvan için otlatma bedelinin 3 katı idari para cezası kesilecek (3 x 150 TL/BBHB= 450 TL/BBHB) ve otlatma kapasitesini aşan hayvanlar derhal meradan tahliye ettirilecektir. Mera kiralaması yapan sürü sahiplerinin bu ihlallere devam ettiğinin tespiti halinde izin belgeleri veya sözleşmeleri iptal edilecek ve söz konusu meradan tahliyeleri sağlanacaktır.

KÖY SAKİNLERİ SADECE KENDİ HAYVANLARINI OTLATABİLECEK

Yerli göçerlerin ikamet ettikleri (otlatma hakkının bulunduğu) yerleşim yerine İl içi veya İl dışından satın alarak hayvan getirmeleri halinde; bulunduğu yerleşim yeri için, 2022 Ekim ayının sonuna ait Hayvancılık Bilgi Sistemine kayıtlı güncel hayvan sayısını belirten belgeyi ibraz etmek zorundadırlar. Yapılan kontroller sonucu başkasının hayvanını kendi uhdesine alıp mera, yaylak ve otlaklarda otlattığı tespit edilenlere her hayvan için 150 TL/BBHB idari para cezası kesilecek ve üzerlerine aldıkları hayvanlar derhal meradan tahliye ettirilecektir. Mera, yaylak ve otlakları kiralayan sürü sahiplerinin yanlarında getirdikleri çoban ve göçerleri İl Mera Komisyona bildirmeleri ve bu şahıslar için çoban ve göçer tanıtım kartı almaları (10 yaşından büyük çocuklar ve kadınlar dâhil) zorunludur. Mera, yaylak ve otlaklarda bulunan çoban ve göçerlerin bildirilmemesinden merayı kiralayan sürü sahibi sorumlu tutulacaktır. Komisyona ismi bildirilmiş olan şahıslardan ve verilen kimlik kartlarının ilgilinin üzerinde bulunmamasından merayı kiralayan sürü sahibi sorumludur.”

BİNGÖL'DE KİRAYA VERİLECEK YAYLALAR 

Bingöl’de toplamda 28 yayla ve mera kiraya verilmek amacıyla ihaleye çıkartıldı. İhaleye çıkartılan yayla ve meralar şu yerleşim yerlerinde bulunuyor:

Merkez: Gökçekanat-Kut-Yukarı Uzunsavat- Aşağı Uzunsavat- Üçyaka- Ağdar- Dallıtepe-Devegölü

Karlıova: Hasanova-Kilisek İkisu Arası- Tuzluca-Mikail- Kazanlı-Şip- Çiftlik- Kaynarpınar-Y.Kayık-Kaynarpınar-Siloper -Kaynarpınar-Horhor - Kaynarpınar-Dono -Ciligöl-Kaniya Halitbek- Kızılçubuk-Dolaman-Kızılçubuk-Zero-Viranşehir

Solhan: Musadüzü- Terazin- Avgani- Gahuran- Mutluca-Şeik

Yedisu: Gelinpertek-Çiçekli

Yayladere:Yavuztaş-Beypınarı- Yavuztaş-Tahkin- Yavuztaş-Taro

Kiğı: Tekbaş-Duygulu- Ölmez-Kloti

VAN-HAKKARİ-ŞIRNAK ÜÇGENİ

Alınan bilgilere göre Van’ın Gürpınar İlçesi, Hakkari ve Şırnak üçgeninde bulunan yaylalar da kiraya verilmek üzere ihaleye çıkartılmış bulunuyor. Köyleri boşaltıldığından dolayı büyükşehir merkezlerine göç eden yurttaşlardan bazıları, havaların ısınmasıyla birlikte yazın köylerine dönüp hayvancılık yapıyor. Kimileri ise yaylalarını kiraya verip otlarını satıyor. Alınan bu yeni kararla birlikte köy sakinleri önemli bir gelir kaynağından yoksun bırakılıyor.

TOPLUMSAL ÇATIŞMALARA YOL AÇABİLİR

Yaylalara yönelik alınan bu yeni karar sonrasında bölgede istenmeyen kimi çatışmaların olabileceğine işaret eden yerel kaynaklar, şunları belirtiyor: “Zaten sürekli olarak arazi anlaşmazlıkları nedeniyle insanlar yaralanmakta, hatta son Diyarbakır örneğinde görüldüğü üzere ölümler, hatta katliamlar bile yaşanabilmektedir. Çoğu kez kimi gerekçeler ileri sürülerek göçerlere yönelik kötü yaklaşımlar olabiliyor. Kimi kez ‘hırsızlık’ iddiası, kimi kez ‘belirtilen yerlerin dışında hayvanların otlatılması’ bahanesi, kimi kez de başka sebeplerden istenmeyen olaylar yaşanmaktadır. Köylere ait yaylaların, köylülerin rızası dışında başkalarına verilmesi ise beraberinde ciddi olayların yaşanmasını getirebilir.” 

AMAÇ BİLGİ AKTARILMASINI SAĞLAMAKTIR’

Bir yerel kaynak ise amacın kiralama adı altında kendilerine düzenli bilgi aktaracak insanların oraya yerleştirilmesi, bölge insanlarının hareket kabiliyetinin azaltılması olduğuna dikkat çekerek, “İnsanlar doğdukları, büyüdükleri yerlerde hayvanlarını istedikleri gibi otlatamayacaklar. Hiç tanımadıkları insanlar, babalarından, atalarından kalan yaylalarda hayvanlarını otlatabilecek, ancak bu kendilerine yasak olacak! Bu büyük bir hakarettir. Bununla aslında kendilerine sürekli olarak düzenli bilgi aktaracak insanların onaya yerleştirilmesi hedeflenmektedir. Geçmişte köylerimiz boşaltıldı, mecburi olarak şehirlere göç etmek zorunda kaldık. Göç sonrası büyük zorluklar, yoksulluklar yaşadık. Bunula birlikte en temel geçim kaynağımız olan tarım ve hayvancılık elimizden alındı. Alınan bu karar ile de köy ile tamamen ilişkimiz kesilmek istenmektedir” dedi.