Kürt Halk Önderi Abdullah Öcalan’a yönelik tecrit uygulamalarına tepki gösteren avukat Paula Martin Ponz, tecridin Kürt halkına karşı da bir cezalandırma olduğunu söyledi.

Aktivist ve avukat Paula Martin Ponz, Kürt Halk Önderi Abdullah Öcalan'a uygulanan tecrit, Türkiye'nin uluslararası hukuktaki tecrit politikası ve uygulamaları ile bu tecridin tehlikeleri konusunda ANF'ye konuştu.

32 aydır Kürt Halk Önderi Abdullah Öcalan ile hiçbir görüşme yapılmadı ve kendisinden hiçbir haber ya da mesaj alınamadı. Kürt Halk Önderi Öcalan'a yönelik tecrit politikası ve uygulaması temel insan hakları hukuku açısından nasıl yorumlanabilir?

Tecrit, hükümetler tarafından mahkumları cezalandırmak için kullanılan baskıcı bir araç olarak başlı başına işkence sayılır. Bugüne kadar hücre hapsinin hangi sınırların ötesinde aşağılayıcı muamele olarak kabul edilmesi gerektiğine dair kesin ifadeler bulunmadığı doğrudur. "Bu asgari sınırın değerlendirilmesi esasen görecelidir; davanın tüm gerçeklerine, özellikle de muamelenin süresine, fiziksel ve ruhsal etkilerine ve bazen de mağdurun cinsiyetine, yaşına ve sağlık durumuna bağlıdır" (Kudla/Polonya; Gelfmann/Fransa; Renolde/Fransa).

Ancak, Avrupa İnsan Hakları Mahkemesi'nin cezaevinde hak ihlalleri ve Avrupa İnsan Hakları Sözleşmesi'nin 3. maddesinin (işkence ve insanlık dışı veya aşağılayıcı muamele ve ceza yasağı) cezaevi koşullarından kaynaklanan olası ihlalleri hakkında birçok kez karar verme fırsatı bulduğu da bir o kadar doğrudur. Bununla birlikte, bugün devlet cezaevlerinde hücre hapsinde meydana gelen durumların birçoğunun Strasbourg Mahkemesi tarafından aşağılayıcı muamele olarak tanımlanan kategoriye girdiğini ve bu kriterler temelinde uyum rejiminin birinci dereceden sorgulanabileceğini teyit edebilmek için yeterli içtihadi arka planın mevcut olduğunu söylemek mümkündür. Dolayısıyla AİHM'in "her mahpusun insan onuruyla bağdaşan tutukluluk koşullarına sahip olma hakkı, alınan tedbirlerin uygulanma biçimlerinin kişiyi sıkıntıya veya hapsetmenin doğasında var olan kaçınılmaz acı düzeyini aşacak yoğunlukta bir çileye maruz bırakmamasının sağlanması, hücre hapsinin potansiyel olarak son derece zararlı etkileri göz önüne alındığında orantılılık ilkesi, bunun bir disiplin tedbiri olarak yalnızca istisnai durumlarda, son çare olarak ve mümkün olan en kısa süre için kullanılmasını gerektirir".

Topladığımız her şey, bizi hücre hapsinin bir işkence biçimi olduğu sonucuna götürmektedir. Sistemin mahkumların durumunu kabul edilemez derecede kötüleştiren tıbbi ihmal, yeniden entegrasyon programlarının ve dış dünya ile temasın olmaması, kötü sağlık koşulları, yeterli kontrol mekanizmalarının olmaması vb. gibi ciddi eksiklikleri olduğu inkar edilemez. Ancak tüm bu eksiklikler giderilse bile bir kişiyi sürekli hücre hapsine göndermek, suç işlemiş bir kişi için bir rehabilitasyon veya yeniden sosyalleşme programı değil, geçmiş davranışlarına misilleme olarak acı çekmesine neden olmak anlamına gelecektir. Akıl sağlığı üzerindeki korkunç sonuçları inkar edilemez.

Söz konusu sonuçların kısa bir listesini yapmak gerekirse şunları belirtebiliriz: Söz konusu semptomların psikolojik sonuçlarının akut veya kronik olarak kademeli bir şekilde ortaya çıkabileceği doğrulanmıştır. Bilinen kategoriler şunlardır: ıstırap, depresyon: düşük ruh halinden klinik depresyona, öfke (öfkeden derin hiddete: düşmanlık, dürtüleri dizginleyememe, kendine, başkalarına veya nesnelere karşı fiziksel ve sözlü şiddete erişim, kontrol edilemeyen öfke); bilişsel sorunlar: konsantrasyon eksikliğinden yüksek kafa karışıklığı durumlarına, algısal çarpıtmalar, paranoya ve psikoz ve son olarak ve en korkunç olanı, kendini yaralama ve intihar. BM İşkenceye Karşı Komite, 3/04/1996 tarihli raporunda, "1. derece rejime uyum koşullarının - hücre saatleri, kısıtlamalar, ortak faaliyetlerden dışlanma, duyusal yoksunluk... İşkenceye Karşı Sözleşme'nin 16. maddesi (zalimane, insanlık dışı veya aşağılayıcı muamele veya ceza) kapsamında yasaklanmış muamele olarak değerlendirilebileceğini" belirtmektedir.

Tüm bunları bir araya getirip Kürt siyasi lideri Abdullah Öcalan'ın son 24 yıl boyunca maruz kaldığı durumu kısaca düşünecek olursak, içinde bulunduğu durumun en temel ve basit insan haklarının bariz ve acımasız bir şekilde yok edilmesinden başka bir şey olmadığını görebiliriz. Sayın Abdullah Öcalan 15 Şubat 1999 tarihinden bu yana İmralı Cezaevinde tek kişilik hücrede tutulmaktadır. 2014 yılından bu yana ailesiyle sadece 5 kez görüşmesine izin verilmiştir. En son Mart 2020'de kardeşi ile yüz yüze görüşmüştür. Bir telefon görüşmesine 25 Mart 2021'de izin verildi ve bu, herhangi birinin kendisiyle iletişim kurduğu son tarihti. Sadece bu özgeçmişi dikkate alırsak, Abdullah Öcalan'ın en temel insan haklarının ihlal edildiğini açıkça görebiliriz. Ancak bunun da ötesinde her yasağın, hareket kısıtlamasının, alanın, insan temasının mahkum üzerinde bir etkisi olduğunu ve Abdullah Öcalan'a karşı alınan önlemlerin zalimane, insanlık dışı ve aşağılayıcı olarak kabul edilen etkileri olduğunu unutamayız.

Ve unutmamalıyız ki, herhangi bir mahkuma karşı yapılan her aşağılayıcı eylem, aynı zamanda ailesine ve destekçilerine ve Abdullah Öcalan örneğinde olduğu gibi Kürt halkına karşı da bir cezalandırmadır.

Ayrıca bu tecridin sağlık hakkına erişim/avukatlarıyla görüşme hakkı/adil yargılanma hakkı açısından tehlikeleri nelerdir?

Bir yandan avukatlarıyla görüşme hakkı, ilk 12 yıl boyunca haftada bir saatle sınırlandırıldı  ancak bu hakkı kullanması sürekli olarak engellendi. Hukuk ekibinizle görüşme hakkınız kısıtlanırsa adil bir savunma hazırlamanız mümkün değildir. Ancak 2011-2019 yılları arasında avukatlarıyla yalnızca beş kez görüştüğünü ve 2019'dan bu yana hiç görüşmediğini belirtmeliyiz. Çok sayıda ziyaret başvurusu reddedilmiş veya cevapsız bırakılmıştır. Yani bu, sadece yasal savunma hazırlamanın değil Sayın Abdullah Öcalan'ın hapishanedeki gerçek durumu hakkında fikir sahibi olmanın, hapishaneye karşı herhangi bir talepte bulunmanın ya da kendisinin veya hapishanedeki diğer kişilerin durumunun ne olduğunu bilmesine izin vermenin imkansız olduğu anlamına geliyor. Cezaevindeyken bir avukata sahip olma, ona ve davanızla ilgili belgelere kolayca erişebilme, cezaevi yönetimiyle görüş alışverişinde bulunabilme ve uygun, adil ve istikrarlı bir ziyaret rejimi belirleyebilme hakkı bir insan hakkı olarak kabul edilmeli ve adil bir savunma ve yargılama yapabilmek için tamamen gereklidir.