Amed’in Çinar ve Mêrdîn’in Şemrex (Mazıdağı) ilçeleri arasında 20 Haziran gecesi çıkan yangında 15 kişi yaşamını yitirdi, onlarca kişi de yaralandı. Görgü tanıklarının yanı sıra meslek odaları ve Çınar Cumhuriyet Başsavcılığı tarafından hazırlanan ön inceleme raporları, yangının Dicle Elektrik Dağıtım A.Ş.’nin (DEDAŞ) elektrik nakil hatlarından kaynaklandığına işaret etti. DEDAŞ, sorumluluktan kaçan açıklamalar yapıyor. Devlet terörünün bir aparatına dönüşen DEDAŞ, gücünü sahibi Tivnikli Ailesi’nin Türk Cumhurbaşkanı Erdoğan’ın sermaye ekibinden olmasından alıyor. DEDAŞ,  “Erdoğan’ın prensi” ve “Becerikli Abdullah” isimleriyle anılan Abdullah Tivnikli’nin de mensubu olduğu Tivnikli Ailesi’ne ait Eksim Holding’e bağlı.

ERDOĞAN’IN PRENSLERİNDEN

Abdullah Tivnikli, 1986’da aile şirketi olan Eksim’i kurduktan sonra elektrik dağıtımının 1989 özelleştirmesiyle birlikte enerji yatırımlarıyla büyüyen holdingi elektrik dağıtım ve satış yatırımlarına yönlendirdi. Abdullah Tivnikli, 1988'de Kuveyt Türk Katılım Bankası Yönetim Kurulu Üyesi, 2001'de aynı bankada Yönetim Kurulu Başkan Yardımcısı ve yine 2005'te özelleştirilen Telekom yani Türk Telekomünikasyon AŞ Yönetim Kurulu Üyesi görevlerini yürüttü. AKP’nin düşünce kuruluşu olarak da anılan Siyaset, Ekonomi ve Toplum Araştırmaları Vakfı’nın (SETA) da 2006’daki kuruluşunda yer aldı. Tivnikli’nin kariyeri sadece bununla sınırlı değil, AKP’ye yakınlığıyla bilinen Türk Telekom’dan enerji sektörüne, inşaattan yatırıma kadar birçok alanda iş yapıp mega projelerden ihale aldığı biliniyor. Adı 17 – 25 Aralık operasyonlarında da geçen Tivnikli’nin Meclis’te görüşülen bir yasayı, AKP’li bir ismi arayarak değiştirdiği iddia ediliyordu. Dicle Elektrik Dağıtım Şirketi’ni satın alan şirketlerin ortağı Tivnikli, yöneticisi de olduğu Kuveyt Türk Bankası’ndan tartışmalı bir yöntemle kredi vermişti. Hatta Kuveyt Türk Bankası, Reza Zarrab’ın 9 milyon doları transferde kullandığı üç banka arasında da yer alıyor. Bir başka iddia ise Tivnikli’nin, şimdi MİT Başkanı olan ve dönemin Cumhurbaşkanlığı Sözcüsü İbrahim Kalın’ın kızına burs vermesiydi. Abdullah Tivnikli, ömrüne daha fazlasını sığdıramadı ve 2018’de kanserden öldü. 

GİZLİ KARARNAME…

Eksim Holding’in şu an başında Ebubekir Tivnikli bulunuyor. Holding 2021’de Jandarma Genel Komutanlığının düzenlediği elektrik enerjisi ihalesinde de rantı yiyen üç yandaş şirketten biri oldu. O dönem BirGün gazetesinden İsmail Arı’nın yaptığı habere göre; kışlalar ile il ve ilçe komutanlık binalarının elektrik ihtiyacı için düzenlenen ihalenin tam 131 milyon 55 bin TL’lik en büyük dilimini Cengiz Holding’e bağlı Cengiz Elektrik Şirketi aldı. İhalenin 91 milyon 141 bin TL’lik kısmını Eksim Holding’e bağlı Dicle Elektrik Şirketi ve 11 milyon TL’lik kısmını ise Limak Holding’e bağlı Limak Uludağ Elektrik Şirketi’nin aldı. Gazeteci Çiğdem Toker de DEDAŞ’a gizli bir kararname ile nasıl destek olunduğunu 2018’de yazmıştı. Çiğdem Toker yazısına şöyle başlıyordu: “24 Haziran seçimlerinden kısa süre önce, 30 Mayıs 2018 tarihli bir kararname. Başbakanlık Kanunlar ve Kararlar Genel Müdürlüğü’nden de bazı bakanlık ve kurumlara gönderilmiş. Fakat Resmî Gazete’de yayımlanmamış. Normalde, milli güvenlikle devlet sırrıyla ilgili birtakım kararların Resmî Gazete’de yayımlanmadığını biliriz. Ama "tarımsal destekleme" görünümü altında bir özel sektör şirketine mali kaynak sağlayan bir karar neden yayımlanmaz acaba?”

Gazeteci Çiğdem Toker cevabı ise şöyle yazıyordu: “Aslında yedi maddelik kararnamenin içeriği, sorunun cevabını kendiliğinden veriyor. Konu: Diyarbakır, Şanlıurfa, Mardin, Batman, Siirt ve Şırnak illerinde, Çiftçi Kayıt Sistemi’ne kayıtlı çiftçilere 5 yıl boyunca tarımsal amaçlı sulamada kullanacak elektrik tüketim bedeli üzerinden destekleme. Gizli Bakanlar Kurulu kararnamesinde art arda sıralanan bu iller, hangi elektrik dağıtım şirketinin görev ve yetki alanında peki? Cevap: Dicle Elektrik Dağıtım A.Ş. Kısa adıyla DEDAŞ. 

DEDAŞ’A OHAL KIYAĞI

CHP Zonguldak Milletvekili Deniz Yavuzyılmaz’ın Amed ve Mêrdîn yangınları sonrası ortaya çıkardığı bir belgede ise DEDAŞ’ın borçlarının iktidar tarafından buharlaştırıldığı anlaşıldı. Özelleştirme Yüksek Kurulu Kararı ve 3757 sayılı 2017 tarihli resmi yazısında DEDAŞ’ın devlete olan dolar cinsinden özelleştirme borcunu TL’ye çevirip 6 taksit yaparak borcun yüzde 20’sini buharlaştırdığı ortaya çıkarıldı. Kamunun buradaki zararının 2 milyar 498 milyon TL olduğunu açıklayan Yavuzyılmaz, kararın altında dönemin Başbakan Yardımcısı Mehmet Şimşek’in de imzası olduğunu duyurdu. OHAL kapsamındaki 683 sayılı KHK ve Özelleştirme Yüksek Kurulu kararına göre yapılan bu işlemde özelleştirmeyle hisse devri yapılan elektrik dağıtım şirketlerinin dolarla ödediği borç taksitlerinin TL’ye çevrilmesi ve 6 yıl taksitlendirilmesi sağlandı. Yavuzyılmaz’ın açıkladığı rakamlara göre; DEDAŞ’ın 2017’de kalan ana para borcu 193 milyon 500 bin dolar. Borç dolarla ödenmeye devam edilseydi ödenecek tutar, 243 milyon 306 bin 900 dolar olacaktı. TL’ye çevrilince ödenen tutarın dolar karşılığı, 167 milyon 422 bin 845 dolar, fark ise 75 milyon  884 bin 55 dolar.

DEDAŞ TERÖRÜ

DEDAŞ’ın iktidarla olan ilişkisinin kamuoyuna yansıyan kısmı böyleyken halka yansıyan kısmı ise yüksek elektrik faturaları oldu. Sadece geçen yıl Riha’da DEDAŞ’ın elektrik kesintileri yüzünden birçok çiftçi zarar ederken bu durumun protesto edilmesinde dört çiftçi tutuklandı. DEM Parti Riha Milletvekili Dilan Kunt Ayan ise bu yılın Nisan ayında Riha’da, özellikle yaz aylarında yaşanan elektrik ve su sorunlarını Meclis’e taşıdı. Dilan Kunt Ayan, DEDAŞ’ın bölgedeki politikalarını şu sözlerle aktarıyordu: “DEDAŞ geçtiğimiz yıllarda, bölgedeki binlerce aboneye ‘borç ve kaçak elektrik’ gerekçesiyle icra takipleri başlatmış, yurttaşların açtığı davalarda DEDAŞ’ın ‘usulüne uygun kaçak tespiti yapmadığı’ gerekçesiyle haksız işlem yaptığına dair mahkeme kararları çıkmış, buna rağmen abonelere yönelik icra takiplerine devam etmiştir. Bölgedeki tarım arazilerinde trafolara el koymuş, uzun süreli elektrik kesintileri yapmış, çiftçilere yatırılan tarımsal destek hibelere, pandemi sürecindeki yardımlara el koymuş, fahiş derecede yüksek faturalar çıkartmış, usulsüz zamlar eklenmiş ve bölge halkını sürekli olarak ‘kaçak elektrik kullanmak’ ve ‘hırsızlık’ üzerinden zan altında bırakacak açıklamalar yapmıştır.”

HAKSIZ FATURA YARGIYA TAŞINDI

DEDAŞ’ın bu haksız faturalarından bir tanesi 2016’da Hıdır Boyo tarafından mahkemeye taşındı. 2021’de DEDAŞ lehine verilen karar Yargıtay’da bozulmasıyla ortaya çıktı. Yargıtay 3. Hukuk Dairesi kaçak elektrik için Dicle Elektrik Dağıtım A.Ş. (DEDAŞ) tarafından kesilen cezayla ilgili davada, alt mahkemenin davalı DEDAŞ lehine verdiği kararı zaman aşımı savunmasını zamanında yapmadığı gerekçesiyle bozdu. DEDAŞ, davacı Hıdır Boyo'ya ait şirkete, kimse yokken kaçak elektrik kullanım tespit tutanağına dayanarak, 1658,09 TL ceza faturası kesti. Faturanın 1.594,64 TL’sini ödeyen Hıdır Boyo, 2016’da açtığı dava ile kaçak elektrik kullanma iddiasına ve kesilen para cezasına itiraz etti. Davalı DEDAŞ, iki yıldan fazla zaman geçmesine rağmen davaya ne cevap verdi ne de mahkemede savunma yaptı. DEDAŞ, süresi içinde verdiği dilekçesinde zaman aşımı savunmasında bulundu ve mahkeme alacağın zaman aşımına uğraması gerekçesiyle Hıdır Boyo’nun açtığı davayı reddetti. Adalet Bakanlığı ise bu kararın kanun yararına bozulması istemiyle kararı Yargıtay’a götürdü. Yargıtay 3. Dairesi, Türk Borçlar Kanunu’nun 161. maddesinde geçen “zaman aşımı ileri sürülmedikçe hâkim bunu kendiliğinden göz önüne alamaz” hükmü uyarınca sonuca etkili olmamak üzere ve kanun yararına bozdu.

DANIŞTAY BLOKE KARARINI İPTAL ETTİ

Bir başka davada ise Danıştay, DEDAŞ’ın çiftçinin primlerine bloka koymasını haksız buldu. Alacaklarını gerekçe gösteren DEDAŞ, Gıda, Tarım ve Hayvancılık Bakanlığının çiftçilerin hesabına yatırdığı destek kredisine de bloke koyuyordu. Bunu üzerine Amed’in Yenişehir ilçesi Ziraat Odası Başkanı Süleyman İskenderoğlu ve eşi Hava İskenderoğlu, Tarım ve Orman Bakanlığının, çiftçilerin elektrik dağıtım şirketine olan borçlarının tarımsal destekleme primlerinden kesilmesi kararının iptali için dava açtı. Bunun üzerine Danıştay 10. Dairesi, 22 Şubat 2017 tarih ve 29987 sayılı Resmi Gazete’de yayımlanarak yürürlüğe giren “Tarımsal Sulamaya İlişkin Elektrik Borcu Bulunan Çiftçilere” bu borçlarını ödeyinceye kadar 2017’de Tarımsal Destekleme Ödemesi yapılmamasına ilişkin 2017 numaralı Uygulama Tebliği ile tebliğin dayanağı olan 25/04/2016 sayılı Bakanlar Kurulu kararının 2. maddesinin 4. fıkrasını, yetki yönünden açıkça hukuka aykırı bularak iptal etti.

BİNLERCE DAVA AÇILDI

2015’te ise DiSKi Genel Müdürlüğü’nün Dicle Elektrik Dağıtım A.Ş. aleyhine açmış olduğu Menfi Tespit davasında mahkeme elektriklerin bağlanması ve kesilmemesi konusunda ihtiyati tedbir kararı verdi. DEDAŞ Genel Müdürlüğünün 20 Ocak 2014’te DiSKi Genel Müdürlüğüne ait merkez ve ilçelerde hizmet üreten Pompa İstasyonları, Atık Su Arıtma Tesisi, İçme Suyu Arıtma Tesisleri ve kuyu pompalarının elektriğini kesmesi üzerine DiSKi Genel Müdürlüğü Menfi Tespit davası açmıştı. Mahkeme, Rêzan, Bismil, Çêrmûg, Öinar, Şankuş, Pîran, Gêl, Erxenî, Hênê, Peyas, Karaz, Pasûr, Farqîn, Sûr ve Bajarê Nû ilçelerinde elektriklerin yeniden bağlanmasına karar verdi.

Riha’da sadece 2022’de yerel basına yansıyan bilgilere göre DEDAŞ’a karşı dava açılması için 20 bine yakın dilekçe vardı. Geçen yıl DEDAŞ, Riha’nın Eyyübiye ilçesine bağlı kırsal Dilimli Mahallesi’nde bazı çiftçilere ait trafoları borçları nedeniyle sökmek istedi. Mahalle sakinleri trafoların sökülmesine karşı çıkınca devreye jandarma ekipleri girdi. TOMA ve biber gazlı saldırının ardından 6 kişi jandarma tarafından darp edilerek gözaltında alındı.

Benzer bir olay da Wêranşar’de yaşandı. Elektrik kesintilerini protesto ederken gözaltına alınan dört çiftçi, tutuklanarak cezaevine gönderildi.

HALK ŞİKAYETİNİ İNTERNETE YAZIYOR

Yangının ardından gözlerin çevrildiği DEDAŞ’a ait elektrik tellerinden çıkan yangınlar kameralarla tespit edilmeye devam ederken 22 Haziran’dan 25 Haziran’a kadar elektrik kesintileri de abonelere duyurulmaya devam ediyor. İnternette sikayetvar.com’a Dicle Elektrik Dağıtım üzerine yapılan yüzlerce yorum ve şirkete verilen değerlendirme puanı da güncel durumu anlamak için yeterli oluyor. Onlarca abone elektrik kesintilerinden bıktıklarını ifade ederken, herhangi bir borç durumunda şirketin kapılarına dayandığını ama kesintilerin artık rutin haline geldiğinden söz ediyor. Kullanıcı adı vermeden yapılan birkaç şikayetleri yazıldığı gibi paylaşıyoruz. Örneğin yine Eksim Holding Enerji Grubuna bağlı Depsaş’a dair şu yorum var: “Diyarbakır'ın Çermik ilçesine bağlı (…) mahallesinde ikamet ediyorum. Elektrik kesintileri bezdirme noktasına geldi artık. 23 Haziran günü içerisinde 3-4 defa kesinti yaşadık. Ve kesintinin olmadığı günler neredeyse nadir. Faturalarını zamanımda ödeyen bir tüketiciler olarak elektrik dağıtım hizmetini üstlenen depsaş Enerji taahhüt ettiği hizmeti sağlamıyor. Bu denli yoğun kesintiler diğer dağıtım şirketlerinde olmuyor iken burda neden oluyor?”

Özellikle Riha’dan yoğun bir şikâyetin olduğu görülüyor: “Bu hafta içinde 10 saatten fazla ve bugün de 5 saate yakın bir elektrik kesintisi yaşadık ve bu durum hep böyle. Şanlıurfa (…) Mahallesi'nde. Arıza deyip geçiştiriyorlar bu durum hiç normal değil 10 saat elektriğimizi kesmeye hakları yok bütün köy tazminat davası açacağız.” 

“Şanlıurfa (…) Mahallesi (…) Caddesi'nde birçok binada 5 saattir elektrik kesintisi var. Lütfen acilen biri ilgilensin. Sorun sıcaklık değil, Kurban Bayramı'ndan çıktık. Allah aşkına ilgilenin, yazıktır günahtır. Bu yüzyılda olacak iş değil.” 

“Şanlıurfa/(…) Mahallesi'nde saatlerdir elektrik yok, kimseye ulaşamıyoruz. Bu nasıl bir saçmalık? Bu sıcakta insanlara yaşattığınıza bakın. Her gün kesinti yeter artık; bir gün su gider, bir gün elektrik gider. Şehir merkezi değil, Kerbela dönemi.”