Rojava Özerk Bölgesi’nin en büyük kantonu olan Cizîrê Kantonu’nun güneyinde yer alan Til Koçer, Til Berak, Til Hemis, Şedadê ve Hol gibi ilçelerin tarihi-coğrafik yapısı ve şu andaki durumunu derledik. 

IRAK’A AÇILAN KAPI: TIL KOÇER

Irak sınırında bulunan ve Rojava devrim sahasının başkenti Qamişlo kentine 90 kilometre uzaklıkta bulunan Til Koçer, üç parça Kurdistan’ın birleştiği Dêrik kentinde yaşayan Kürtlerin sonbahar aylarında buraya gelerek, hayvanlarını ve ürünlerini satmasından dolayı Girê Koçer (göçebelerin tepesi) adını almıştır. 50 bin nüfuslu ilçede ağırlıkta Kürtler ve Araplar yaşamaktadır. 1925’li yıllarda kurulduğu söylenen ilçenin kuruluşundan 5 yıl sonra; yani 1930 senesinde Mêrdîn yöresinden bazı aileler göç etmiştir.  Fransız sömürgesi döneminde demiryolunda çalışan işçiler de yerleşmiştir.

Til Koçer'in Irak ve Suriye sınırlarında bir kapı konumunda olmasından dolayı ticaret merkezidir ama aynı zamanda tarımsal faaliyetler için de oldukça elverişlidir.

Kentin güvenliğini Kuzey ve Doğu Suriye İç Güvenlik Güçleri'nin yanı sıra Demokratik Suriye Güçleri (QSD) bünyesindeki Senadid güçleri sağlıyor.

Suriye ve Irak arasındaki en büyük ikinci sınır kapısı olan Til Koçer Sınır Kapısı, Ekim 2013’te YPG savaşçılarının mücadeleleri sonucunda DAİŞ çetelerinden özgürleştirilerek Suriye’ye ve bölgedeki göçmenlere yardımların sağlandığı bir kapı oldu ancak 2020 yılında Rusya ve Çin’in vetosu sonucu Birleşmiş Milletler Güvenlik Konseyi kararıyla kapatıldı.

YUKARI MEZOPOTAMYA’NIN ANTİK KENTİ: TIL BERAK

Hesekê’nin 50 kilometre kuzeydoğusunda bulunan Til Berak, antik bir ilçe konumundadır. Milattan Önce 4000'li yıllarda Yukarı Mezopotamya’nın en büyük şehirlerinden birine dönüşmüştür. İlçede Xelefliler, Semitler ve Hurriler gibi birçok halk yaşamıştır. Konumu nedeniyle antik stratejik bir kent olarak Güney Mezopotamya ve Anadolu arasında da ticaret merkezi olmuştur. 2011 yılına kadar da kentte antik kazı çalışmaları yapılmış, Suriye İç Savaşı’nın başlamasıyla durdurulmuştur. 247 köyün bağlı olduğu Til Berak ilçesi, 2014-2015 yılları arasında DAİŞ’in işgal saldırıları altında kalmıştır. Mart 2015 tarihinde özgürleştirilen kentte Araplar ve Kürtler birlik içerisinde yaşamaktadır. İlçede çevre bölgelerin ihtiyacını da karşılayacak kadar tarımsal ürünler de yetişmektedir.

STRATEJİK KONUMDAKİ TIL HEMÎS

Qamişlo’nun 41 km güneyinde, Hesekê’nin 76 km kuzeydoğusunda yer alan Til Hemîs, Şengal sınırlarına uzanır. Kentte ve ona bağlı 129 köyde Kürtler ve Araplar yaşamaktadır.

Til Hemîs, 27 Şubat 2015 tarihinde Halk Savunma Birlikleri (YPG) ve Kadın Savunma Birlikleri’nin (YPJ) DAİŞ’e karşı zafer kazanmasıyla tanınır. DAİŞ çeteleri, Qamişlo ve Hesekê kentleri arasında bulunan Til Hemis’e yönelik sürekli özel planlar devreye koyuyor. DAİŞ’in Rojava’daki en büyük cephaneliği de, İç Güvenlik Güçleri tarafından ilçede düzenlenen operasyonlarda bulunmuştu.

ŞEDADÊ

Şedadê, Hesekê'ye 54 kilometre uzaklıktadır ve Xabûr Nehri havzasında kurulmuştur. Kürtler ve Arapların yaşadığı kentte hayvancılık ve tarımcılığın yanı sıra petrol işleriyle de uğraşılmaktadır. Cizîr bölgelerine dönük DAİŞ saldırılarının organize edildiği ve binlerce vahşetin yaşandığı Şedadê, 19 Şubat 2016 tarihinde YPG ve YPJ eliyle Türk devlet destekli DAİŞ çetelerinden özgürleştirilmiştir.

KAMPIYLA MEŞHUR HOL İLÇESİ

Hesêkê kentinin doğusunda 45 kilometre uzaklıkta olan Hol, Kuzey ve Doğu Suriye'yi Irak sınırına bağlayan küçük bir ilçe konumunda. Suriye iç savaşının ardından DAİŞ tarafından işgal edilen Hol kenti, 13 Ekim 2015 tarihinde YPG ve YPJ savaşçıları tarafından özgürleştirildi. Arapların ağırlıkta yaşadığı Hol ilçesi, 1991 yılında Birleşmiş Milletler Mülteciler Yüksek Komiserliği tarafından kurulan ve şu anda 60 binin üzerinde DAİŞ’li ailenin bulunduğu Hol Kampı’yla tanınıyor. Hol Kampı’ndan dolayı da Kuzey ve Doğu Suriye İç Güvenlik Güçlerinin sıkı denetimi altında.

Yarın: Küçük bir coğrafyada evrensel bir devrim: Rojava-IV: Kobanê Kantonu