Türkiye’de salgın sürecinde en çok yoksullaşan topluluklardan biri de Romanlar. Romanlar, ırkçılık, yoksulluk ve ayrımcılığa katlanarak maruz kaldı.

Türkiye’de 3-6 milyon arası Roman yaşıyor. Romanlar, resmi azınlık statüsünde olmadığı için tam rakam bilinmiyor. Romanlar, derin yoksulluğa, çevresel ayrımcılığa, mekânsal damgalamaya, ırkçılığa maruz kalıyor.

Türkiye’de çalışmalarını yürüten Roman Hafıza Çalışmaları Derneği (Romani Godi) hazırladığı son raporda, Türkiye’de yaşayan Romanların küresel salgın döneminde yaşadıkları hasarı halen aşamadıklarını ve hasarın artarak devam ettiğini belirtti. Rapora göre; Türkiye’de salgın sürecinde en çok yoksullaşan topluluklardan biri de Romanlar. Romanların yaşadığı ırkçılık, yoksulluk ve ayrımcılık katlandı. Romanlara yönelik 2016’da açıklanan ve 2021’e kadar uygulanması planlanan Roman Vatandaşlara Yönelik Strateji Eylem Belgesi de pratik anlamda hiçbir işe yaramadı. 

HİÇBİR KAZANÇLARI OLMADI

Rapora göre; kağıt ve hurda toplayıcılığı, çiçek satıcılığı, seyyar satıcılık, temizlik ve müzisyenlik gibi işlerde çalışan Romanlar, salgın sürecinde uygulanan sokağa çıkma yasağı ve diğer yasaklardan dolayı uzun süre maddi hiçbir kazanç elde edemedi, bu da yaşadıkları yoksulluğu iyice artırdı. Ayrıca Romanlar, sağlık, eğitim, istihdam, sosyal hizmetler gibi konularda da ayrımcılığa uğradı.

SORUNLAR VE ÇÖZÜM ÖNERİLERİ

Raporda, Romanların yaşadığı sorunlar ve çözüm önerileri şöyle sıralandı:

* Roman topluluklar pandemide barınma, sağlık, eğitim, istihdam, sosyal hizmet / yardımlar konusunda sorunlar yaşadı.

* Dışlanmış ve ötekileştirilmiş Roman toplulukları, pandemide olumsuz sağlık ve sosyoekonomik etkilere aşırı derecede maruz kaldı.

* Büyüyen yoksulluk, Romanların mevcut sorunlarını daha da yaygınlaştırıp derinleştirdi.

* Pandeminin yarattığı ekonomik, sosyal ve sağlıkla ilgili sorunlara karşı kendilerini savunamadılar.

* Romanlar içinde daha kırılgan alt gruplar var: kadınlar, gençler, yaşlılar ve çocuklar pandeminin yarattığı ekonomik ve toplumsal sorunlardan daha ağır etkilendi.

* Sosyal güvence eksikliği ve düzenli gelir getiren işlerde çalışma oranının düşüklüğü nedeniyle, pandemide eşitsizlikler Romanları daha fazla etkiledi.

* Müzisyenlik, eğlence sektörü, hizmet sektörü, seyyar satıcılık, kağıt toplayıcılığı, hurdacılık ve günübirlik kazanç getiren işlerde çalışan Romanların, pandemide uzun süre gelir elde edemedi. Sosyal yardımlara duyulan ihtiyacı ciddi oranda arttı.

* Romanlar, gayri resmi yerleşimlerde (gettolarda) ve ayrılmış mahallelerde, yetersiz ve aşırı kalabalık meskenlerde, altyapı ve temiz suya erişimin olmadığı sağlıksız koşullarda yaşıyor.

* Kentsel dönüşüm nedeniyle de yerinden edinme politikalarıyla Romanların mülkiyet hakkı güvencesiz hale getirildi.

DIŞLANMIŞ VE ÖTEKİLEŞTİRİLMİŞ

* Türkiye’de damgalanmış “Roman mahalleleri-gettoları”, şehir merkezlerinde ‘’Roman-Çingene’’ parkları gibi ayrıştırılmış mekanlar var.

* Pandemide dışlanma daha da arttı: Romanların sadece yüzde 37.8’i kamu veya özel kurumlardan yardım aldı. Bu yardımın yüzde 83.7’si sadece ayni yardımlar.

* Pandemide Romanlar çok uzun süre işsiz kaldı ve tek geçim kaynakları olan sosyal yardımlardan da çok az yararlandı.

* Romanlar sosyal yardımlara erişimde eşitsizliklere maruz kaldılar.

* Sosyal yardımları kamu kurumları ve belediyelerin dağıtımında ayrımcılık oldu.

* Romanlar yardımlara erişim sürecinde ayrımcılığa uğradı veya değerlendirme kriterlerindeki eşitsizlikler nedeniyle mağdur oldu.

* Kamu görevlileri, Romanları yardım başvuruları sırasında kovdu;

* Romanlar psikolojik ve/veya fiziksel şiddete maruz kaldı, sosyal dışlanma yaşadı.

YETERSİZ SOSYAL POLİTİKA 

* Pandeminin derinleştirdiği sosyo-ekonomik ve mekânsal eşitsizlikler pandemi öncesinin yetersiz sosyal politikalarının mirası.

* Salgına karşı en kırılgan grup olan Romanlara yönelik koruyucu önlemler ve planlamalar oluşturulmadı.

* Barınma, sağlık, eğitim, istihdam, sosyal hizmet konularında hak ihlali yaşadı.

* Sosyal güvence eksikliği, düzenli gelir getiren işlerde çalışma oranının düşüklüğü, pandemideki eşitsizliklerden Romanları daha fazla etkiledi.

* Romanlara yönelik ayrımcı ve önyargılı tutumlar, çalışma hayatında temel hakları ihlal etti.

* Romanlara yönelik ayrımcılık politikaları ve önyargılar pandemi döneminde de vardı.

* Kayıt dışı alanlarda çalışan Romanlar, pandemi döneminde alınan kamusal önlemlerden yeterince yararlanamadı.

DESTEK TALEBİ GÖRÜLMEDİ

* Romanların mevcut yapısal sorunları, Türkiye’de ayrıştırılmış veri paylaşılmasının sınırlılığı nedeniyle, Roman nüfusuna dair resmi bir veri bulunmuyor.

* Bu nedenle Roman toplulukların destek ihtiyacı, pandemide ilgili kamu idareleri tarafından yeterince görülmedi. Çünkü Türkiye’de etnik, dini veya dilsel azınlıklara yönelik ayrıştırılmış veri paylaşılmıyor. Bu da pandemi gibi krizlerde bu grupların özgün ihtiyaçlarının fark edilmemesine neden oluyor.

DERİNLEŞEN EŞİTSİZLİKLERE KARŞI KORUNMALI

* Pandemi, Romanların mevcut sorunlarını yaygınlaştırıp, derinleştirdi; eşitsizlikleri pekiştirdi!

* Pandemide derinleşen sorunların kronikleşmemesi ve mevcut yaygın eşitsizliklerin kalıcı hale gelmemesi için Roman topluluklar kamusal önlemlerle desteklenmeli.

* Romanlar, pandeminin hasarını destek almadan onaramaz.