Avrupa Konseyi Bakanlar Komitesi (AK BK), uluslararası komployla 15 Şubat 1999 tarihinde Türkiye’de esaret altına alındıktan sonra İmralı’da benzeri görülmemiş bir tecrit sistemine konulan Kürt Halk Önderi  Abdullah Öcalan’a dair Avrupa İnsan Hakları Mahkemesi’nin (AİHM) "ihlal" kararının uygulanıp uygulanmadığını gündemine almayı kararlaştırdı. 

AİHM, 18 Mart 2014 tarihinde Kürt Halk Önderi Abdullah Öcalan'ın şartlı salıverilme hakkında sahip olmaksızın ağırlaştırılmış müebbet hapis cezasına mahkum edilmesini (umut hakkı) Avrupa İnsan Hakları Sözleşmesi'ne (AİHS) aykırı bulmuştu. AİHM, ağırlaştırılmış müebbet hapis cezasını AİHS'te işkence ve kötü muameleyi yasaklayan 3’üncü maddeye aykırı olduğuna karar vermişti. AİHM, başvurucu tutsaklar Hayati Kaytan, Emin Gurban ve Civan Boltan için de sonraki süreçte benzer kararlar almıştı.  

AİHM’in kararlarının yerine getirilip getirilmediğini denetleyen Avrupa Konseyi Bakanlar Komitesi de ağırlaştırılmış müebbet hapis cezasıyla ilgili “umut hakkını” doğuracak yasal düzenlemeler ve uygulama değişikliklerinin sağlanması için Türkiye’ye dair denetim sürecine başladı. Ancak denetim süreci başlatılmasına rağmen kararlar Bakanlar Komitesi'nin toplantı gündemine alınmadı ve herhangi bir yazılı karar oluşturulmadı. 

Özgürlük için Hukukçular Derneği (ÖHD), Toplum ve Hukuk Araştırmaları Vakfı (TOHAV), İnsan Hakları Derneği (İHD) ve Türkiye İnsan Hakları Vakfı (TİHV), AİHM’in verdiği kararı acil gündemine alması ve bu kararların yerine getirilmesi/denetlenmesi için 29 Temmuz 2021 tarihinde Bakanlar Komitesi'ne yazılı bir bildirimde bulundu. 

Bildirim üzerine konuyu gündemine alan Komite, 30 Kasım-2 Aralık 2021 arasında yapılan toplantıda Türkiye’den sivil toplum örgütlerinin bildirimine ve kararların yerine getirilmesi sürecine dair bilgi talep etti. 

Türkiye, 7 Eylül 2021'de verdiği cevapta, 2009’dan bu yana İmralı’da ihlal olmadığını iddia etti. Ankara,  “Umut hakkının güvenceye alınması” ve “ağırlaştırılmış müebbet cezasının infazı rejimi hakkında yasal değişiklik” yapılmasına ilişkin bildirimde yer alan tespit ve önerileri ise cevapsız bıraktı. 

Türk devleti, sadece Avrupa İşkencenin Önlenmesi Komitesi’nin (CPT) daha önceki yıllarda İmralı’nın fiziki koşullarını dair hazırladığı raporu ele almakla yetindi.

İnsan hakları ve hukuk örgütleri, 12 Ekim’de Türkiye’nin iddialarına dair Bakanlar Komitesi’ne sunduğu bildirimde, Türkiye’nin yanıtında “umut hakkına” ilişkin AİHM’in önemli tespitlerine değinmediği, kararların yerine getirilmesi için atılması gereken adımları tartışmadığını belirtti. Örgütler, Türk devletinin bunun yerine yanıltıcı bilgilerle bildirimde bulunduğu yönünde tepki gösterdi. 

Asrın Hukuk Bürosu da AİHM kararının yerine getirilmesi talebiyle Bakanlar Komitesi'ne 9 Ağustos 2022'de yeni bir başvuruda bulundu. Türk devleti de buna yanıt olarak Kürt Halk Önderi Abdullah Öcalan’ı "umut hakkından" muaf tuttuğunu itiraf etti.

Bakanlar Komitesi'nin Haziran ayı toplantısında, Kürt Halk Önderi Abdullah Öcalan'ın da içinde olduğu grup dosyasının yeniden gündeme alınması kararlaştırıldı. 

Komite, 17-19 Eylül arasında yapacağı toplantıda AİHM'in ihlal kararlarının ve gerekliliklerin uygulanıp uygulanmadığını denetleyecek. 

Komite ayrıca, gerekli gördüğü takdirde kararın neden uygulanmadığına dair Türkiye’den izahat isteyebilecek.  

DEMİRTAŞ VE KAVALA DA GÜNDEMDE OLACAK

Bakanlar Komitesi, AİHM’in derhal tahliye edilmeleri gerektiği yönünde karar verdiği HDP eski Eş Genel Başkanı Selahattin Demirtaş ve iş insanı Osman Kavala’nın durumunda da tekrar göndemine aldı. 

Komite, daha önce de bu kararları gündemine almıştı ve Kavala hakkında verilen kararın uygulanmaması nedeniyle ihlal prosedürü başlatmıştı.