Günlük haber akışlarını dolduran video ve fotoğraf materyalleri, gözaltına alınan kadınlara yönelik şok edici taciz sahnelerini gösteriyor. İran İslam Cumhuriyeti Anayasası'nın 39. maddesi, "tutuklunun, tutuklananın, tutuklunun ve sürgünün insan onuruna yönelik her türlü hakareti" yasaklamaktadır. Jîna Amînî’nin ölümünü hem protesto eden şehirlerin sokaklarında hem de camilerde ve hatta okullarda birçok kadın cinayeti izledi. Kadınlar, erkekler ve çocuklar güvenlik güçleriyle çatışmalarda mağdur oluyor. İnsanlıktan çıkarma ölçeği, analistlerin en hayal kırıklığı yaratan tahminlerinin ötesine geçiyor, ancak yayınların manşetleri "başörtüsü" ve "İslam'da kadın" kelimeleriyle göz kamaştırmaya devam ediyor. Rus-İran moda tasarımcısı Sahera Rahmani, sanatını Müslüman kadınların özgürlüğüne adayan bir Kürt kadını. Rahmani, ANFnin sorularını yanıtladı.

Parlak renkler ve alışılmadık şekiller kullanarak modaya uygun koleksiyonlar yaratıyorsunuz. Çalışmalarınız muhafazakar kesimden eleştiri aldı mı, herhangi bir kuralı ihlal ettiği için eleştirildi mi?

Eleştiri elbette vardı. Özellikle kariyerimin başında. Çalışmalarımda temel kanunlara bağlı kalıyorum ama tesettürün, sadece bir kadını tepeden tırnağa tek bir bezle örten siyah bir cübbe olmadığına inanıyorum. Bir sanatçı-moda tasarımcısı olarak benim görevim, Müslüman kıyafetlerin modern trendlere akmasını sağlamak, böylece bir kadın kendini özgür ve başkalarıyla eşit bir temelde hissedebilir, böylece hiçbir şey onun gelişmesini engellemez. Müslüman olmayan bir ülkede siyah bir abaya giymiş, tamamen tesettürlü her Müslüman kadın kendini rahat hissedemez. Günlük ayrımcılığa uğrama, işten atılma vb. gibi durumlarla karşılaşma olasılığı yüksektir. Amacım sadece kadınların görüşlerine uygun değil, aynı zamanda güzelliği de beraberinde getiren kıyafetler yaratmak. Bir kadının sadece evde, sadece kocası için güzel giyinmesi ve sokakta dikkat çekmemesi gerektiğine dair bir görüş var. İşte cevabım, Müslüman olmayan bir toplumda siyah başörtüsü daha fazla dikkat çekiyor. Güzel bir kıyafetle bir kadın iyi bir izlenim bırakacak, giyim ve görünüme odaklanmayacaktır.

Rusya'da Müslüman kadınlar başörtüsü takma haklarını savundu ve bu sürecin zorluğu esas olarak toplumun gayrimüslim kesimi arasındaki klişelerin üstesinden gelmek oldu. İran'da durum tam tersi gibi görünüyor. İranlı kadınlar, daha önce, güncel olaylardan önce, anlaşmazlıkları ifade etmek için hangi yöntemlere başvurdu?

Aslında, bu sorun Rusya'da hala var. Sonunda çözülmedi ve bölgelerde en yaygın olanıdır. Müslüman kadınların sorunlarına yönelik televizyon programlarına ve radyo yayınlarına sık sık davet ediliyorum. Evet, Rusya Federasyonu Anayasası herkes için eşit haklar sağlar ve biz özgür, çok dinli bir ülkede yaşıyoruz. Herkes dinini seçmekte özgürdür. Bununla birlikte, günlük yaşamda, hatta devlet kurumlarında bile tesettürlü kadınlar düzenli olarak gündelik ayrımcılığa maruz kalmaktadır. Kapılar önlerinde kapalı.

İran'daki kadınlar farklı zamanlarda muhafazakarlıkla olan anlaşmazlıklarını en sıra dışı şekillerde dile getirdi. Bir zamanlar genç İranlı kadınlar kasıtlı olarak şok edici bir şeye başvurdu: uzun tırnaklar çizdiler, vurgulu bir şekilde parlak makyaj yaptılar, geleneksel toplum standartlarına meydan okuyan aksesuarlar ve eşarplar giydiler. Bu meydan okuma aynı zamanda bir protesto biçimiydi, gerçekte onları ilgilendiren konulara dikkat çekme girişimiydi. Cevap, kural olarak, açıklayıcı konuşmalarla sınırlıydı. Ebeveynler ve diğer üst düzey aile üyeleri durumu araştırmak için çağrıldı... Kadın protestolarına karşı her zaman bir mücadele olmuştur. Ancak kadın cinayetleri insanların zihninde bir dönüm noktası oldu, sabrı taştı.

Kadın dayanışması, farklı milletlerden, farklı dinlerden yüz binlerce insanı sokağa çıkardı. Ne gibi çözümler sunuyorlar?

Birincisi, bu bir kadın dayanışması meselesi değil, evrensel bir dayanışma meselesidir. Kadınlar, erkekler ve hatta yaşlı kesim - kesinlikle tüm insanlar bu konuda dayanışma içindedir. Medya, bunun İslam adına bir saldırganlık olduğu ve davanın İslam'ın kanunlarına uyulmamasından kaynaklandığı önyargısıyla bilgi yayıyor ama değil. İslam'da şiddet ve zorlama yoktur. Hiçbir koşulda. İşte kolluk kuvvetlerinin cezasız eylemlerinin tipik bir örneği.

Amîniî’nin ölümü kilit bir durum haline geldi ve tüm kadınlar bir kerede hakları için ayağa kalktı ve özgürlük istedi. Yani sadece başörtüsünün kaldırılması değil. Hayatlarını tamamen değiştirmek; sosyal, ekonomik ve diğer koşullarını iyileştirmek istiyorlar. Arzuları sadece başörtülerini çıkarmak değildir. Kadınların tepkileri çok farklı: sokağa çıkıyorlar, greve gidiyorlar, “kadın, hayat, özgürlük”, “o bizim ablamız” diye bağırıyorlar. Başörtülerini yakıyorlar. Adalet istiyorlar, Jîna gibi birçok kişinin ölümü için ceza istiyorlar. Erkekler onları destekliyor. Çözüm, insanların hayatlarını değiştirmektir. Kadınları duyun, toplumu duyun, İranlıları duyun.

Başörtüsü tüm kadınlar için zorunlu ve diğer kurallar erkekler tarafından mı yoksa kadınların kendileri tarafından mı daha fazla destekleniyor?

Başörtüsü takmak geniş bir kavramdır. İnananlar için örtülmesi gerekir. Başörtüsü takmak istemeyen olur, ancak ülkenin yasaları onları zorunlu kılar. Genel görünüm kuralları herkes için geçerlidir. Kimin başörtüsü takmayı daha çok desteklediğini söylemek zor ama bir kadın istemiyorsa yanındaki adam da istemiyor. Tesettür tamamen kişisel bir tercihtir, inananların, gözlemleyenlerin ve tesettür giymeyi doğal sayanların tercihidir. Normal kapalı kıyafetlerin yanı sıra örneğin eski nesil de peçe takabilir. Bu onların seçimi. Gençlerin kendi vizyonu var, bu yüzden en azından başlarını örtmeleri gerekiyor ama mesele farklı. Kız öldü. İran medyasında "kalp krizi geçirdi", "hastaydı" şeklinde bir versiyon var. Gerçek şu ki; o artık bizimle değil. Ve diğer birçok kız onu takip etti... Protestoya katılanlar dine, başörtüsüne, tesettüre karşı değil. Devletin baskısına karşıdırlar, özgürlük isterler ki herkes büyüyüp gelişebilsin. Kadın olmak, erkek olmak... İranlı olmak. Ülkedeki durum son birkaç yılda hiç düzelmedi.

İran'daki İslami kadınlar için kuralların Müslüman olmayan kadınlara uygulanması ne kadar önemlidir?

Dürüst olmak gerekirse sosyolojik bir değerlendirme yapmayı zor buluyorum ama kendi bakış açımdan cevap verebilirim. Müslüman ülkelerde kıyafet giymenin bir kuralı olması gerektiğine katılıyorum, ancak İslam kanunlarına göre bir kadının tamamen örtülmesi gerekli değildir. Kuran-ı Kerim'de Yüce Allah bunda zorlama olmadığını söylüyor. Ve biz insanlara dikte edecek, onları zorlayacak kimse değiliz. Ana şey, şu veya bu toplumun geleneklerine, ülkeye saygı göstermektir. Örneğin bir kişi kiliseye girdiğinde başörtüsü takar, mini etek giymez. Görünüm gittiğiniz yere tekabül ediyor. Camiye girerler - her zaman mütevazı kıyafetler giyerler. Gayrimüslim turistler geleneksel ülkeleri ziyaret ederken görgü kuralları akılda tutulmalıdır: etik ve karşılıklı saygı. Ve bu aynı zamanda giyim için de geçerlidir. Yabancılarla ilgili olarak, dış görünüşü düzenleyen bir yasa olmasına rağmen İran'daki insanlar her zaman turistlere karşı misafirperver olmuştur. Güvenlik yetkilileri tarafından, turistlerin kurallara uymaması durumunda şiddet kullanılmadı. Özel durumlarda bunun imkânsız olduğuna dair talepler, açıklamalar oldu.

Başörtüsü kadının hakkıdır ama bir görev ya da hapishane değildir. Başörtüsü takma zorunluluğu din ve inancını ikrar eden insanlar hakkındaki yanlış fikirleri caydırır mı, çoğaltır mı?

Evet, katılıyorum. Rusların dediği gibi, "yasak meyve tatlıdır." Bir kişiyi bir şey yapmaya zorlamak doğal olarak bir tepkiye neden olabilir. Böylece özellikle gençlerin dine yönelik reddi yoğunlaşıyor. Kadına dışarıdan bir baskı ve “zorunlu olduğu için” yasalara göre zorlama olduğu halde içeride inanç ya da aynı inançlar olmadığında kadın olumsuz tepki verir. Reddetme. Nefret.

İran gezilerim sırasında farklı sosyal gruplardan çeşitli insanlarla iletişim kuruyorum. Genellikle günlük yaşamda inanmayı bırakanlarla tanışabilirsiniz. “Bana yardım etmiyor” diyorlar. Bir insan hayatında hiç Kuran okumamış olur. Çekilmez, din ve manevi değerlerle ilgili konumu başkasının fikrini veya soyut fikirlerini oluşturur. Özellikle genç nesil Batılı akımlardan etkileniyor, çünkü din hakkında bilgi olmadığında baskı varken diğer yöne gitmeyi tercih ediyorlar. Bazıları Hristiyanlığı kabul ediyor, bazıları yaşıyor ve prensipte dini düşünmüyor. Hayatta farklı düşünceleri, ilgi alanları, başka özlemleri var. Bu yabancılaşma hissedilir, fark etmemek mümkün değil.

Başörtüsü bir kadının özgür seçimini temsil ediyorsa başörtüsü neden çoğu geleneksel olan İranlı kadınlar için bir boyun eğme niteliğine dönüştü?

Müminler için başörtüsü, itaatin bir sembolüdür, ancak birine veya bir şeye boyun eğme değil: ne devlet, ne kişi, ne de ideoloji. Bu çok önemli bir konu. İslam'ı kabul eden ve uygulayan kadınlar için bir kadının seçme özgürlüğünü gerçekten kişileştirir. Tekrar ediyorum, Kuran'da Cenab-ı Hak, zorlama olmadığını ve asıl olanın kişisel arzu olduğunu söylüyor. Bir insan bunu kalbiyle istemelidir. İnandığında, sevdiğinde, iman ihtiyacını hissettiğinde, kabul eder ve itaat edersin. Aksi halde samimi olmayıp zorlama altındadır. İran İslam ülkesi olduğu için yasayı çıkardı ama sonuçları biliniyordu. Anlaşmazlıklar var ve gençler arasında çok var. Görüş çatışması, toplumda eğitim çalışmalarının ve İslami bilginin yayılmasının yerini mevcut yasalara referansla baskı alması gerçeğinden kaynaklanmaktadır. Buna göre doğru bilgi, anlayış, çekicilik ve arzu yoktur. Ve bu, şu anda gördüğümüz tepkiye dönüşüyor.

Şiddet kültürüne karşı tutumların ve çıkışların, herşeyi normalleştirilmesine karşı bir protesto olarak adlandırılabilir mi?

Bu baskıya karşı bir tepkidir. 43 yılda birikmiş gerilim. Nefret, acı, değişim arzusu. Belki birisi yasalarla ilgili duygularını ifade eder, biri kanunlara karşıdır. Herkesin amacı farklı olabilir. Dini faktör tarafından yönlendirilenler azınlıktadır. Çoğunluk devlet baskısına ve adaletsizliğe karşıdır. Jîna’nın tesettür kurallarını ihlal ettiği gerekçesiyle tutuklanması sonucu ölümü, farklı görüşlerdeki insanları bir araya getirmeye sevk etti. “Yanındayız ve özgürlük istiyoruz” protestolarıyla halkın genel havasıyla dayanışmayı ifade ediyorlar.

Bir kadının belirli bir kimliğe ait olması, kendisine karşı kullanılamaz: ne bir baskı aracı olarak ne de zulmün nedeni olarak. Kadınlar için hangi yasaklar genel kabul görmüş davranış kuralları olarak kabul edilebilir ve İranlı kadınlar hangi yasakları özel hayatlarında baskı ve müdahale olarak hissediyorlar?

Yasaklar esas olarak "uygunsuz" görünüm için geçerlidir. Tartışmaya yol açsalar da genel kabul görmüş davranış kurallarına atfedilebilirler. İranlı kadınlar güzel kıyafetlere ve kişisel bakıma olan sevgileriyle öne çıkıyor. İran'a geldiğimde, kızların ekmek için her zamanki alışveriş gezisine bile Rusya'dakinden biraz farklı davrandıklarını fark ettim. Rus kadınları hafta içi parlak veya akşam makyajı yapmazlar ama İran'da tam tersi. İran'da kabul edilen resmi geçici evlilik yasası, çoğunluğun bu görüşleri paylaşmaması ve ahlaki çöküşten korkması nedeniyle en başından beri karışık bir tepkiyle karşılaştı. Burada tam tersini görüyoruz: toplum muhafazakar tarafı aldı. Sonuçta, geçici evlilik nedir? Bir saat, bir gün, bir hafta "evlilik". Bu, tarihsel olarak gelişen aile, kültürel ve ahlaki gelenekleri tiksindiriyor.

Şehirlerin sokaklarında yaşananların başka kökenleri var. Giyim ve diğer düzenlemelerin gerekliliği, sebeplerden sadece biridir. Protestocular, kızın görünüşü yüzünden gerçekten ölmesine öfkelendi. Ve bu isyanın katalizörüydü. İnsanlar öfkeli ve ülkedeki tüm birikmiş sorunlara çözüm talep ediyor.

Kadına yönelik şiddeti önlemek ve durdurmak için İran toplumunun hayatında eksik olan nedir?

Maneviyat. Toplumun belirli bir kesiminde dini bilgi yoktur, manevi bileşene yeterince güven yoktur. Dininizi öğrenmek neden önemlidir? Zulüm, eğitim eksikliğinden gelir, başlangıçta ailede oluşur. Örneğin, bir anne çocuğuna maneviyat ve ahlak aşılarsa, yetişkin hayatında bir kadına el kaldırmayı veya birini şiddete maruz bırakmayı düşünmez bile. Bir çocuk ahlaksız, zalim bir ortamda büyümüşse, kişiliği karakteristik özelliklerle şekillenecektir.

Kadın annedir, bütün nesilleri yetiştirir. İyiliğin, ahlakın, geleneklerin koruyucusu olarak görevi sonsuz derecede önemlidir. Kanun kadınları korumalı ve insanlık dışı davranışları durdurmalıdır. Ne de olsa hukuk “kendilerinin” tarafında olmasaydı, maneviyat tarafını seçseydi, o zaman böyle bir kriz olmayacaktı. Ayrıca... bir destek olarak, bir bakış açısını aktarmanın bir yolu olarak kamusal diyalog eksikliği... Bu, insanlara yanlış anlaşılma korkusunu aşılıyor. Hepimizin şu anda gördüğü, birikmiş, duyulmamış ve korunmasız kalma korkusunun tersidir. İnsanlar duyulmak istiyor.

Eşitliğin gerçeği nedir? Tüm İranlı kadınlara veya nüfusun belirli kesimlerinden kadınlara sosyal imkanlar mevcut mu?

İran toplumu bir kadının kendini gerçekleştirmesini, kariyer gelişimini, kişisel gelişimini yasaklamıyor. İranlılar için cinsiyetten bağımsız olarak uygun fiyatlı sosyal imkanlara sahip olmak önemlidir. Ancak bir kadının hayatında acı çeken sosyal yöndür: işsizlik, düşük gelir, eğitime uygun iş bulmadaki zorluklar. Ve bölgeler en çok etkilenenlerdir. Orta tabakalarda biraz daha kolay.

Medyada olup bitenler, tam olarak teokratik sistemle ilişkilendirilerek, Müslüman geleneklerinin ciddiyetini ve kısmen zulmünü vurgulamaktadır. Bu ne kadar doğrudur?

İslam'ı zalim bir din olarak göstermek medyayı özellikle ilgilendiriyor. Bu eski bir trend fakat bu gerçeğe aykırıdır. Avrupa'nın laik devletlerinde, genellikle daha fazla şiddet vardır, ancak ilkelerini diğer ülkelere yaymayan bir bilgi politikası Batı'ya göre çalışır. Doğu, Batılı gazetecilerin dikkatine gelir gelmez, en kötüsü tam olarak dinle, halkların gelenekleriyle ilişkilendirilir. Jîna Amînî’nin başına gelen trajedi bunun bir örneğidir. Polisin kasıtlı veya kasıtsız yaptığı eylemler ancak polis memuru bir toplum değil, bir kişidir. Ve insan eylemlerinin bütün bir dini karalamasının yanlış olduğunu düşünüyorum.

Bu dünya İran'da ilk kez bir protesto ateşine tanık olmuyor, ancak bu durum istisnai görünüyor. Genç nesil, kadın haklarının zayıflamasına izin vermek için yaşlıları suçluyor mu?

Şah'a karşı devrimden bu yana böylesi bir protesto gücü 43 yıldır görülmedi. Gençlik eski nesli mi suçluyor? Hayır, artık herkes dayanışma içinde, düşüncede birleşmiş, özgürlük arzusunda birleşmiş... Toplumu nelerin beklediğini soran halk, hakları için savaşıyor. Şimdi insanların kalplerinde uzun yıllardır biriken büyük bir nefret ve olumsuzluk ırmağının nasıl yayıldığını görüyoruz.