İsveç, 1 Temmuz 2018’de 'Rıza Yasası'nı yürürlüğe koyarak tarafların oluru alınmadan gerçekleşen her türlü cinsel ilişkiyi suç olarak kabul eden dünyanın ilk ülkesi. Yasanın yürürlüğe girmesinin 2. yılı dolayısıyla yapılan araştırma ve yayınlanan istatistikler 'Rıza Yasası'nın etkili olduğunu, cinsel saldırıyla suçlanan erkekler aleyhinde açılan dava ve mahkumiyet kararlarında belirgin bir artış olduğunu ortaya koydu.

Bir devlet kurumu olan Suçluluğu Önleme Konseyi (BRÅ), 2. yılına girmesi dolayısıyla yasanın etkilerini belirleyebilmek için cinsel tecavüz davalarındaki tüm mahkeme kararlarını teker teker inceledi. Kurumun ulaştığı sonuçlar; 'Rıza Yasası'nın etkili olduğunu, 2017’de 190 kişinin cinsel suçlardan mahkum olurken, 2019’da mahkumiyet kararlarının yüzde 75 oranında arttığını ve 333 kişinin ceza aldığını gösterdi.

BEKLENENİN ÜZERİNDE ETKİLİ OLDU

Yasanın beklenenin üzerinde etkili olduğu değerlendirmesini yapan Suçluluğu Önleme Konseyi, yasanın yürürlüğe girmesinden sonra cinsel saldırı kurbanlarının artık suçluluk ve suçu kendilerinde bulma duygularına kapılmadıklarına dikkat çekti. Bu olumlu değerlendirmelere karşın Konsey, yasada yer alan “ağır dikkatsizlik” uygulamasının bir sorun oluşturduğu ve hukuk güvencesini riske atabileceği uyarısında bulundu. “Ağır dikkatsizlik” gerekçesiyle verilecek cezalarda en üst hukuk kurumlarının içtihat niteliğinde kararlar almalarının önemine vurgu yaptı.

FİNLANDİYA’DA DA ÖNERİLMİŞTİ

İsveç'in 'Rıza Yasası'nı kabul etmesinden sonra Mart 2018’de Finlandiyalı 83 milletvekili, Meclis’e ortak verdikleri önergeyle benzeri bir yasanın kabul edilmesi önerisinde bulundu. Tasarının Yasa Komisyonu'nda ele alınabilmesi için en az 100 milletvekilinin imzası gerektiği için girişim başarısız oldu.

VATANDAŞ İNİSİYATİFİ KAMPANYA BAŞLATTI

Bunun üzerine Haziran 2018’de devreye giren Vatandaş İnisiyatifi, cinsel suçlara verilen cezaların ağırlaştırılması için “2018 Rıza” adını verdiği kampanya başlattı. İnisiyatif, topladığı 55 bin imzayı Meclis’e vererek 'Rıza Yasası'nın çıkarılmasını talep etti.

Yasasının biçimlendirilmesi için oluşturulan araştırma kurulu, dün raporunu Adalet Bakanı Anna-Maja Henriksson'a sundu. Raporda tarafların fiziki veya sözlü onayı olmaksızın gerçekleşecek cinsel ilişkilerin tecavüz olarak kabul edilmesi öneriliyor. Çocuklara yönelik taciz ve tecavüzlere verilecek cezaların arttırılması isteniyor.

HENRİKSSON: HAYIR, HER ZAMAN HAYIRDIR

Henriksson, 'Rıza Yasası' tasarısının kendisine takdim edilmesi nedeniyle düzenlediği basın toplantısında, “Cinsel kararını verme hakkı herkese aittir. Bu asla pazarlık yapamayacağımız temel bir haktır. Hayır, her zaman hayırdır” dedi. Cinsel taciz ve tecavüzlere karşı 2018’de başlatılan MeToo Hareketi’nin toplumun davranışlarını değiştirdiğini ve pek çok kadının ortaya çıkarak deneyimlerini kamuoyuyla paylaştığını hatırlatan Henriksson, “Finlandiya'da hala pek çok kişi suç bildiriminde bulunmuyor. Olanlardan utanç duyuyor ve sürecin korkunç bir sona ulaşabileceğini düşünüyor. Şimdi artık suça maruz kalanları bildirimde bulunmaları için teşvik etmenin zamanı ve ben bu yasa tasarısının buna hizmet edeceğine inanıyorum” şeklinde konuştu.

RIZA YOKSA TECAVÜZ OLARAK NİTELENECEK

Tecavüz yasasındaki değişikliğin odağında rıza olmaksızın gerçekleşecek tüm cinsel ilişkilerin tecavüz olarak nitelenmesi yer alıyor. Jest, söz ve diğer davranışlardaki eksikliklerin rıza olmadığı şeklinde yorumlanabileceği belirtiliyor. Çalışma grubu, raporunda yeni yasanın başkalarının cinsel ilişkilerini veya bir başka kişinin cinsel özgürlüğünü ihlal etmemesine özen gösterilmesi gerektiğinin altını çiziyor. Cinsel suç yasalarında yapılan reformların Adalet Bakanlığı'nın gerçekleştireceği en önemli reform olduğuna işaret eden Henriksson, şunları ekledi: “Ben kişilerin cinsel tercih haklarının ve vücudun kişilik haklarının güçlendirilmesinin önemli olduğunu düşünüyorum. Yeni yasa bizim modern anlayışlarımıza karşılık veriyor.”

Çalışma grubu, yasalardaki cinsel olay başlığının cinsel saldırı olarak değiştirilmesini ve cezasının da 4 ay ile 4 yıl arasında olmasını öneriyor. Çocuklara yönelik her türlü cinsel ilişkinin tecavüz olarak kabul edilmesini istiyor. Asgari hapis cezasının 1 yıldan 2 yıla yükseltilmesini talep ediyor.