El değiştirmeyen Ermeni mallarının birçoğu, tarihi yapı olarak nitelendirildiğinden herhangi bir restorasyon yapılmadığı için yok oldu ya da yok olmakla karşı karşıya kaldı. Bu Ermeni yapılarından biri de Balat’taki Khorenyan Ermeni İlkokulu’dur.

Khorenyan Ermeni İlkokulu, Balat’ın Ayvansaray Mahallesi’nde, Mimar Sinan’ın eserlerinden Ferruh Kethuda Cami ve İstanbul’un ilk hamamlarından olan Balat Ağa Hamamı’nın yanı başında bulunuyor. İlkokulun mülkiyeti, hemen karşısında bulunan Surp Hıreşdagabed Ermeni Kilisesi Vakfı’na ait. Bu yüzden de ilkokul binasına resmi olarak el konulamıyor, ancak kurulma amacı dışında çok farklı şekillerde kullanılmak zorunda bırakıldı.

Khorenyan Ermeni İlkokulu, 1816’da yapılıp 1866’da 80 öğrenci ile eğitim öğretime başlıyor. 1925’e kadar okul olarak kullanılan bina, şüpheli bir yangında kullanılmaz hale geldiği için artık okul olarak kullanılmıyor. Bu süreçte öğrenciler Surp Hıreşdagabed Ermeni Kilisesi’nde eğitime devam ederken, bu yangında sadece okul değil, Ruhban okulu arazisi ve Ermeni mezarlığı da tahrip oluyor. Okul eğitime kapatılıyor, Ermeni mezarlığı ve Ruhban okulu arazisi de dönemin hükümeti tarafından boşaltılıyor. Okul binası, bir süre sonra Ermeni Kilisesi tarafından tütün deposu olmak üzere kiralanıyor. İstanbul’da 1942 Varlık Vergisi ve 6-7 Eylül saldırıları sonrası çok sayıda Ermeni ailesinin başka yerlere göç etmek zorunda kalmasıyla özellikle Balat bölgesinde Ermeni nüfusu düşünce öğrenci sayısı da azalıyor.  Okul resmi olarak 1977’de eğitim-öğretime son vererek kapanıyor.

1990’lı yıllara kadar tütün deposu, sonrasında kısa bir süre sabun fabrikası olarak kullanıldı.1995’te nedeni tam bilinmeyen bir yangınla ikinci kez yanan ve büyük bir tahribat yaşadı. Metruk bir bina görünümü alan okul, bir süre Mehtap Yazlık Sineması olarak hizmet verdi. Yazlık sinema için Ermeni Vakfı’ndan izin alındı mı bilinmiyor. Yazlık sinemanın kapanması sonrası binanın bahçesi otopark olarak kullanılırken, binanın kendisi ise evsizler tarafından kullanıldı. 2000’li yılların ortalarında otoparkın kapanması sonrası bir süre atık kağıt deposu olarak kullanılan ve hem evsizler hem de uyuşturucu bağımlıların mekanı olan binanın çevresi 2018’de kapatıldı. Okulun yanında bulunan Ermeni mezarlığının olduğu alana ise binalar yapıldı, o bölge yerleşime açıldı.

ÇÜRÜMEYE BIRAKILDI

Vakıflar Genel Müdürlüğü tarafından birinci derece tarihi yapı olarak tescillenen Khorenyan Ermeni İlkokulu ile ilgili Surp Hıreşdagabed Ermeni Kilisesi, Khorenyan Mektebi ve Ermeni mezarlığı Vakfı tarafından 2014’te Anıtlar Yüksek Kurulu restorasyon için yapılan başvuruya ise 2021’e kadar herhangi bir cevap verilmedi. Vakıf yöneticisi Aram Kuran, 2018’de Ermenihaber sitesine yaptığı açıklamada, “Bir özel işletmeye 18 yıllığına kiraladık, burayı otel yapmayı düşünüyorlar, birinci derece tarihi eser statüsünde olan bina için gelecek izin bekleniyor. Başvuruya 4 yıldır cevap verilmedi” dedi. Vakfın başka bir yöneticisi Zeki Öcal ise 2021’de Anıtlar Yüksek Kurulu’nun restorasyon için onay verdiğini ve buranın Fatih Belediyesi tarafından bir kültür merkezi olacağını açıkladı. Aynı yıl, Fatih Belediye Başkanı da binanın kültür merkezi olacağını ve belediye meclisinden kararın geçtiğini söyledi. Buna rağmen binada herhangi bir restorasyon çalışması yapılmadı. Bina her geçen gün giderek çürümeye devam ediyor.