Yaresan Kürdistan’da en eski inançlardan biridir. Yaresan felsefesi, Alevi inancı ve felsefesi ile çok yakın benzerlikler taşıyor. Doğaya, topluma, doğa ve toplumsal yasalara ve geleneklere bağlı bir inançtır.

Doğa ve topluma bağlılığını göstermek için, her mevsim kutlamalar yapan Yaresanlar, bu bayramlarla doğadan elde ettiği ürünleri kutsuyor.

Mevsim sonbahar olunca, Yaresanlar için de Nar Bayramı demek. Nar en son olgunlaşan ürünlerden biri olarak dikkat çekiyor. Yaresanlar, geride kalan bir yılda doğanın kendilerine sunduklarının toplamını bu bayramda sergiliyor ve bir sonraki yılı bekliyor.

Yarsanların her yıl Ekim ayının sonlarına doğru kutladıkları Nar Bayramı, Pazartesi günü başladı ve üç gün sürecek.

XAWENKAR

Yaresanların kutlamaya başladığı Nar Bayramı bir dini tören şeklinde başlar ve bir bayram havasında kutlanır. Nar Bayramına Yaresanlar arasında Ayinê Yari adı verilir. Ayini Yari, kardeşlik töreni anlamına gelir. Yari kardeşliktir. Ayin ise törendir. Yaresanlık dini doğadaki çiçekler, mevye, sebze, doğadan elde edilen ürünler ile renklerin hepsini içinde barındırır. O yüzden tüm kutsal tören ve bayramlar isimlerini doğadan, doğanın topluma sunduğu ürünlerden alır.

Üç gün sürecek olan Nar Bayramı, Xawenkar adıyla düzenleniyor. Kakai inanışının Pir’lerinden Sultan İshak’ın arkadaşları ile Halepçe’ye bağlı Şinewê dağındaki Mireno mağarasında çembere alınır. Üç günlük kuşatmadan sonra çemberi kırarak kurtulurlar. Çemberden kurtulduktan sonra bir yaşlı kadının evine misafir olurlar. Yoksul ve hiç bir şeyi olmayan bir kadındır. Tek bir horozu var, o horozunu da Sultan İshak ve arkadaşları için keserek yemek yapar. Bu olay yaklaşık 700 yıl önce yaşanır. O günden bu yana Xawenkar bayramında horoz etinden yemek yapılır, yanına da pirinç yapılarak bayram kutlanır. Sultan İshak ve arkadaşlarının kuşatmayı yararak kurtulmadan ötürü Xawenkar Bayramı zafer ve kurtuluşun bayramı olarak kutlanır. Sultan İshak ve arkadaşlarının direnişlerinin bir mirası olarak kabul edilir.

BAYRAM YEMEĞİNİ PİR YAPAR

Xawenkar Bayramında Yari, yani Yaresanların Pirleri halkın içine girer. Duaları ile bayrama ayrı bir renk katar. Üç günlük bayram boyunca halkın içinde kalır. Dini inanışının gereklerinin yerine getirilmesi için bayram kutlaması yemeğin yapılması için başlar. O günün horoz eti ve piranç pilavından oluşan yemeğini de Yaresan inanışının o gün için halkın içine gelen Pir’i yapar. Yemek yapılıp hazırlandıktan sonra Bayrama katılan halk da o yılın en son yetişen ürünü olan ve yanlarında getirdikleri narları sofraya bırakırlar. Böylelikle kutlamalar başlar.

Yemek ve narların sunulmasından sonra Yaresan, Kakai, Feyli inancındaki Kürtlerin kutsal kitabı ve Hawramice yazılan Serencam kitabından dualar okunur. Bir süre okunan dualar, Pir’in konuşmaları ile zikre durulur.

TAMBUR VE CEM

Yemekler yenilip narlar sunulup, Serencam’dan dualar okunduktan sonra yüzlerce kişiden oluşan tambur grupları, tambur çalmaya başlar. Dini ayinlerde seslendirilen ve Sultan İshak ile Yaresan Pirlerine yakarı olarak söylenen şarkılar ve kasideler seslendirilir. Kadın, çocuk, yaşlılar Semaha kalkar. Çalınan tamburlar seslendirilen kaside ve şarkılar eşliğinde semaha duranlar, Sultan İshak’ın türbesinin etrafında dönmeye başlar. Gün boyu tören bu şekilde devam eder.

XAWEN NEDİR, NEDEN XAWENKAR?

Yari Ayini adıyla başlayan Xawenkar bayramı Dalaho’ya bağlı Zerdê köyündeki Yaresan inanışının Pir’lerinden olan Baba Yadgar’ın mezarı başında kutlanır. İlk gün kutlama yapılır ve bu ilk günden itibaren oruç tutulmaya başlanır. Üç gün boyunca çeşitli dini törenler ve ayinlerle bayram devam eder. Xwen sahip demektir. Xawenkar sahiplenmek. Doğanın bir parçası olan insana, topluma ürünlerini sunarak sahip çıkması anlamına gelir. O yüzden doğaya adanan, doğanın cömertliğini öven ve inanışla iç içe geçen bir bayramdır. Xawenkar binlerce yıldır kutlanan, doğaya teşekkür edilen, doğaya inanışın dile getirildiği bir bayramdır. Sultan İshak ve arkadaşlarının da doğanın yardım ve desteği ile kuşatmadan kurtulduklarına inanılan bir bayram olduğuna inanılır.

SULTAN İSHAK TÜRBESİ

Yaresan, Kakai ve Feyli inancıdan binlerce kişinin katıldığı Xawenkar bayramı boyunca halk Sultan İshak Türbesi etrafından konaklar. Gece ve gündüz olarak belirlenen ayin, tambur çalma ve semah dönme programına göre kutlamalar devam eder.