20’inci yüzyılda savaşlar sonrasında yaşadıkları toprakların el değiştirmesi ve işgale uğraması nedeniyle ‘vatansız’ olarak kalan milyonlarca kişinin dramının benzeri, günümüzde de farklı nedenlerle devam ediyor.
Birleşmiş Milletler Mülteciler Yüksek Komiserliği (UNHCR) tahminlerine göre, dünyanın onlarca ülkesinde 10 milyon kişi ‘vatansız’ statüsünde yaşamaya çalışırken, her 10 dakikada bir çocuk bu statüyle doğuyor.
Bu kişileri, ülkeleri dışında mülteci konumuna düştüklerinde BM’nin sağladığı korumaya sahip olsalar da, kendi ülkelerinde kimliksiz ve hiçbir vatandaşlık hakkı olmadan yaşamak zorunda kalıyorlar.
EĞİTİM, SAĞLIK, SEÇİM, OTURUM VE ÇALIŞMA GİBİ HAKLARDAN YOKSUNLAR
Bu kişiler diğer ‘vatandaşlar’ gibi oturum ve çalışma hakkına sahip olmadıkları için birçok bürokratik engelle de karşılaşıyorlar. Bunlar arasında evlenme veya şirket kurma gibi en basit haklar da bulunuyor. Yine seçme ve seçilme hakkının yanı sıra kimi ülkelerde eğitimden yoksun kalmaya kadar varan bu sorun nedeniyle ‘kayıp nesiller’ oluşması da söz konusu.
ARAP VE AFRİKA ÜLKELERİNDE MİLYONLARCA KİŞİ
Suriye’de on yıllarca boyunca yüz binlerce Kürdün vatandaşlık hakları ellerinden alınmasıyla bilinen bu durum, dünyanın onlarca diğer ülkesinde çok daha karmaşık bir hal alabiliyor. Myanmar’da yaklaşık 1 milyon Rohingya Müslümanlarının vatandaşlık hakları bulunmazken, 26 Arap ve Afrika ülkesinde ise aynı aileden kişilerin bir kısmı vatandaşlık hakkından maruz kalabiliyor.
Bunun en önemli nedenlerinden biri olarak kimi ailelerde doğan çocukların babalarının belli olmaması durumunda sadece annenin vatandaşlığının yeterli görülmemesi. Bu şekilde doğan çocuklar vatandaşlık haklarından yararlanamıyor.
Vatandaşlık haklarının ellerinden alındığı bireylerin Suriye, İran, Irak, Kuveyt, Katar, Lübnan gibi ülkelerin yanı sıra dünyanın onlarca ülkesinde yaşadığı biliniyor.
2024’TE VATANSIZ VE KİMLİKSİZ KİMSE KALMAYACAĞINA DAİR HEDEF ZOR
Birleşmiş Milletler (BM) tarafından 1954 yılında Vatansız Kişilerin Hukuki Statüsüne ilişkin Sözleşme’nin kabul edilmesinin 60’ncı yıldönümünde UNHCR tarafından 10 yıllık bir kampanya başlatılmıştı. Bu kampanya, ‘vatansız kişiler’ sorununun dünya genelinde 2024 yılına kadar sona erdirilmesini amaçlıyordu.
2014 yılı rakamlarına göre dünyanın 77 ülkesinde tespit edilebilen 3,5 milyonu aşkın kişinin ‘vatansız’ olduğu bilinirken, UNHCR, bu sayının tüm dünya toplamında ise 10 milyonu bulduğunu tahmin ediyordu.
Birçok Avrupa ülkesinde mülteci konumundaki vatansız bireylere sığındıkları ülkelerde oturum hakkı kolaylıkla tanınsa da, özellikle vatandaşlık hakkının verilmesine yönelik talepler de bulunuyor.
