Olağanüstü Hal (OHAL) koşullarında katliam, gözaltı, tutuklamalar ve şiddet olaylarının hiç eksik olmadığı 1990 yıllarında kutlanan Newroz Bayramı, günümüzde milyonlarca insanın katılımıyla kutlanıyor. Kurdistan’da kitlesel olarak Newroz kutlanan kentlerin başında Wan geliyor. Newroz kutlamalarında hiçbir zaman taviz vermeyen Wan halkı, 1991 Newroz’unu kentin bütün sokaklarında ve caddelerinde kutladı. 1991’de halk öncülüğünde kutlanan Newroz, 1992 yılı içinde bir mihenk taşı oldu.

Cizîr ve Nisêbîn'deki kutlamalarda devletin saldırısı sonucu onlarca kişinin katledilmesi, Wan’daki kutlamaların yönünü değiştirdi. 21 Mart sabahında Van sokaklarını dolduran binlerce kişi öfke ve direniş ruhuyla HEP il binasına gelerek kutlamaları sokaklarda yapacaklarını aktardı. Kitlenin ara sokaklarda toplanması üzerine polis ve asker saldırısı gerçekleşti. Saldırılarda bir kişi hayatını kaybederken, yüzlerce kişi yaralandı. Resmi olmayan verilere göre 700 kişi gözaltına alındı, 300 kişi ise tutuklandı. 1992 yılı Newroz’unda yaşanan olaylardan sonra Wan halkı artık sokakları terk etmeyerek, her yıl yüz binlerce kişinin katılımıyla kutlamaya başladı.

WAN’IN TÜM SOKAKLARI NEWROZ ALANINA DÖNDÜ

Wan’da 1993 ile 2008 yılında olaysız geçen Newroz kutlamaları, 22 Mart 2008 yılında Wan Valiliği’nin Newroz kutlamalarına izin vermemesi üzerine kent merkezine gelen on binlerce kişi Wan’ın tüm sokak ve caddelerini kutlama alanına çevirdi, ateşler yaktı. Newroz kutlamasını hazmedemeyen devlet güçleri, halka saldırdı. Bu saldırı sırasında Newroz için rengarenk ulusal kıyafetlerini giyinmiş onlarca kadın, polisler tarafından cop ve kalaslarla darp edildi. Kadınlara yapılan bu işkence, kenti adeta ayağa kaldırdı. Olayın duyulması üzerine kentin neredeyse tüm mahalle ve sokaklarında ateşler yakıldı.

Daha sonra DTP binası önünde toplanan kitleye dönük devam eden saldırılar sonucu başlayan çatışmalarda Zeki Erinç adlı bir yurttaş yaşamını yitirdi, 130 kişi ise yaralandı. Yaralananlardan Ramazan Dağ da bir hafta sonra tedavi gördüğü hastanede yaşamını yitirdi.

22 ve 23 Mart tarihlerinde devam eden protesto eylemleri, 24 Mar’tta Zeki Erinç’in cenaze töreni ile üst düzeye ulaştı. Hastane morgundan cenazesi alınan Erinç, 50 bin kişinin katıldığı törenle toprağa verilirken, cenazenin ardından on binlerce kişi tekrar kent merkezine doğru yürüyüşe geçti. Polisin yürüyüşe saldırısıyla çok sayıda kişi yaralandı.

HALK GERİ ATMADI

1990’lı yıllarda Newroz kutlamalarına katılan Ahmet Bulut (62) adlı yurttaş, Newroz gününü heyecanla beklediklerini söyledi. Tüm yasak ve baskılara rağmen dönemin gençleri olarak Newroz’u bir direniş ruhuyla karşıladıklarını, sokaklarda, köylerde ve tepelerde küçük gruplarla kutladıklarını vurgulayan Bulut, “1990’lı yıllarda ilk defa içeride kutlandı. 1991 yılında da Newroz kutlamalarına izin verilmedi, halk tüm baskı ve şiddete rağmen kutladı. 1992 yılında gelince binlerce kişi Wan kent merkezinde Newroz kutlayacağını söyledi.

Devlet güçleri halka saldırdı. İnsanlar taranmaya başlandı. Birçok kişi yaşamını yitirdi, onlarca kişi yaralandı. Yüzlere kişi tutuklandı, Elazığ Cezaevine gönderildi. Tüm baskı ve şiddete rağmen halk geri adım atmadı, devlet geri adım atmak zorunda kaldı. Halkın direnişiyle Newroz kutlamaları artık serbest hale geldi” diye konuştu.

NEWROZ “VAR OLUŞ” ŞİARIYLA KUTLANIYORDU

1990 yıllarda Newroz kutlandığı zaman insanların katledildiğini söyleyen Remzi Çiftçi (50), bu ölümlere rağmen, halkın Newroz Bayramı’nı “varoluş” şiarıyla kutladığını söyledi. 21 Mart’ta belirlenen noktada herkesin ulusal kıyafetleriyle Newroz alanlarına gittiğini ifade eden Çiftçi, şöyle konuştu: “Newroz alanlarına gidenler, kendi bayramlarını kutlamak için giderlerdi ama evlerinde çıkan bu insanlar bir daha evlerine dönmeme riskini de göze alıyorlardı. 1992 yılında Cizîr’de yaşanan katliamla birlikte Wan’da da bir öfke patlaması yaşandı. Yasak olmasına rağmen 1992 yılında Wan halkı tüm sokaklarda Newroz’u kutlamaya başladı. Bu kutlamalarda insanlar katledildi. Katliamlara rağmen bugün Newroz bayramı milyonların katılımıyla coşkulu bir şekilde kutlanıyor.”