Olanı biteni yakın zamanda takip etmeye başlayanlar, “Nasıl” diye soruyor? Nasıl oluyor da ABD’nin “Terör listesi”nde bulunan bir örgütün, başına 10 milyon dolar ödül konduğu lideri, dünyanın en popüler televizyonlarına röportajlar verip tüm devletlerin temsilcilerinin ziyaret ettiği bir isim haline geliyor?

Ebu Muhammed el-Colani veya gerçek adıyla Ahmet Hüseyin eş-Şara, Şam’ın verildiği HTŞ lideri. ABD’nin en çok arananlar listesinde. 27 Kasım saldırısının görünen lideri. 2016’da HTŞ yine CNN ekranlarında boy göstermişti. O sırada HTŞ’nin adı El Nusra’ydı. Peki, Suriye’de cumhurbaşkanlığını ilan eden ve tüm dünyanın gündeminde olan, 42 yaşındaki bu adam kim ve ne istiyor?

20 yıldan fazladır El Kaide, El Nusra, DAIŞ ve HTŞ saflarında birçok düzeyde görev alarak savaş alanlarında bulundu. Eskiden gölgelerde saklanırken artık spot ışıklarının altında görünmekten çekinmiyor. Üstelik her seferinde yeni bir imajla. Değişen tarzı sadece bir imaj çalışması değil, aynı zamanda dünya kamuoyuna verilen bir mesaj. Ama asıl soru şu: Bir takım elbise, eski bir cihatçıyı “ılımlı bir yerel lider” yapmaya yeter mi?

Suriye’nin Golan bölgesinden zengin bir aileye mensup olan Colani, 42 yaşında ve Suudi Arabistan’ın Riyad şehrinde doğdu. Çocukluğunu, başkent Şam’ın varlıklı mahallelerinden Mezze’de geçirdi. Zengin bir ailenin çocuğu olan Colani, iyi bir eğitim aldı. Colani, ilk kez 11 Eylül 2001 saldırılarının ardından cihatçı ideolojiye yakınlık duymaya başladı. Erken yaşlarda El Kaide saflarına katılarak, 2003’te Irak’a geçti. El Kaide saflarında Irak’ta birçok bombalı eylemin hem gerçekleşmesinde hem de koordine edilmesinde görev aldı. Bizzat kendisinin gerçekleştirdiği ve talimatını verdiği bombalı eylemler sonucunda yüzlerce sivil acımasızca katledildi. ABD ordusu tarafından birkaç kez gözaltına alınan Colani, 2005’te Musul’da ABD güçleri tarafından tutuklanıp beş yıl hapiste kaldıktan sonra serbest bırakıldı.

2011’de Suriye’deki karışıklık başlayınca, DAIŞ lideri Ebubekir Bağdadi tarafından Suriye’ye gönderildi ve burada El Nusra Cephesi’ni kurdu. ABD, El Nusra Cephesi’ni terör örgütü olarak ilan etti ve Colani’nin başına 10 milyon dolar ödül koydu. Başlangıçta El Kaide’nin Suriye kolu olarak faaliyet gösteren El Nusra, Colani’nin liderliğinde hızla güç kazandı. Bir yıldan kısa bir sürede 500’den fazla bombalı saldırı düzenleyerek korkunç bir şiddet dalgası yarattı.

Colani, 2013’te IŞİD lideri Bağdadi ile anlaşmazlığa düştü. Bu anlaşmazlığın temelinde, IŞİD’in küresel cihat hedeflerine karşılık El Nusra’nın daha çok Suriye odaklı bir strateji benimsemesi yatıyordu. Colani, IŞİD’ten ayrılarak El Kaide’ye sadakatini bildirdi ve Suriye’de bağımsız bir El Nusra yapılanması sürdürdü.

İlk röportajını 2015’te Katar merkezli Al Jazeera’ya verdi. Bu röportajda yüzünü eşarpla sararak sırtını kameraya döndü ve Suriye’nin şeriat yasalarına göre yönetilmesi gerektiğini savundu. Alevi, Şii, Dürzi ve Hristiyanların ülkede yerleri olmadığını ifade etti.

2016’da El Nusra’nın El Kaide ile bağlarını kopardığını ilan eden Colani, bu hamlesiyle örgütü yeniden şekillendirdi.

El Kaide’den ayrıldıklarını ve Nusra Cephesi’ni feshettiklerini duyurarak, bunun yerine herhangi bir yabancı yapılanmayla bağlantısı olmayan Şam’ın Fetih Cephesi (HTŞ) adı altında devam edeceklerini açıkladı. Bu adım, Colani’nin küresel terör suçlamalarından kaçınma stratejisinin bir parçasıydı. HTŞ, görünürde Afganistan’daki El Kaide liderliğiyle bağlarını tamamen kopardı ve Suriye’nin kuzeybatısında rejime karşı mücadeleyi öncelik haline getirdi.

2021’de takım elbise giyerek BBC’ye verdiği ilk röportajda, Batı ile ilişkileri üzerine konuşan Colani, HTŞ’nin Batı için bir tehdit oluşturmadığını savunarak “Evet, Batı politikalarını eleştirdik, ancak Suriye’den ABD veya Avrupa’ya savaş açmak istemiyoruz” dedi.

Daha önce gizli kalmayı tercih eden Colani, zamanla kameralarla arasını düzeltti. Mezuniyet törenlerinde, konferanslarda ve çocuklarla etkinliklerde görüntülendi. Sarığını ve askeri kamuflajını çıkararak deri ceket giymeye başladı. Ancak kontrolü altındaki bölgeler katı şeriat kurallarıyla yönetiliyordu. Kendisi ve başında olduğu HTŞ, insanlığa karşı işlenmiş birçok suçla suçlanıyor.

Son olarak, 27 Kasım 2024’te Colani liderliğindeki HTŞ, başta İsrail ve İngiltere olmak üzere uluslararası güçlerin onayı ve desteğiyle, Suriye ordusunun çekilmesi üzerine kısa sürede İdlib’in geri kalanını, Halep, Hama, Humus, Şam, Lazkiye ve Tartus’u ele geçirdi. Suriye’de 61 yıllık Baas rejiminin çökmesiyle sonuçlanan bu süreç, Colani’nin hiç olmadığı kadar popülerleşmesini sağladı.

Suriye'de Esad rejiminin sona ermesinin ardından Şam’a giren radikal İslamcı örgüt Heyet Tahrir eş-Şam'ın (HTŞ) lideri Colani, geçiş döneminin başkanı ilan edildi. Duyuru, 29 Ocak Çarşamba günü kapalı kapılar ardında, Şam'da düzenlenen "Zafer Konferansı"nda yapıldı.

Düzenlenen konferansa HTŞ bünyesindeki güçler ve Türkiye destekli SMO’ya bağlı güçler katılmadı. Toplantıda yer alan isimlerin çoğunun, binlerce sivilin acımasızca katledilmesinden sorumlu olan El Kaide, El Nusra, DAİŞ, HTŞ ve SMO saflarında üst düzey yönetici konumlarında görev aldıkları ve ciddi savaş suçlarından arandıkları ortaya çıktı.

Kuzey ve Doğu Suriye Özerk Yönetimi ile Arap, Kürt, Dürzi, Alevi, Şii, Türkmen ve diğer halkların ve inanç temsilcilerinin yer almadığı konferansta açığa çıkan iradenin, Suriye’de bir karşılığının olmadığı yapılan açıklamalarla deklare edildi. HTŞ ve Türkiye destekli savaş suçlusu çete yapılanması SMO ortaklığıyla yapılan konferansın, Suriye’de var olan sorunları daha da derinleştireceği öngörülüyor.

Peki, dünya eski bir cihatçı militanı, devlet kurma iddiası olan meşru bir lider olarak kabul edecek mi? Ve Colani, iç savaşın etkisiyle parçalara ayrılmış Suriye toplumunu yeniden bir araya getirebilecek mi? Bunları zaman gösterecek.