Türkiye, özellikle son yıllarda “zararlı gıda” olarak tanımlanan ürünlerin en çok satıldığı ülke olmaya başladı. Gıda ve Yem İçin Hızlı Alarm Sistemi (RASFF) verilerine göre Türkiye, 2024’ün ilk 8 ayında “zehirli ve zararlı gıdaların” iade edildiği ülkeler arasında ilk sıraya yerleşti.

Zehirli gıdalar, özellikle Türkiye’de çok sık tartışılan ve sofralara giren ürünler arasında ilk sıralarda yer alıyor. İktidarın yanlış ekonomik politikaları ve savaşta ısrarından kaynaklı uzun bir süredir yaşanan ekonomik kriz ile birlikte alım gücü düşen ve temel gıdalara dahi ulaşamayan yurttaşlar, zararlı olduklarını bildikleri halde bu gıdalara yönelmeye başladı.

TÜRKİYE 4 YILDIR BİRİNCİ SIRADA

2022’den itibaren AB ülkelerinden Türkiye’ye geri gönderilen gıda ürünlerinde ciddi bir artış gözlemlenmeye başladı. Özellikle tarımda kullanılan ve bakterileri yok ettiği bilinen pestisit adlı ilacın kullanımının arttığı Türkiye’de, gıda ihracatında bu ilacın kalıntılarının bulunduğu ürünler geri gönderiliyor. Ürünün doğallığını yok eden ve insan sağlığı açısından risk teşkil eden pestisit, ürünleri bakterilerden korurken ürünün doğal formasyonunu da değiştiriyor. AB tarafından iade edilen ürünler ise yok edilmek yerine fiyatları düşürülerek Türkiye pazarında satışa sunuluyor.

Buğday Ekolojik Yaşamı Destekleme Derneğinin 2021 verilerine göre, 372 parti ürünün çoğunluğu pestisit kalıntıları nedeniyle AB sınır kapılarında reddedilerek Türkiye'ye iade edildi.

RASFF 2023 raporu ise Türkiye’nin bütün uyarılara rağmen aynı sisteme devam ettiğini gösteriyor. 2023 yılında RASFF tarafından yapılan 357 bildirimin 167’si Türkiye’den oldu. Pestisit Türkiye’de yasaklı olmasına rağmen, herhangi bir denetim yapılmadığı için halen kullanılıyor. Türkiye’ye zehirli olduğu için iade edilen ürünlerle ilgili Tarım ve Orman Bakanlığı’nın bir denetim yapmamasından kaynaklı, fiyatları düşürülerek iç pazara veriliyor.

ANTEP FISTIĞI VE KURU İNCİR İLK SIRALARDA

Türkiye, son 4 yıldır özellikle meyve ve sebzedeki kimyasal kalıntılar bildiriminde ilk sırada yer alıyor. RASFF raporuna göre, 2023 ve 2024 yılının ilk 8 ayında bildirimi yapılan ürünlerin başında ise kuru incir geliyor. Kuru inciri, Antep fıstığı, kuru üzüm, helva, pul biber ve zerdeçal takip ediyor. Özellikle helva yapımında kullanılan susam ve tahin içerisinde zehirli bakterilerden olan salmonella bildirimi dikkat çekiyor.

Bunların dışında pesitist kalıntıları çok sık görülen ürünler arasında ilk sıralarda biber, limon, mandalina, portakal, greyfurt, nar, domates, kabak, ayva gibi meyve sebzeler ile kimyon, kekik, nane, sumak, rezene ve asma yaprağı gibi ürünler bulunuyor. Bildirimlerde dikkat çekici bir diğer husus ise kullanılan yasaklı maddeler; Türkiye’den gönderilen macunlar, bitki ve detoks çaylarının içinde kullanılması dünya çapında yasaklanmış sildenafil adlı yasaklı maddelerin olduğu belirtiliyor.

KİMYASAL KALINTILARIN OLDUĞU ÜRÜNLER BİR YIL İÇERİSİNDE 2 KAT ARTTI

Tarım ve Orman Bakanlığı’nın her yıl açıkladığı faaliyet raporlarında ise ihracatta yapılan denetimlerde her altı üründen birinin sorunlu olduğuna dair veriler dikkat çekiyor. Bakanlık verilerine göre, 2021’de 373 bin 204 denetim yapılmış, 14 bin 744 üründen 772’sinde sonuçlar olumsuz çıkmış; 2022’de ise 394 bin 624 denetim yapılmış, 12 bin 99 numuneden 972’si olumsuz sonuçlanmışken, 2023’teki verilere göre yapılan denetimlerde olumsuz sonuçlanan ürünlerin sayısı 2 bin 22 adete yükselmiş.

Bakanlık her ne kadar bu ürünlerin Türkiye’ye girmediğini belirtmiş olsa da tonlarca ürünün akıbetine dair herhangi bir açıklama yapmamış. Özellikle son yıllarda bazı ürünlerde yaşanan ani fiyat düşüşleri ve iç pazarda denetimlerin tam olarak yapılmamış olması, sınırlarda geri gönderilen ürünlerin iç pazara verildiği iddialarını güçlendiriyor. RASFF verilerinde iade edilen ürünler sıralamasında ilk sıralarda yer alan Antep fıstığı ve kuru incir fiyatlarında yaşanan ani düşüş de bu iddiaları güçlendiren etkenler arasında.