Birleşmiş Milletler’in (BM) bu yıl Burkina Faso’da düzenlenecek etkinliklerle karşılayacağı Kuraklık ve Çölleşmeyle Mücadele Günü’nün kabul edilmesinin üzerinden geçen 23 yıla rağmen insanlığın yaşamsal alanları günbegün bilinçsizce politikaların kurbanı oluyor.

250 MİLYON İNSAN DOĞRUDAN ETKİLENİYOR

Çölleşme veya çoraklaşma günümüzde dünya üzerinde en az 250 milyon insanı direkt olarak etkilerken, 1 milyar kadar kişinin yaşadığı yüzün üzerinde ülkede de çölleşme riski bulunuyor. Çölleşme denince mevcut çöllerin alanlarının genişlemesini anlamamak gerekiyor. Bu terim daha çok doğal nedenler veya insan kaynaklı hatalar nedeniyle işlenebilen toprakların kullanılamayacak hale gelen topraklar için kullanılıyor.

Tarımsal alanların bilinçsizce ve kötü metotlarla sulanması, su kaynaklarının yeterince iyi değerlendirilmemesi, orman kesimleri ve yeşil alanların kapasitesinden fazla otlak olarak kullanılması çölleşmeye yol açıyor.

Çölleşen toprakların olduğu ülkelerin önemli bir kısmını dünyanın en yoksul, marjinalleşmiş veya siyasi olarak istikrarsız ülkeler oluşturuyor.

GÖÇLERİN EN ÖNEMLİ NEDENİ

Kuraklıklar ve çölleşmenin dünya üzerindeki önemli göç hareketlerine etkisi de önemli. Birleşmiş Milletler (BM) verilerine göre 2000 yılında ülkesi dışında yaşayan göçmenlerin sayısı 173 milyon iken, 2015’te bu sayı 244 milyona ulaşmıştı.

Aşırı kuraklıklar ve çölleşme nedeniyle tarımsal alanların azalması toprakla bağı kopan milyonlarca insan yerlerini terk etmek zorunda kalıyor.

BM verilerine göre dünya üzerinde 70 milyonu yerli halklar olmak üzere 1,6 milyar kişinin yaşamı doğrudan ormanlarla ilişkili. Ormanlar aynı zamanda dünya üzerinde var olan hayvan ve bitki türlerinin yüzde 80’inden fazlası için yaşam alanı.

Kuraklıklar ve çölleşmeyle mücadelede geç kalınması ve küresel ısınma hedeflerinin tutturulamaması halinde önümüzdeki on yıllarda yüz milyonlarca kişi göç etmek zorunda kalacak.

YILLIK ORMAN KAYBI 13 MİLYON HEKTAR

Günümüzde yeryüzünün yaklaşık yüzde 30’u ormanlarla kaplı iken, ormanlar, iklimsel değişikliklerin önlenmesi, biyo çeşitliliğin korunması ve on milyonlarca yerli topluluğun yaşamını sürdürebilmesi için hayati önemdeler.

Ancak her ne kadar son yıllarda dünyanın bazı bölgelerinde doğal yollardan ormanlık alanlar yeniden türese de, kontrolsüz kesimler ve kuraklıklar nedeniyle yok olan alanlar yıllık 13 milyon hektarı buluyor.

HER YIL 20 MİLYON TON TAHIL ÜRETİLECEK ALAN YOK OLUYOR

Dünyadaki en önemli tahıl ürünleri arasında sayılan buğday, pirinç ve mısır, insanlık için gerekli tahıllar arasında yüzde 60’lık bir paya sahipler.

Günümüzde yaklaşık 2,5 milyar insanın doğrudan tarımsal aktiviteler sayesinde geçiminin tümünü veya bir kısmını sağladığı tahmin edilirken, farklı nedenlerden ötürü tarımsal alanların yüzde 52’sinde aşınma meydana geliyor.

Kuraklık ve çölleşmenin yol açtığı tarımsal alan kaybı yıllık 12 milyon hektarı (120 bin kilometrekare) buluyor. Bu ise, her 5 yılda bir neredeyse Fransa büyüklüğünde alanın kullanılamaz hale gelmesi demek.

İşlenebilir topraklardaki kayıp nedeniyle her yıl yaklaşık 20 milyon ton tahıl üretimi kaybı oluştuğu da tahmin ediliyor. 7,5 milyarlık dünya nüfusu için her yıl 2,6 milyar ton tahıl üretildiği düşünüldüğünde, kuraklık ve çölleşmenin her yıl 60 milyon insanı doyuracak kadar kayba neden olduğu sonucu çıkıyor.

HAYVAN TÜRLERİNİN YÜZDE 8’İ YOK OLDU

Kuraklıklar ve çölleşmenin insan hayatına etkisinin yanı sıra canlı türlerinde yol açtığı büyük yıkım da önlenemiyor.

Dünya üzerinde bilinen hayvan türlerinin yüzde 8’inin şimdiye kadar yok olduğu bilinirken, yüzde 20’sinden fazlası ise yok olma tehlikesiyle karşı karşıya.

En az 3 milyar insanın yaşamı için gerekli olan proteinin yüzde 20’si balıklar sayesinde sağlanıyor. Kuraklıklar nedeniyle tatlı sulardaki balık türlerinin yok olması da çoğu yoksul ülkelerde yaşayan insanları doğrudan etkiliyor.

DÜNYANIN AKCİĞERLERİ YOK EDİLİYOR

Kuraklık ve çoraklaşmadan etkilenen bölgelere çok daha fazla örnekler verilebilir. Ülkenin kuzeydoğusunda (Nordeste) Pernambouc, Bahia ve Ceara gibi eyaletlerin olduğu geniş bir bölge uzun dönemlerdir kurak iklimiyle biliniyor. Nordeste’deki kuraklığın aşılabilmesi için San Fransisco nehrinin akışının bazı alanlara doğru çevrilerek sulama yapılmasıyla kuraklık aşılmaya çalışılacak.

Ülkede 40 milyonu aşkın kişinin yaşadığı Sao Paolo’da da 2014-2015 arasında meydana gelen kuraklıklar nedeniyle zorlu bir süreç yaşanmıştı.

Yine dünyanın akciğerleri olarak bilinen Amazon ormanlarının Brezilya’daki federal ve bölgesel yönetimler tarafından korunamaması nedeniyle yok edildiği bilinirken, ormanların daha çok Avrupa ve diğer kıtalara satılmak için kesilmesi dikkat çekiyor.

KALİFORNİYA

Yine ABD’nin tarım deposu olarak bilinen Kaliforniya’da 2011-2016 arasında yaşanan kuraklıklar nedeniyle ciddi bir tehlike ortaya çıkmıştı. Tarihten bu yana belirli aralıklarla meydana gelen bu kuraklıkların ülkenin buğday, mısır ve soya üretimine olumsuz etkileri olacak.

İRAN’DA TOPRAKLARIN YARISI ÇORAK

Örneğin topraklarının yarısına yakınının artık terk edildiği ve çölleştiği bilinen İran’da doğal nedenlerin yanı sıra insan kaynaklı hatalar nedeniyle de çölleşme artıyor. Zagros dağlarında doğan ve İsfahan ile Yazd gibi önemli şehirlerdeki sanayi ve tarım alanlarının ihtiyacını karşılayan Zeydane nehri de bu politikalardan nasibini alıyor.

Nehrin su kapasitesinin bilinçsizce ve popülist politikalar sonucu azalması nedeniyle Gavkhuni havzasına ulaşmadan önce belirli dönemlerde kuruyor. Oysa nehir, bölgedeki 5 milyona yakın kişi için yaşamsal nitelikte.

BM NEYİ HEDEFLİYOR?  

Dünya üzerinde kuraklık ve çölleşmeye örnek verilebilecek daha yüzlerce bölge bulunuyor ve bunun sonlandırılmasına dair çabalar son dönemlerde giderek daha fazla gündemde.

2015 yılında Birleşmiş Milletler (BM) üyesi ülkeler tarafından kabul edilen 2030 Sürdürülebilir Kalkınma Hedefleri arasında yer alan 15’inci hedef ise, kuraklık ve çölleşmenin sonlandırılmasına dairdi.

BM, 2020’ye kadar kara topraklarının yanı sıra nehir ve göllerin oluşturduğu eko sistemi koruma, yeniden canlandırma ve sürdürülebilir kullanımını sağlamayı hedefliyordu. Yine ormanlık alanların arttırılması ve kesilmiş alanların yeniden ağaçlandırılmasının sağlanması planlanıyor.

Ayrıca 2030’a kadar bugüne değin çölleşmiş çoraklaşmış alanların yeniden kullanılabilecek hale getirilmesi hedefleniyor.

Ancak bu hedeflerin tutturulabilmesi için farklı ülkelerdeki tarım, ormancılık ve su politikalarının birbiriyle uyumlu olması gerekiyor.