Şengal'de bulunan siyasi partiler ve kurumların görevleri nelerdir?  Saddam rejiminden sonra KDP Şengal'de egemenliğini nasıl sağlamıştır?  Bu dosyamızda Şengal'de bulunan bu oluşumların Êzidî halkı için neler yapıp yapmadıklarını inceleyeceğiz...

YEKÎTİYA NİŞTÎMANÎ YA KURDİSTAN (YNK)

YNK 1976 yılında Celal Talabani tarafından kurulmuştur. Günümüze kadar da önderi Celal Talabani'dir. İngilizlerin KDP’den desteğini çekmesinin ardından, Mele Mustefa Barzani tarafından ‘Aş Betal’, yani "artık savaşamayacağız" dendikten sonra Talabani KDP’den ayrılarak YNK’yi kurmuştur.

YNK ilk olarak 2003 yılında Şengal'de temsilciliğini açtı fakat Êzidî halkı için hiç bir şey yapmadı. Sadece Irak seçimleri zamanı yaklaştığında bölgeye gelip halka çözüm sözleri vererek oy toplamaya çalışmışlardır ve verilen sözleri hiçbir zaman yerine getirmemişlerdir. Her seferinde en az 4 milletvekili çıkardıktan sonra Şengal halkını unutuyorlardı. 2014 yılına kadar da Şengal'de bulunan YNK peşmergeleri, KDP peşmergeleri Şengal'i bırakıp kaçtıktan sonra YNK de bölgeden çıktı. Yaşanan son fermandan sonra gene bölgeye dönen YNK'nin Êzidî halkı tarafından hiçbir etkisi kalmadı.

KÜRDİSTAN DEMOKRATİK PARTİSİ (KDP)

Kürdistan Demokratik Partisi 1946 yılında Mele Mustafa Barzani tarafından kuruldu. 20 yıldan fazla KDP’nin liderliğini yapmıştır. Mele Mustafa Barzani'nin yaşamını yitirmesinden sonra parti liderliğine geçen Mesud Barzani, 34 yıldır KDP’nin başkanılığını yürütmekte.

2003 yılında Irak hükûmeti yıkıldıktan sonra KDP Şengal alanına girdi. Mele Mustafa Barzani önderliği zamanında Şengal halkı çoğunlukla KDP içinde yer almış ve yaşanan savaşlarda yaşamını yitirmişlerdir. Öte yandan Irak devletinin yaptığı baskılardan ötürü birçok Êzidî Şengal'i terk etmek zorunda bırakılmıştı. Bundan dolayı 2003 yılında KDP Şengal'e geldiğinde halk tarafından halaylar ve alkışlar ile karşılandı. Fakat bir süre geçtikten sonra yaşanan bu sıcak karşılama yerini korku ve baskıya bıraktı. Çünkü artık KDP Êzidî halkını tutuklama ve ölümler ile tehdit ediyordu. Artık Şengal'de hiçbir siyasi oluşumun kendisini var etmesine izin verilmiyordu. Irak Baas Rejimi çöktükten sonra Şengal'de artık KDP egemenliği hüküm sürmekteydi. Bütün bunlardan ötürü şimdiye kadar da Şengal halkı söylemek istediklerini dile getirememekte ve KDP’nin yaptığı baskılardan kaynaklı ifade özgürlüklerini kulanamamaktadır. Öte yandan başka hiçbir parti yada kuruluşa üye olamıyorlar.

2007 yılına kadar da KDP'ye bağlı güçler Şengal'de çok fazla bulunmamaktaydı. 14 Temmuz 2007 tarihinde Şengal'e saldırı için gönderilen 4 patlayıcı yüklü kamyonun KDP asayişlerinden geçirilerek Şengal'de patlatılmasının ardından bunu bahane yapan KDP, askeri güçlerini Şengal'de artırdı. O günden sonra artık yapılan Irak seçimlerinde KDP’li 15 milletvekili Şengal'den parlamentoya gönderilmekteydi. Yapılan seçimlerden sonra Şengal'de bulunan Êzidî halkı yeniden unutulmaktaydı. Öte yandan Şengal kaymakamı, yöneticileri ve belediyesi KDP denetimine geçmişti. Şengal'de halk için bir şey yapılmamıştır. Şengal'den seçilen milletvekileri de sadece sembolik olarak Irak Parlamentosu'nda yer almaktaydı ve halkın sorunlarını parlamentoya taşımak için hiçbir çabaları yoktu.

3 Ağustos 2014'te KDP Şengal'i DAİŞ güçlerine bırakıp kaçtı. HPG ve YPG güçlerinin verdiği mücadelenin ardından açılan koridor ve yürütülen savaşın ardından, KDP tekrardan Şengal'e döndü ve yerleşti.

ÊZİDÎLER HAREKETİ

Êzidîler Hareketi 2005 yılında Wehed Hemed Meto tarafından kurulmuştur. Êzidîler Hareketi'nin kuruluş amacı; KDP’nin Şengal'de halk üzerinde geliştirmiş olduğu baskıları kırmak ve Êzidî halkına yardımcı olmaktır. Fakat KDP bu Hareketin çalışmalarını engelemek için her zaman tutuklama ve öldürme tehditlerini kulanmıştır. Eski Irak Başbakanı Nuri-El-Maliki Hareketi destekliyordu. 2012 yılında yaşanan fikirsel sorunlardan ötürü Hareket ikiye bölündü. Hareketen ayrılanlar Êzidîleri İnşa ve Yürütme Hareketi olarak bir oluşuma gitti.

Etkisi azalmış olsa da  çalışmaları sürdürmekte.

ÊZİDÎLERİ İNŞA VE YÜRÜTME HAREKETİ

2012 yılında Êzidîlerin İnşa ve Yürütme Hareketi oluşturulduktan sonra genel Sekreteri Heci Gundor oldu. Hareket oldukları için bir parti olarak Irak seçimlerine katılamıyorlardı. Ondan dolayı kota olarak gösteriliyorlardı, Hareketin genel sekreteri Heci Gundor Êzidîleri temsilen Irak Parlamentosu'na girdi. Hareket, mirasını KDP’nin baskılarından almıştı. Sürekli KDP’nin baskısı altındaydı. Aynı zamanda bu Hareket Nurî El Malîkî tarafından da destekleniyordu. Hareketin genel sekreteri Heci Gundor şimdiye kadar da Irak Parlamentosu'nda yer alıyor. 5 yıldır Mecliste olmasına rağmen şimdiye kadar kürsüde kanuşma hakkı elde edemedi, Şengal hakkında hiçbir öneri gelişmedi. Yine hiçbir şekilde Şengal sorununu Meclise taşımamıştır. Sadece şekil ve ismi Mecliste bulunuyor.

Heci Gundor parlamentoya Êzidî temsilcisi olarak seçildikten sonra, KDP kota sistemini uygulamaya koydu. Kendisini Şengal Kaymakamı olarak adlandıran Meheme Xelil, KDP’nin desteği ile Irak Parlamentosu'nda yerini aldı. Meheme Xelil KDP tarafından desteklenerek Êzidîleri İnşa ve Yürütme Hareketi'ni bitirmek için ön plana çıkarıldı. KDP’nin ve Meheme Xelil'in bütün amacı; Heci Gundor'u etkisiz kılmaktı. Fakat bunu başaramayacaklarını anladıktan sonra Meheme Xelil'i Irak Parlamentosu'ndan çıkardılar. Daha sonra Şengal Kaymakamlığına getirilen Meheme Xelil tekrardan KDP tarafından görevden alınarak etkisiz kılındı.

Şimdiye kadar da Êzidîleri İnşa ve Yürütme Hareketi çalışmalarını etkin olmasa da yürütmektedir.

ÖZGÜR ÊZİDÎLER DERNEĞİ

Bu Êzidî oluşumu 2010 yılında kuruldu. Sekreterliğini Heci Hesen Piso yapıyordu. Kuruluşun amacı; Êzidî toplumu içinde eğitim görmemiş insanlara eğitim vermek, gençleri okula göndermek ve Êzidî toplumu içinde aydın insanlar yetiştirmek. Heci Hesen bağımsız bir biçimde, Êzidîlerin temsilcisi olarak Irak Meclisi’ne katıldı. 2014 Fermanı'nda Heci Hesen Güney’e gidiyor. Basın -yayın kuruluşları aracılığıyla Şengal’i takip ediyor. Şengal’de bir direniş olduğunu, halkın direndiğini görünce PDK ailesini tutuklamasına rağmen ve ailesine dnük "Heci Hesen Güney’e gelmediği takdirde hepinizi tutuklayacağız" tehdidine rağmen, Heci Hesen PDK’nin tehditlerine boyun eğmeyip Güney’e geçmiyor. Şengal Dağı’nda  Êzidî halkıyla birlikte direniş içinde yerini alıyor. 2016’da TEVDA kongre sürecinde Heci Hesen aktif bir biçimde katılım gösteriyor. Şimdi de Şengal Yürütme Kurulu’nun Eş Başkanlığını yapıyor.

DEMOKRAT VE ÖZGÜR ÊZİDÎLER HAREKETİ (TEVDA)

Demokrat ve Özgür Êzidîler Hareketi 2003’te Şengal’de kuruldu. Başkanlığnı Seid Hesen Seid yapıyordu. Irak tarafından resmi olarak tanınıp kabul edildi. Amacı; kendini örgütleyip irade kılmaktı. Fakat kuruluşundan Ferman öncesi birkaç güne kadar de PDK’nin yoğun baskısıyla karşılaştı. PDK, yöneticilerini öldürmekle tehdit ediyordu. Birçok yöneticisi tutuklanıp zindana atıldı. Onların yanına gidenler, TEVDA’ya uğrayanlar, ya da TEVDA yöneticilerinin evlerine gidildiğinde ertesi gün PDK onları gözaltına alıp sorguluyordu. PDK hiçbir biçimde TEVDA’ya çalışma zemini vermedi.

Bütün üyeleri gizli bir biçimde evlere gidip çalışmalarını gizlice yürütüyorlardı. Şîlan Kobanê ve 4 yoldaşı Şengal’e uğrayıp TEVDA’yı ziyaret ettikten sonra Musul’a döndüklerinde, Musul-Hewlêr yolu üzerinde PDK tarafından saldırıya uğradı; Şîlan ve 4 arkadaşını katlettiler. TEVDA Ferman hazırlıkları yapıldığında halkı ferman konusunda aydınlatıyordu. Buna göre HPG’nin 12 Süvarisi Şengal’e geldiğinde, TEVDA da onlarlar birlikte Êzîdîlerin savunmasını yaptı. Ferman sonrasında da dağlarda, halkla beraber kalan biricik kurumdu.

2016’da Partiya Azadî û Demokratîk a Êzidiyan (PADÊ) ismiyle partileşti.

ÊZİDÎLERİN ÖZGÜR VE DEMOKRASİ PARTİSİ (PADÊ)

PADÊ 2016 yılında kuruluşunu ilan etti ve Tevgera Êzidiyên Serbixwe de onlara katıldı. Başkanlığını Şêx Qehtan Eli yapıyor. Amacı; halkı örgütlemek, bilinçlendirmek. Irak seçimlerine katılım gösterecek ve Şengal Êzîdîlerinin temsiliyetini yapacak. PADÊ’nin sözcüleri Şengal’de var. Şengal’de 3 şubelerini açtılar. Irak devleti tarafından resmen tanınmışlar ve PADÊ çalışma iznine de sahip.

DEMOKRATİK ÊZİDÎLER PARTİSİ (PÊD)

PÊD 13 Mart 2017’de Heyder Şeşo tarafından kuruldu. Sadece Silêmanî'de bir merkezi var. Şimdiye kadar Êzîdîler için hiçbir şey yapmış değil. Yine Êzîdxan Savunma Gücü Sorumlusu da Heyder Şeşo’dur. Siyasi olarak Heyder Şeşo PDK’ya bağlı ve bağımlı bir durumda.