Geçmişi Kürtlerin ataları olan Hurrilere dayanan dünyaca ün yapmış Van ve Hakkari kilimlerinin en önemli özelliği, el emeği ve kültürel yönden çok zengin olmasıdır. Van ve Hakkari bölgesinde yapılan kilimler, yaklaşık 50 türden oluşuyor. Her türün kendine ait bir özelliği ve isimi bulunuyor. Van ve Hakkari kilimine değer katan sadece kendine ait teknikleri var. Özellikle kilimler, 4 dokuma tekniğiyle yapılıyor. Bu dokuma teknikleri; Zilli, Düz, Sumak ve Cicim olarak adlandırılıyor. Kilimlerin bir diğer önemli özelliği ise üzerlerindeki motifler bunlar genellikle; geometrik, hayvan, bitki, dini ve kültürel şekillerden oluşuyor.

BİR KİLİMİN YAPIMI EN AZ BİR AY SÜRÜYOR

Van ve Hakkari kilimlerinin özellikleri bunlarla bitmiyor. Her kilim türünün bir ismi bulunuyor. Bunlar Canbezar, Gülhazar, Lüleper, Gülsarya, Şehvani, Gülgever ve Xalitbeg gibi birçok isimden oluşuyor. Ayıca Van kilimleri, bölgede binlerce yıldır göçebe yaşamış, hayvancılıkla uğraşmış aşiretlerin ve halkların ortak değeri olarak karşımıza çıkıyor. Özellikle Hakkari bölgesinde Nasturi, Van bölgesinde ise Kürt ve Ermeni motifleri ön planda. Van ve Hakkari kilimlerinin yapımı değişik aşamalardan geçerek gerçekleşiyor. Bir kilimin yapımı en az bir ay sürüyor.

BU SADECE 5 ATÖLYE KALDI

Eskiden hemen hemen her evde kilim atölyeleri bulunurken, bugün sadece birkaç atölye kaldı. Gereken önlem alınmadığı takdirde tarihi Van ve Hakkari kilimleri yok olmakla yüz yüze kalacak. Son 3 yıldır yerli yabancı turistlerin Van ve Hakkari’ye gelmemesi ile bölgede süren çatışmalar, tarihi kilimlere olan ilgiyi azaltmış durumda. 2010 yılında sadece Van’da yaklaşık 50 kilim atölyesi bulunurken, bugün atölye sayısı 5’e düşmüş. Van ve Hakkari kiliminin önemini kaybetmesinin bir diğer nedeni ise, gelişen teknoloji ile birlikte elde dokunan kilimlerin daha az yapılması. Bugün birçok kilim türü de artık yapılmadığından dolayı yok olmuş. Daha önce Hakkari yöresinde Herki, Dizey, Diyari ve Van’da yapılan Ermeni kilimleri artık dokunmuyor.

Dünyaca ünlü Van ve Hakkari kilimi, el dokuması ve bölgenin değerlerini içinde taşıyan buna benzer örnekleri de çok olmadığından bir dönem büyük ilgi görüyordu. Özellikle 1990’larda Van kilimi almak için yurt dışından ve yurt içinden binlerce turist gelirken, bugün yaşanan olaylar nedeniyle bu ilgi neredeyse yok seviyesinde.

BÖLGENİN TARİHİNİ, SANATINI VE KÜLTÜRÜNÜ YANSITIYOR

Kilim satıcıları da Van ve Hakkari kilimlerine olan ilginin eskiye göre azaldığını belirtiyor. Van ve Hakkari kiliminin bölgenin tarihini, sanatını ve kültürünü yansıttığını ifade eden satıcılar, “Bölgede yaşanan olaylar nedeniyle Van ve Hakkari’ye yerli ile yabancı turist artık gelmiyor. Zaten Van’a ve Hakkari’ye gelen turistler, mutlaka kilim alırdı. Turist gelmeyince kilimlere olan ilgi de azaldı. Bu değerin kaybolmaması için mutlaka önlem alınması gerekiyor. Çünkü dünyaca ün kapmış Van ve Hakkari kilimi, bölgenin bir değeridir” şeklinde konuşarak bir kültürün yok olmaması için çağrıda bulunuyor.