Kürt halkı ve coğrafyası her zaman düşmanlarının saldırısına uğradı. Kendilerini, kültürlerini, dillerini ve varlıklarını koruyabilmek için Kürtler sarp dağlara, masif kayalara ve yüksek kayalıklara kaleler inşa etti. Bu kalelerden biri de Güney Kürdistan'daki Sirûçik Kalesi. Sirûçik Kalesi, uzun bir geçmişe sahip ve tam olarak ne zaman yapıldığı bilinmiyor.

Bazı kaynaklara göre Sirûçik Kalesi, Berzence ilçesine bağlı Moryas ve Qewîle köylerinin yakınında yer alan ve 1700 yıllık tarihi olan ve Erdelanlar tarafından yaptırıldı. Onlardan sonra Babanlar tarafından kullanıldı.

Kale, masif kayalar ve yüksek kayalıklardan oluşan bir dağın üzerine inşa edildi. İlk bakışta kale görünmüyor, insanlar onu yüksek kayalıklar olarak görüyor.  Yaklaştıkça kalıntıları ve ayakta kalan kemerleri ve surları dikkat çekiyor.

Yaklaşık bir saatlik yürüyüşle kale kapısına ulaştık.  İlk başta kale kapısının önünde kayanın içinden çok küçük bir dere akıyor, yine en fazla iki kişinin birlikte girebileceği çok dar bir koridor var. Tırmandıkça önümüze büyük kayalar çıkıyor ve geçebilecek sabit bir yolu yok. Kale surlarının bir yanında ve büyük kayaların arasında bir süre yürüyünce sağ taraftaki savunma kulesi insanların gözüne çarpıyor. Bu sur, henüz büyük bölümü çökmemiş ve insanları ayakta karşılıyor.

Tırmandıkça, kalenin daha fazla kalıntısını görüyoruz. Koruma ve sahipsizlik eksikliği nedeniyle birçok taraf çökmüş. Yukarı çıktıkça Sirûçik Kalesi'nin güzelliği ve heybeti kendini gösteriyordu. Hâlâ yüksek kafaları ve kayaları vardı.

Yine bazı odaların duvarlarında çökme olmamış, öte yandan diğer taraflar üst üste yıkılmıştı. Kalıntılar arasında yaprak döken bazı yeşil ağaç türleri yeşermişti.

Kalenin üç tarafı masif kaya, yüksek ve engebeli kayalıklarla kaplı ve başka bir zeminin arkasından diğer yerlere göre düzlük.  Etrafına daha iyi bakıldığında kalenin yapıldığı taşlar, kesilmemiş taşlar ve rengi siyahtı. Kale surunun duvarları da taş ve kilden yapılmış. Kenar duvarın genişliği çoğu yerde bir metre, bazı yerlerde ise bir buçuk metre kadar. Gözetleme kulelerinin savaşlar olmasına rağmen bir kısmı korunmuş ve hasarsız kalmış.

Koruma kulelerinin tamamı, dışarıdan görülebilecek genişlikte, içeriden 15-20 cm genişliğe sahip. Anlalışıyor ki içerinin amacı, dışarıdan küçük olmak, içeriyi korumak.

Kalenin merkezi çok harap olduğu için kaç odadan oluştuğu, yine hangi mekânın ne amaçla kullanıldığı bilinmiyor. Kalıntılara bakıldığında, küçük ve büyük 10 kadar, belki daha fazla oda var.