Sivrisinekler, bazı insanları diğerlerinden daha çok tercih ediyor. Saldırgan bir tutum gördüklerinde, daha önce hafızalarına kazıdıkları kötü anıdan hareketle, kaçmayı da biliyorlar.

NEDEN HERKESİ EŞİT DÜZEYDE ISIRMIYORLAR?

ABD’deki Virginia Üniversitesi’nde iki Fransız araştırmacının incelemeleri sonucunda çıkan sonuç, sivrisineklerin hafızasının olduğu ve hedeflerini hatırladığı yönünde. Araştırmanın sonuçları Amerikan Current Biology dergisinde yayınlandı.

İsviçre Radyo Televizyon kuruluşu RTS’deki bir programa konuk olan Virginia Tech biyokimya departmanı profesörü ve araştırmanın yazarlarından Clément Vinauger, araştırmada sivrisineklerin neden eşit bir şekilde herkesi ısırmadığını anlamaya çalıştıklarını belirtti.

Çalışmanın temel varsayımlarından biri, sivrisineklerin kokulara göre hedeflerini seçmesi ile ilgili. Ancak bu açıklama da tek başına durumu anlatmaya yetmiyor. Vinauger, “O zaman ikinci bir varsayımı inceledik: Sivrisinekler, kokuları ve kendimizi savunma biçimimizi bağdaştırmayı öğrenme yetisine sahip. Sivrisinekler, ısırması kolay olan bazı kişilere yöneliyor” dedi.

Araştırma için seçilen Aedes Aegypti isimli sivri sinek, dünyanın her yanındaki tropikal ve subtropik bölgelerde yaygın olarak görülüyor. Bu sivrisinek, özellikle deng humması, sarıhumma, zika veya chikungunya gibi virüslerin taşıyıcısı olarak biliniyor.

Araştırmada, sivrisineklerin davranış biçimleri gözlemlendikten sonra, hedefleri öğrenme ve seçme sırasında beyinde nelerin yaşandığı üzerinde duruldu. Bunun için böceğin başına mikro bir kask yerleştirildi.

TEHLİKEYİ ÖĞRENİYORLAR

Böylece, dopamin adlı özel bir nöron düzenleyiciyi keşfedildi. Öğrenme sürecinde dopamin devreye giriyor. Dopabim üretimi bir moleküler biyoloji teknolojisi tarafından bloke edildi. Bu müdahale sonucunda böceğin öğrenme kapasitesi ortadan kaldırıldı. Böylece sivrisineğin, koku tercihi yapmadan belirsiz bir şekilde hedeflerini ısırdığı gözlemlendi.

Araştırma sırasında sivrisineklerin herhangi bir temas olmadan kendisini tehdit altında hissetmeyi öğrendiği sonucuna varıldı. Diğer bir ifadeyle, sivrisineği vurmaya çalıştığımızda, sivrisinek kendisi için potansiyel tehlike taşıdığımızı hafızasına kaydediyor. Ama eğer bir insan tek başına ise, tehlike oluştursa bile her halükarda dişi sivrisineğin hedefi olmaktan kurtulamıyor. Zira, sivrisineğin kendi yumurtalarını geliştirmesi için kanda bulunan besinlere ihtiyacı var. Eğer iki kişi ise, sivrisinek daha az tehdit oluşturanı hedef olarak belirliyor.

SİVRİSİNEKLERE KARŞI NASIL BİR STRATEJİ?

Araştırmacı Clément Vinauger, başta sivrisinekler olmak üzere hastalık taşıyıcılarına karşı mücadele için, “karmaşık ve enteraktif” bir strateji geliştirmek gerektiğini söylüyor. “Eğer sadece böcek ilaçları kullanılırsa, sivrisinekler buna karşı diren kapasitesini geliştiriyor.”

Bu durumda, farklı metotların birleştirilmesi gerekiyor. Vinauger’a göre sivrisineklerin tercihlerinde ve etki gücünde öğrenme süreçleri rol oynadığı için, iki strateji uygulanabilir. Örneğin öldürücü sivrisinek kovucular kullanılarak cezalandırma yöntemi ya da onlara, evdeki bir tavşan gibi başka bir seçenek sunmak, bu yöntemler arasında gösterildi. Latin Amerika’da tavşanlar yaygın bir şekilde kullanılıyor.