Sosyo-Politik Araştırmalar Merkezi Başkanı Dr. İrina Fimiçenko, dijitalleşmenin insanlık ve çevre için en olumsuz etkilerini ANF’ye anlattı:

DİJİTALLEŞMENİN KARBON AYAK İZİ

Dijitalleşme, hemen hemen her teknolojik süreç gibi, bir aşamada karbondioksit emisyonları üretiyor ve bu da uluslararası dekarbonizasyon çabaları zemininde haklı olarak eleştirilere yol açıyor. Atmosfere küresel karbondioksit emisyonuna katkısının yüzde 1,4 olduğu tahmin edilmektedir. Aynı zamanda, dijitalleşmenin ölçeği ve hızı, karbondioksit emisyonlarının katlanarak, genellikle diğer endüstrilerden daha hızlı arttığı yönünde yanlış bir izlenim yaratıyor. Uluslararası topluluğun ve küresel süreçlerin dijitalleşme hızı, karbondioksit emisyonlarının katları olan doğrusal süreçler olarak yorumlanmamalıdır. Örneğin, 1997'de Kyoto Protokolü'nün imzalanmasından 2015'te Paris Anlaşması'nın imzalanmasına kadar geçen 18 yılda, dünyadaki internet kullanıcılarının sayısı 20 kat arttı (dünya nüfusunun yüzde 2'sinden yüzde 40'ına). Aynı dönemde atmosfere salınan karbondioksit emisyonları da 1,5 kat arttı (24,3 milyar tondan 35,5 milyar tona). 7 yılda dünya nüfusu 8 milyar kişiye ulaştı ve internet kullanıcı sayısı 1,7 kat artarak dünya nüfusunun yüzde 67'sine (5,3 milyar kişi) ulaştı. 2022 Küresel Karbon Bütçesi projesinin tahminine göre, küresel karbondioksit emisyonları 2,1 milyar ton artarak 37,5 milyar tona ulaşacak.

2022'nin sonunda, küresel veri trafiği yılda 4,8 zettabayta (saniyede 150.000 gigabayt) ulaşacak ve bunun yüzde 80'inden fazlası video içeriği olacak. Bazı hesaplama yöntemlerine göre, internet trafiğinin büyümesi, BT şirketlerinin karbon ayak izinde keskin bir artışa neden olacaktır. Ancak bazı teknoloji devleri (Google gibi) 2018 gibi erken bir tarihte karbon nötrlüğüne ulaştıklarını duyurdu.

Bu nedenle dijitalleşmeyle bağlantılı karbondioksit emisyonlarının öneminin değerlendirilmesi fazla tahmin edilmiş gibi görünüyor. Dinamik ve karşılaştırmalı analizde, internet kullanıcılarının sayısındaki eğilimler, dijital ortam üzerindeki yük ve atmosfere salınan karbondioksit emisyonlarının hacmi yalnızca tek yönlü görünmektedir, ancak medyanları çakışmamaktadır. Aynı zamanda, dijitalleşmenin çevrenin durumu için göz ardı edilmemesi gereken çeşitli ve önemli riskler yarattığı belirtilmelidir, ancak doğru yanıt için bunların doğru anlaşılması gerekir.

Objektif eğilim, diğer şeylerin yanı sıra dijitalleşme ihtiyaçları ve internete erişimin gelişmesi nedeniyle enerji üretimi ve tüketimindeki artıştır. Elektrik tüketimi şartlı olarak iki bölüme ayrılabilir; üreticilerin cihaz üretimi için tüketimi ve ayrıca ekipman, cihazların ve veri iletiminin çalışmasını sağlamak için BT sektörü tarafından. Elektrik tüketiminin kendisi çevreye zarar vermez, ancak üretimi hidrokarbonlara dayalıysa önemli oranda üretimi olumsuz etki ve karbondioksit emisyonları ile ilişkilidir.

Yenilenebilir enerji kaynakları ve enerji tasarrufu sağlayan teknolojiler, bu sektördeki enerji tüketimindeki artışı ve buna bağlı karbondioksit emisyonlarını kısmen dengeledi.

DİJİTALLEŞMENİN KAYNAK AYAK İZİ

Cihaz üretimi için kaynakların kritik tüketimi bağlamında dijitalleşme, esas olarak akıllı telefonlarla ilişkilidir. Yalnızca mobil cihazların (akıllı telefon ve telefon) kullanıcı sayısı şimdiden 7,1 milyar kişiye, aktif cihaz sayısı ise 14,9 milyar adede ulaştı. Uluslararası Telekomünikasyon Birliği'nin Dijital İşbirliği Yol Haritası'na göre; 2030’a kadar gezegenin 15 yaşın üzerindeki tüm nüfusuna, o sırada ne kadar büyük olursa olsun, internet erişimi sağlanmalıdır. Aynı zamanda, akıllı telefon kullanan kişilerin iletişimi, internet işlemleri açısından yalnızca ikinci sırada olacak. Ağ etkileşiminin en hızlı büyümesi, makineden makineye (M2M) sektöründe elektronik cihazların kendileri tarafından gerçekleştirilecektir. 5 yıl önce 18,4 milyar (kişi başına 2,4) iken, 2023 yılına kadar internete bağlı cihaz sayısının 29,3 milyar parçaya (kişi başına ağa bağlı 3,6 cihaz) ulaşması bekleniyor.

2010'dan bu yana, en yoğun kaynak kullanan elektronik cihazların (masaüstü bilgisayarlar, dizüstü bilgisayarlar, tabletler, monitörler, TV'ler) küresel satışları, 2020'lerin başında istikrarlı bir şekilde düşüyor; satışlarının yaklaşık 440 milyonu gerçekleşti. Aynı zamanda akıllı telefon satışlarının sayısı da artıyor; yılda 1,5 milyar adet. Sabit bilgisayarların ve TV'lerin uzun yaşam döngüsü (yaklaşık 8 yıl) dikkate alındığında, yaşam döngüsü 1,5 yıl ve yüksek olan akıllı telefonların satışlarındaki büyümenin artması durumunda, dijitalleşme ile ilişkili kaynakların tüketiminde bir azalmadan söz edilebilir. İçlerindeki belirli elementlerin içeriği henüz doğal kaynakların daha fazla tüketilmesine neden olmamıştır. Bu nedenle akıllı telefonlar, bugün dünya paladyum üretiminin yaklaşık yüzde 8,9'unu ve dünya kobalt üretiminin yüzde 9,4'ünü ve dünya altın, gümüş, tantal, indiyum ve diğer metal üretiminin yüze 1 ila yüzde 3'ünü oluşturuyor.

Maden kaynaklarının yüksek tüketimine ek olarak, elektronik cihazların üretimi büyük hacimlerde su kullanımıyla ilişkilidir. Üretimin en yoğun su aşamaları metal madenciliği ve yarı iletken üretimidir. Örneğin bir ton cevherin çıkarılması için koşullara bağlı olarak 340 ila 6 bin 270 litre su kullanılabilir. Bir ton nadir toprak metali üretiminde 60 bin metreküpe kadar hidroflorik asit içeren gaz, 1,4 tona kadar radyoaktif atık ve 200 bin litreye kadar asit içeren atık su açığa çıkıyor.

DİJİTALLEŞMENİN ÇÖP İZİ

2022'de kullanılan mobil cihaz sayısının; 4,5 milyar akıllı telefon ve 1,5 milyar tablet olmak üzere 6 milyar adede ulaşması bekleniyor ki bunların her biri 2025’e kadar çok muhtemel ve 2030’a kadar kesinlikle elektronik atık haline gelecek. Bu cihazların çok miktarda pahalı bileşen içermesine rağmen yalnızca yüzde 20'ye kadarı profesyonel olarak geri dönüştürülecektir. Kalan yüzde 80'lik kısım ya Asya ya da Afrika'da profesyonel olmayan bir şekilde verimsiz bir şekilde sökülecek ya da basitçe bir çöplükte sona erecek. Bu tür elektronik atıkların büyük hacimleri zehirli elementler (cıva, kadmiyum, kurşun) ve ayrıca toprağı, suyu ve havayı kirleten bromlu alev geciktiriciler içererek, çevre için bir tehdit oluşturur.

DENGELEMEK İÇİN EKOLOJİK ÇABA

Mevcut aşamadaki dijitalleşme, dijitalleşmenin sanal boyutundan ziyade esas olarak maddi boyutuyla ilişkilendirilen önemli çevresel riskler taşımaktadır; dolaşımdaki elektronik cihazların aşırı hacmi, cihazların kısa yaşam döngüsü, küçük hacimler veya elektronik atıkların işlenmesinin imkansızlığı, yüksek enerji altyapı yoğunluğu. Aynı zamanda doğrudan veri alışverişi sektöründe atmosfere salınan karbondioksit emisyonlarında ılımlı bir artış gözlemlenmekte ve bazı durumlarda karbon nötrlüğüne ulaşma yönünde bir eğilim görülmektedir. Dijitalleşmenin "motor bakımını" gerçekleştirmek, yeşillendirmenin güvenli çalışmasını sağlayacak "yağ"ı gerektirir. Ekolojikleştirme, çevrenin durumu üzerindeki olumsuz etkinin tanımlanmasını belirler ve yıkıcı etkileri dengelemek için önlemlerin uygulanmasını ifade eder. Böylece yeşilleşme, dijitalleşmeyi formatlıyor, çevresel etki risklerini azaltıyor ve sürdürülebilir kılıyor.