AKP’nin Kürt kültür hafızasını silme politikaları

AKP iktidarı, özellikle kayyumlar aracılığıyla Kürt kültürünü, Kürtçeyi ve Kürtlerin hafızasını hedef alan uygulamalar gerçekleştirdi. Kayyumlar döneminde yüzlerce kültür kurumu kapatıldı ya da işlevsiz hale getirildi.

KÜRT KÜLTÜRÜNE SALDIRILAR

İktidara geldiği günden itibaren Kürtlerin kültür kurumlarına yönelik saldırılara devam eden AKP, özellikle kayyım dönemlerinde bu saldırıları açık bir biçimde yaptı. Kayyım dönemlerinde, AKP’nin atadığı kayyımlar tarafından binlerce kültür, dil ve sanat kurumu ya kapatıldı ya da işlevsiz hale getirildi. Kurumlarda çalışan kültür emekçileri, çöpçü ya da boyacı gibi işlerde çalışmaya zorlandı.

Kültür kurumlarını kapatmakla yetinmeyen AKP, Kürtlerin hafızasını silmek amacıyla parklara ve kurumlara verilen isimleri değiştirdi, yerine çatışmalarda ölen askerlerin ya da Türkiye tarihinde faşist olarak anılan kişilerin isimlerini verdi.

Kürt halkını hafızasız bir hale getirmeye çalışan iktidarın, Kürdistan'da isimler üzerinde uyguladığı bazı politikaları şöyle:

14 il ve ilçe merkezinde kültür ve sanat faaliyetleri engellendi. 21 kültür ve sanat merkezinin faaliyetlerine müdahale edildi. Bu merkezlerde eğitim gören 3 binin üzerinde öğrencinin eğitim imkânı elinden alındı.

Her yıl 1000-1200 arası öğrencinin kültür ve sanat eğitimi aldığı, etkinliklerin düzenlendiği Wan Büyükşehir Belediyesi’ne bağlı Nûda Kültür Merkezi, kayyım tarafından kapatıldı.

Koşulları uygun olan il ve ilçelerde binlerce insanın katılımıyla yapılan festivaller artık yapılmadı. 21 festival iptal edildi.

Müziğin tüm dallarında, tiyatro ve sinema alanında eğitimlerin verildiği kültür merkezlerinin tamamı kayyumlar tarafından ya işlevsiz hale getirildi ya da kapatıldı. Amed Büyükşehir Belediye Tiyatrosu başta olmak üzere, belediyeler bünyesinde yürütülen tiyatro hizmetleri de kayyumlar tarafından sonlandırıldı. Belediyelerin tiyatro birimleri işlevsiz hale getirilirken, onlarca sanatçı ya işten çıkarıldı ya da faaliyetlerini sürdüremeyecekleri birimlere atandı.

Belediyelere bağlı açılan çok sayıda kütüphane işlevsiz hale getirildi, raflarda bulunan on binlerce kitap ise çeşitli gerekçelerle toplatılarak imha edildi. Gürpınar Belediyesi Kütüphanesi'nde, kayyum önce kütüphanenin adını kaldırmış, ardından kütüphaneyi kapattı.

Ceylan Önkol’un ismi, Licê Belediyesi'ne atanan kayyum tarafından parktan kaldırıldı ve yerine Farqin (Silvan)’de bir patlama sonucu yaşamını yitiren 13 yaşındaki Fırat Sinpil’in ismi verildi. Ceylan Önkol’un ailesi, "İkisi de çocuk, ikisi de savaş mağduru. Fırat için de bir park açılabilirdi" diyerek tepkilerini dile getirdi.

Licê Belediyesi'ne atanan kayyum Sinan Başak, Medeni Yıldırım’ın isminin verildiği parkın adını Şehit Binbaşı Ümit Çelik Parkı olarak değiştirdi. Basına konuşan Medeni Yıldırım’ın annesi Fahriye Yıldırım, "Medeni’yi öldürenle parkın ismini değiştiren arasında fark yok" diyerek tepkisini dile getirdi.

Wan’ın Şax Belediyesi'ne kayyum olarak atanan İlçe Kaymakamı Hacı Asım Akgül, 28 Kasım 2015’te Amed’in Sur ilçesinde silahlı saldırı sonucu yaşamını yitiren Baro Başkanı Tahir Elçi’nin adını taşıyan parkın ismini Şehit GK Ali Ogün Parkı olarak değiştirdi.

1993’te, Amed’te uğradığı silahlı saldırı sonucu yaşamını yitiren Zübeyir Akkoç’un ismi Piran (Dicle) ilçesinde yeni yapılan bir parka verilmişti. Ancak kayyum, geçtiğimiz yıl Piran ilçesinde yaşanan çatışmada ölen korucu Ferit Kaçar’ın ismini parka vererek değiştirdi.

Piran ilçesinde, 12 Mayıs 1974’te diktatör Saddam Hüseyin’in kararıyla Bağdat’ta idam edilen Leyla Qasim’ın isminin verildiği park, Şehit Er Ekrem Dinç Parkı olarak değiştirildi. Aynı ilçede, Deniz Gezmiş ve arkadaşlarının adını simgeleyen Üç Fidan Parkı’nın ismi, Şehit Uzman Çavuş Hacı Osman Ayyıldız olarak değiştirildi.

Mêrdin Büyükşehir Belediyesi kayyumu Mustafa Yaman, “Çanakkale Şehitleri” adına 17 Mart’ta kent merkezinde hoşaf dağıttı. Ayrıca, Emniyet Caddesi’nin ismini “Şehit Emniyet Amiri Gaffari Güneş” olarak değiştirdi.

Ömerli Belediyesi kayyumu Erol Korkmaz, 4 Mayıs’ta ilçede çocuk şenliği adı altında çocuklara “Osmanlı şerbeti” içirip “Osmanlı macunu” yedirdi.

 Kızıltepe Belediyesi kayyumu Ahmet Odabaşı, 20 farklı noktada bulunan Türk-İslam motifli çeşmelere “şehit” isimlerini verdi.

 Savur Belediyesi kayyumu İdris Koç, uçurtma festivali adı altında 25 Nisan’da çocuklara “bayrak” yürüyüşü yaptırdı.

 Kop Belediyesi kayyumu Hacı Arslan Uzan, ilçedeki bazı cadde isimlerini, “Şehit Binbaşı Arslan Kulaksız, Şehit Üsteğmen Suat İshakoğlu, Sultan Alparslan, Kazım Karabekir Caddesi” olarak değiştirdi.

Hizan Belediyesi kayyumu Bülent Hamitoğlu, “kitap okuma” etkinliği adı altında Kürt çocuklarına Hanefi mezhebine ilişkin bilgiler içeren kitaplar hediye ederek, kitapları okul bahçesinde okuttu.

Kayyum eliyle uygulanan bu asimilasyon ve toplum mühendisliği çerçevesinde, Kürtçeyi tamamen yok etmeye yönelen iktidar, yalnızca Kürtlere değil, Kürdistan’da yaşayan diğer halklara ve etnik gruplara ait dilleri ve kitapları da sakıncalı bularak toplattı. Elih'e 2017’de atanan kayyum, Kürt sinema sanatçısı Yılmaz Güney’in adını taşıyan sinemayı tamamen yıktı.

 13 Eylül 2016’da, kayyum atanan Dêrik Belediyesi’nin üç dilli tabelası kaldırılıp yerine bayrak asıldı.

 8 Aralık 2016’da, Sur Belediyesi’ne atanan kayyum, Ermenice ve Süryanice tabelayı kaldırdı.

 8 Ocak 2017’de, Amed’te DBP’li Kayapınar Belediyesi’nin yaptırdığı ‘Roboskî Anıtı’ kayyum tarafından kaldırdı.

25 Ocak 2017’de, Mersin’in Akdeniz Belediyesi’ne kayyum olarak atanan Akdeniz Kaymakamı Hamdi Bilge Aktaş, katledilen çocukların heykellerini kaldırdı. Heykelde Uğur Kaymaz, Ceylan Önkol, Berkin Elvan, Bedran Encu, Çetin Encu, Erkan Encu, Bezat Özer, Enes Ata, İbrahim Aras, Ümit Kurt ve Nihat Kazanhan’ın isimleri ve yaşları yazıyordu.

* 25 Şubat 2017’de, Şırnex’in Cizire Botan ilçesindeki eski milletvekili Orhan Doğan’ın heykeli ile saat kulesi, kayyum Ahmet Adanur’un talimatı üzerine kepçelerle yıkıldı. Anıtın üzerinde “Nasıl tek çiçekli bir bahçe, tek sazlı bir orkestra olmazsa, Türkiye’nin insanının da tek tip düşünmesi beklenmemelidir” yazıyordu.

1 Mart 2017’de, DBP’li Kayapınar Belediyesi’ne atanan kayyum, belediyeye ait kütüphanedeki kitapları sakıncalı bularak toplattı.

27 Mart 2017’de, kayyum atanmasının ardından şaibeli bir yangınla kül olan Elih Belediyesi’nin 2006’da inşa ettiği Yılmaz Güney Sineması tamamen yıkıldı.

31 Mart 2017’de, Amed merkez Yenişehir Belediyesi’ne kayyum olarak atanan Yenişehir Kaymakamı Mehmet Özel’in talimatıyla Mervani Parkı’nda bulanan ve Mervanileri simgeleyen kabartmalar söküldü.

 11 Mayıs 2017’de, Wan’da DBP’li Payîzava (Gürpınar) Belediyesi’nin hurdaya çıkarılan bir halk otobüsünü dönüştürerek açtığı Şair Niyazi Sönmez Kütüphanesi kayyum tarafından “örgüt propagandası” yapıldığı gerekçesiyle kapatıldı. Şair yazar Niyazi Sönmez’in adının verildiği ve içinde dünya klasikleri, Kürtçe öyküler, Kürtçe sözlük, mitoloji, felsefe ve şiir kitaplarının yer aldığı kütüphanenin üzerinde Pablo Neruda, Ehmedê Xanî, Musa Anter, Cegerxwîn, Nazım Hikmet gibi şair ve yazarların isimleri de yazıyordu. Ayrıca otobüste, renkli boyalarla çocuk resimleri de bulunuyordu.

11 Mayıs 2017’de, ambulans gelmediği için babasının çuvalda taşıyarak hastaneye götürdüğü 11 yaşındaki Muharrem Taş’ın ismini taşıyan ve belediye tarafından yapılan Muharrem Taş Sağlık Merkezi, Gürpınar Kayyumu Osman Doğramacı tarafından kapatıldı.

11 Haziran 2017’de, Qoser’de 13 kurşunla öldürülen 12 yaşındaki Uğur Kaymaz adına ilçede öğretmen Kamuran Aydoğan tarafından yapılan heykel, kayyum tarafından kaldırıldı.

25 Haziran 2017’de, Bazid Belediyesi’ne atanan kayyum Ulaş Akhan, Uluyol Mahallesi’nde bulunan Ehmedê Xanî Parkı’ndaki Xanî’nin anıtını yıktırdı.

3 Temmuz 2017’de, Dersim Belediyesi’ne atanan kayyum, Dersim Belediyesi yazan tabelayı kaldırdı.

13 Temmuz 2017’de, Amed’in merkez Kayapınar Belediyesi tarafından 10 Nisan 2010’da açılan Cegerxwîn Gençlik Kültür ve Sanat Merkezi’nin tabelası indirildi.

11 Ocak 2017’de, Amed Büyükşehir Belediyesi Şehir Tiyatrosu (DBŞT) kadrosunda yer alan 31 oyuncunun sözleşmesi yenilenmeyerek işlerine son verildi.

2 Şubat 2017’de, Şirnex’in Cizire Botan ilçesinde belediye tarafından yaptırılan, kreş ve taziye evi olarak hizmet veren Cudi Taziye Evi, kayyum tarafından yıktırıldı.

8 Şubat 2017’de, Gürpınar’a kayyum olarak atanan Kaymakam Osman Doğramacı ‘Kadın Yaşam Evi’, ‘Kültür Evleri’ni ve Halk Ekmek Fırını’nı kapatarak projeleri iptal etti.

2 Mart 2017’de, Merdin Büyükşehir Belediyesi Sosyal Hizmetler Daire Başkanlığının, yardım amacıyla dağıttığı ‘gıda kartı’, belediyeye atanan kayyum tarafından iptal edildi. Karttan bin 500 kişi faydalanıyordu.

26 Mayıs 2017’de, Payîzava (Gürpınar) kayyumu Osman Doğramacı, Kadın Yaşam Merkezi’ni, Xevasor Kadın Kooperatifi’ne bağlı tekstil bölümünü ve yine bu kooperatife bağlı kadın lokantasını Cumhurbaşkanı Erdoğan’ın kızı Sümeyye Erdoğan’ın yönetiminde bulunduğu KADEM’e devretti.

1 Haziran 2017’de, Vali İbrahim Taşyapan’ın kayyum olarak atandığı Wan Büyükşehir Belediyesi, kadınların her perşembe günü belediyeye ait toplu ulaşım araçlarını ücretsiz kullanması kararını iptal etti.

11 Haziran 2017’de, Şax (Çatak)’ta DBP’li belediye tarafından yapılan Körüklü Vadi Köprüsü, belediyeye atanan kayyum tarafından iş makineleriyle yıkıldı. Kayyum, köprünün yıkılmasına gerekçe olarak ‘PKK’lilerin isteği üzerine’ yapıldığını öne sürdü. Ancak, köprünün yaylalara çıkan halkın rahat bir şekilde karşıya geçebilmesi için yapıldığı biliniyor.

13 Eylül 2016’da, Mêrdin Derik Belediyesi’nin Türkçe, Kürtçe, Ermenice tabelası ilçe kaymakamıyken kayyum olarak atanan Muhammed Fatih Safitürk tarafından söktürüldü.

27 Şubat 2017’de, Kayapınar kayyumu Mustafa Kılıçbir, bir basın toplantısı düzenleyerek kent kütüphanelerinden toplattığı kitapları, gazetecilere “Zerdüştlük, Marksizm, Leninizm, dağdaki insanların hayatlarını, Yahudiliği ve Hıristiyanlığı anlatan, bu toprakların değeri olan İslam inancı ile kendi kültürümüz ile zerre kadar ilgisi olmayan örgütsel suç kitapları” olarak tanıttı.

18 Şubat 2017’de, Amed Büyükşehir Belediyesi’ne kayyum atanan Etimesgut Kaymakamı Cumali Atilla, Amedspor’un isminin değiştirilmesini, aksi halde kulübe ayrılan maddi desteğin kesileceğini bildirdi.

27 Mart 2017’de, Beşiktaş Belediyesi, Colemêrg ile kardeş belediye olması sebebiyle ilçede bulunan Barış Sokağı’nın adına Kürtçe barış anlamına gelen “Aşitî” kelimesini de ekleyerek “Barış-Aşitî Sokağı” olarak değiştirmiş, Colemêrg’te bulunan bir caddeye de “Beşiktaş” ismi verilmişti. Aradan 1 buçuk yıl geçtikten sonra İçişleri Bakanlığı Beşiktaş’taki isim hakkında inceleme başlattı.

29 Mart 2017’de, Dersim kayyumu, yaşamını yitiren PKK’lilerin cenazelerinin yıkanmaması ve defin işlemi yapılmaması talimatını verdi. Amed’te Newroz meydanı girişinde öldürülen Kemal Kurkut’un cenazesinin yıkanmasına ve defin işleminin yerine getirilmesine de AKP’li Battalgazi Belediyesi izin vermedi.

28 Nisan 2017’de, Amed’te halk arasında “protokol yolu” olarak bilinen Elazığ yoluna Büyükşehir Belediyesi tarafından dikilen sarı ve kırmızı lalelerden sarı olanlar, çimenlerle birlikte “yeşil-sarı-kırmızı” görüntüsü verdiği gerekçesiyle söküldü.

14 Temmuz 2017’de, Cegerxwîn Kültür Merkezi’nin de içinde yer aldığı Parkorman’ın ismi, kayyum Cumali Atilla tarafından “15 Temmuz Şehitler Parkı” olarak değiştirildi.

2 Ekim 2017’de, Yenişehir Belediyesi kayyumu Serdar Kartal, 11 Ekim’de yaşamını yitirmesinin üzerinden 10 yıl geçen Kürt yazar Mehmed Uzun’un isminin verildiği parka müdahale etti. Tepkiler üzerine parka tekrar Mehmed Uzun adı verildi; ancak parkın içindeki heykel yerine konulmadı.

23 Temmuz 2017’de, Gürpınar kayyumu, ilçe girişinde bulunan Kürtçe “Hun Bi Xêr Hatin” yazılı tabelayı değiştirdi, yerine Arapça “mutluluğun şehri” anlamına gelen ‘Şehri-Ab’ Gürpınar’ yazdırdı. Yine aynı ilçede 23 Şubat 2017’de, kayyumunun kapattığı çocuk kreşi, Kuran kursuna dönüştürüldü.

1 Ağustos 2017’de, Edremit kayyumu, halk plajındaki tarihi Dilkaya Höyüğü ve Ermeni mezarlığının üzerine tuvalet yaptı, mezarlıktan çıkan kemikler etrafa saçıldı.

19 Eki 2017’de, Wan kayyumu, daha önce adını değiştirdiği uyuşturucu ile mücadele için kurulmuş olan Hinar Çocuk Yaşam Merkezi’ni kapattı.

Erciş Belediyesi, 2015’te yaptığı parka, Parqa Aşitîyê a 7’ê Pûşberê (7 Haziran Barış Parkı) ismini verdi. Erciş kayyumu Mehmet Şirin Yaşar, parkın Kürtçe isim tabelasını indirdi ve parkta yeniden düzenleme için yıkım işlemleri başlattı.

Kızıltepe kayyumu, Berçem, Aşiti ve Medya mahallelerinin isimlerini değiştirdi.

Wan’da tarihi bir binanın isminin şair Necip Fazıl Kısakürek olarak değiştirilmesinin ardından cadde ve sokak isimleri de değiştirildi. Cadde ve sokaklara verilen yeni isimlerin Wan’ın tarihi ve kültürel dokusuyla bağının olmaması dikkat çekiyor. Yeni isimlerin bazıları şöyle: Emniyet, Ordu, Cezaevi, Meçhul Asker, Osman Çavuş, Şeyh Şamil, Bilal.

Özalp kayyumu, gazetecileri yaptığı haberler nedeniyle makamına ifade vermeye çağırdı. Sela okunmasını yasakladı.

Gürpınar kayyumu, Kürtçe eğitim veren Xeyri Şinik Kreşi’nin üç katlı binasını İlçe Müftülüğü’ne tahsis etti. İlçe Müftülüğü de binayı Kuran kursuna çevirdi. Kreş girişinde bulunan Kürtçe tabela ile çizgi film karakterlerine ait resimler de kaldırıldı.

Doğubayazıt kayyumu, İsmail Beşikçi Caddesi’nin adını İnegöl Caddesi olarak değiştirdi.

Edremit’in Dilkaya Mahallesi’nde yaşayan Ermeni ressam Arshile Gorky’nin evinin önünde bulunan ve DBP’li belediye yönetimi tarafından 2015’te yenilenen çeşmenin tabelası kaldırıldı ve suyu kesildi.

Kayapınar kayyumu, 2015-16 yılları arasında DBP’li yönetimin Amed’teki tek cemevini bünyesinde barındıran Pir Sultan Abdal Kültür Merkezi’ne yaptığı 7 bin TL’lik bağışın geri verilmesi için icra takibi başlattı.

Edremit’in Çiçekli Mahallesi’nde ‘Pêşdibistana Taybet İnan (Taybet İnan Kreşi) ismi önce tabeladan silindi sonra da kreşe ‘Aile Destek Evi’ tabelası asılarak kapısına kilit vuruldu.