Tüm dünyada her yıl 9 milyon civarında kişi, hava kirliliğinin yol açtığı hastalıklar nedeniyle ‘erken ölüyor’. Çin ve Hindistan gibi ekonomileri 1990’lı yıllardan sonra yüzde 5’lerin üzerinde büyüyen ülkelerin yanı sıra özellikle gelişmekte olan ülkelerde ciddi bir fenomen olarak duruyor hava kirliliği.

Çok fazla gündeme gelmese de Afrika da hava kirliliğinin giderek daha fazla etkili olduğu ve milyonların yaşamını tehdit ettiği kıtalar arasında.

EN FAZLA ÖLDÜREN NEDENLER ARASINDA İLK SIRALARDA

Geçtiğimiz aylarda Birleşmiş Milletler Çocuklara Yardım Fonu (UNICEF) tarafından yayınlanan bir raporda, hava kirliliğinin Afrika kıtasındaki artışına ve neden olduğu yüz binlerce ölüme dikkat çekilmişti. Rapora göre, 1990 yılında hava kirliliğinin neden olduğu erken çocuk ölümleri 164 bin iken, 2017’de 258 bine ulaştı.

Raporda hava kirliliğinin ayrıca yıllık 215 milyar dolarlık bir ekonomik kayba neden olduğuna işaret edilmişti.

Aynı rapora göre, hava kirliliğinden yaşanan ölümler sağlıksız su veya kötü beslenmeden ötürü yaşanan çocuk ölümlerinden dahi daha fazla.

Ekonomik İşbirliği ve Kalkınma Örgütü (OECD) tarafından 2013 yılında yayınlanan rakamlar bile, hava kirliliğinin neden olduğu ölümlerin boyutunu gösteriyordu. Hava kirliliği toplamda 712 bin erken ölüme neden olurken, kirli sulardan dolayı 542 bin, su ve kanalizasyon sistemlerinden kaynaklı 391 bin ve çocukların kötü beslenmesinden ötürü 275 bin ek ölüm yaşandığı bu araştırmaya yansımıştı. Hızla artan Afrika nüfusuyla birlikte bu rakamlar da artıyor.

EN YOĞUN ÖLÜMLER BATI VE ORTA AFRİKA’DA

Amerikan Ulusal Havacılık ve Uzay Dairesi (NASA) tarafından yayınlanan bir başka araştırmaya göre ise, endüstriyel veya taşıt motorlarından kaynaklanan kirlilikten en fazla ölümler petrol ülkesi Nijerya ile Güney Afrika Cumhuriyeti’nde yaşanıyor. Buna karşın bitki ve hayvan kaynaklı biyo kütleler ve çöl fırtınalarının yol açtığı kötü hava kalitesi nedeniyle yaşanan ölümler Batı ve Orta Afrika ülkelerinde artıyor.

Afrika’da çöllerden kaynaklı emisyonlar tüm dünyada ilk sırada yer alırken, dünyada biyo kütle kaynaklı havayı kirleten parçacıkların üçte biri de bu kıtadan salınıyor. Ayrıca kıtada özellikle tarımsal alanların ‘daha verimli olması’, ‘hastalıklarla mücadele’ veya ‘tarımsal alan açma’ gibi farklı gerekçelerle tarla ya da çalılıkların yakılması pratiği de biyo kütle kaynaklı kirliliğe örnek olarak veriliyor.

EN ÖLDÜRÜCÜ KİRLİLİK GÜNEY AFRİKA’DA

Afrika kıtasının artan nüfusuyla birlikte artan üretim ve tüketiminin yanı sıra yoğun karbondioksit salınımına neden olan taşıt trafiği ile tarımsal faaliyet kaynaklı kirlilik, son yıllarda diğer kıtalardakinden daha tehlikeli bir hal de almış durumda.

Greenpeace tarafından 2018 yılında yapılan uydu fotoğraflarının analizinde, azot dioksit kirliliğinin en fazla etkilendiği bölgenin de Afrika’da yer aldığına dikkat çekilmişti. Analize göre Güney Afrika’nın Mpumalanga, azot dioksitten en çok etkilenen bölge idi. Mpumalanga, çok sayıda kömür kaynaklı enerji santrali ile fabrikalar ve tarımsal faaliyetin yoğunlaştığı bölgelerden biri. Tüm bunlar havaya salınan zehirli gazların havayı oksijensiz bırakmasına neden oluyor.

Sadece Güney Afrika’da özellikle kükürt dioksit ve cıva kaynaklı oluşan solunum yolları, kalp ve damar hastalıklarından binlerce kişi hayatını kaybediyor.

REKOR DÜZEYDE KİRLİLİK OLAN ŞEHİRLER

Ancak genel toplamda kıtanın hava kirliliği en fazla olan ülkesi olarak ise Nijerya gösteriliyor. Dünya Sağlık Örgütü (DSÖ) tarafından hazırlanan bir listede, Nijerya’nın 4 şehri dünyanın hava kalitesi en kötü şehirleri arasında gösteriyor. Listenin başında ise kirletici partiküllerin (PM2,5) oranının DSÖ’nün önerdiği düzeyden 30 kat daha fazla olan Onitsha kenti geliyor. Ülkenin hava kirliliği düzeyi ise metreküpte 44,8 mikrogram PM2.5 olarak ölçülüyor ve genel toplamda dünyanın en kirli 10’uncu ülkesi.

Bir başka Afrika ülkesi Senegal’in başkenti Dakar’da ise, DSÖ’nün belirlediği üst sınırdan 7 kat daha fazla bir hava kirliliği söz konusu. Burada da Sahra Çölü’nden gelen kum rüzgarları, sanayi üretimi ve araç trafiği en büyük kirlilik nedeni.

Kıta genelindeki hava kirliliğine dair endişeler, Afrika nüfusunun hızlı artışı nedeniyle daha fazla artıyor. 1,3 milyar civarındaki nüfusun 2050’ye gelindiğinde ikiye katlanacağı öngörülüyor ve bu da kontrolsüz şehirleşme ile kirliliğin yoğunlaşması demek.