Wan-Colemêrg kilimlerinin her deseninde bir hikaye olduğu gibi tarihi bir belge niteliğindedir. Binlerce yıllık geçmişi olan, Kürt kültürü ve hafızasını bünyesinde barındıran Wan-Colemêrg kilimleri, Türk devletinin asimilasyon politikalarının yanı sıra Kurdistan’da yürütülen savaş ve ekonomik kriz nedeniyle yok olma aşamasına geldi. Bir dönem hemen her evde kilim atölyesi bulunuyordu. Bugün bu kilimler sadece birkaç iş yerinde satılırken üretimi de artık yapılmıyor. Her kilimin bir hikayesinin yanı sıra kendine özgü isimleri de bulunuyor. Canbezar, Lüleper, Gülsarya, Şehvani, Gülgever, Gülsarya, Nehrek, Halit Begi, Sîne, Keskener, Çılgul, Gulçin, Gulhazar, Gulşivan, Herkî, Hevçeker, Şehvani, Şamari, Şimkubik, Gülgever gibi. Yine bu kilimlerin desenlerine, yöreye özgü hayvan ve bitkiler ile yaşanan acılar, sevinçler de işleniyor. Kilimlere değer katan bir diğer özellik de, sadece Kurdistan dağlarında bulunan bitkilerden elde edilen boyalardır.

Binlerce yıllık bir geçmişi olan bu kilim modellerinin birçoğu yok olduğu için günümüzde artık kimse kilim dokumuyor. Wan-Colemêrg kilimleri, Kürt halkının kültürü ve sanatını bünyesinde bulundururken, yine Kürt halkının hafızası ve tarihi niteliğindedir. Türk devletinin ve AKP hükümetinin asimilasyon politikaları, ekonomik kriz, baskı ve bölgede uyguladığı savaş bu kültürün yok olmasının en büyük nedenlerinden biri. Wan-Colemêrg kilimleri, bir dönem hem Colemêrg'de  hem de Wan'da yüzlerce atölyede üretiliyordu. Yine bu kentlerde yüzlerce iş yeri bulunuyordu, binlerce kişi, bu iş sektöründe geçimini sağlıyordu. Bugün Colemêrg'de ne kilim atölyesi ne de kilim satan iş yeri bulunuyor. Wan'da da ise birkaç iş yeri ve atölye bulunuyor. Kilimleri satan ve üreten yerler de ekonomik kriz nedeniyle kapanma noktasına geldi. Bu iş yeri sahiplerinden biri de Wan merkezde kilim dükkanı bulunan Kazım Bor.

KÜRT HALKININ KÜLTÜRÜDÜR

Colemêrg ve Wan kilimlerinin yöreye has özelliklere sahip olduğunu söyleyen Kazım Bor, bu kilimlerin hepsinin el dokuması ve yöreye ait olan kök boyayla yapıldığını ifade etti. Kendi iş yerlerinde sattığı kilimlerin el emeği ve göz nuruyla kadınlar tarafından yapıldığını söyleyen Bor, “Bunları kendimiz yaptırıyoruz. Tezgahlarımız var. Hepsi el emeğidir. Hiç birinde makine işçiliği yoktur. İş yerinde bulunan birçok kilim asırlık kilimlerdir. Pamuk ve yün karışımı olan kilimler de var. Kilim, Kürt halkının kültürüdür. Babamızdan öğrendiğimiz bir gelenektir. Bütün kilimlerimizin hepsi evlerde dokuduğumuz kilimlerdir. Eski gelenekten gelen bazı evlerde tezgahlar var ve çok azında kilim yapılıyor. Ama kilim dokumak çok maliyetli bir iş haline geldi. Kilim dokuma ekonomik şartlardan dolayı bitme ile karşı karşıya kaldı. Wan depreminden önce 40 tezgahım vardı. Şimdi bir tane tezgah kaldı. Kimse yapamıyor. Artık masrafını çıkarmıyor.

Kilimlerin modelleri Canbezar, , Lüleper, Gülsarya, Şehvani, Gülgever, Gülsarya, Nehrek, Halit Begi, Sîne, Keskener, Çılgul, Gulçin, Gulhazar, Gulşivan, Herkî, Hevçeker, Şehvani, Şamari, Şimkubik, Gülgever’dir. Bu Kürt kilimleri dünyada meşhurdur. Eğer destek verirlerse eskisi gibi canlandırılabilir. Tarihe bakarsanız kilimlerimiz atalarımızdan kalmış asırlık kilimlerdir. Eskiden Wan'da 300’e yakın dükkan vardı ama şimdi 2-3 tane kilim satan dükkan kalmış” dedi.