8 Ocak sabahı İran üzerinde düşen Ukrayna’ya ait uçağın karadan atılan füze veya hava savunma sistemleriyle vurulduğuna dair iddialar sürerken, dünya tarihinde buna benzer birçok uçak düşürme vakası yaşanmıştı. 1973 yılından 8 Ocak 2020’ye kadar binin üzerinde kişinin yaşamına mal olan uçak düşürme vakalarının bir kısmında suçlanan ülkeler sorumluluklarını kabul etmedi.

DEVLETLERİN DÜŞÜRDÜĞÜ İLK UÇAK LİBYA’NIN

Devletler tarafından düşürüldüğü kesinleşen veya devletlerin fail olmakla suçlandığı ilk uçak faciası 21 Şubat 1973’te meydana gelmişti. Libyan Arap Airline adlı şirkete ait Trablus-Kahire seferini yapan yolcu uçağı, o dönemde İsrail tarafından işgal edilen Sina Yarımadası üzerinde savaş uçaklarınca vurulmuştu. Mürettebatla birlikte 112 kişiyi taşıyan Boeing 727 tipi uçağın düşmesiyle 108 kişi hayatını kaybetmişti.

İsrail, o dönemde uçağın yapılan ‘inme uyarısına’ uymadığını iddia etmişti.

RUSYA’NIN GÜNEY KORE UÇAĞINI VURMASI

Libya uçağının düşürülmesinden 10 yıl sonra meydana gelen bir başka faciada ise suçlu Rusya idi. Güney Kore’deki Korean Air Lines (KAL) şirketine bir yolcu uçağı, dönemin Sovyet Sosyalist Cumhuriyetler Birliği (SSCB) bünyesindeki Rusya’nın doğusundaki en büyük adası olan Sakhalin üzerinde düşürülmüştü.

269 yolcu ve mürettebatın yaşamını yitirdiği uçağın düşürüldüğünü ilk başta reddeden Rusya, olaydaki sorumluluğunu ancak 5 gün sonra kabullenmişti. Bu kabullenme ancak uluslararası baskı ve Birleşmiş Milletler Güvenlik Konseyi’nin (BMGK) mahkumiyeti ardından gerçekleşmişti.

HAMANEY’İN TRUMP’A HATIRLATTIĞI UÇAK DÜŞÜRME VAKASI

Son uçak faciasından sadece iki gün önce ABD Başkanı Donald Trump ile İran Cumhurbaşkanı Hasan Rohani arasında polemiğe konu olan bir diğer uçak düşürme olayı ise 1988’de yaşanmıştı. Bu sefer fail ABD idi.

3 Temmuz 1988 günü Iran Air havayolu şirketine ait Airbus A-300 tipi yolcu uçağı Bandar-Abbas ile Dubai arasındaki seferi sırasında düşürülmüştü. Kalkışından hemen sonra Hürmüz Boğazı’nda devriye gezen bir Amerikan firkateyninden fırlatılan iki füzeyle düşürülen uçakta 290 kişi hayatını kaybetmişti. Amerikan yetkilileri yolcu uçağının ‘saldırı amaçlı gelen bir İran savaş uçağı’ olduğunun sanıldığını iddia etmişti. ABD, daha sonra İran’a 102 milyon dolara yakın tazminat ödemeyi kabul etmişti.

UKRAYNA’NIN ‘KAZAYLA ATEŞLEDİĞİ’ FÜZE 78 CAN ALMIŞTI

4 Ekim 2001’de ise İsrail’in başkenti Tel-Aviv’den Rusya’nın Novosibirsk şehrine sefer düzenleyen Sibir Havayolları’na ait Tupolev-154 tipi uçak, Kırım Yarımadası’nın 300 kilometre açıklarında Karadeniz üzerindeyken düşürülmüştü. Uçakta yaşamını yitiren 78 kişinin büyük çoğunluğunu İsrail vatandaşları oluşturuyordu. Olaydan bir hafta sonra Ukrayna, uçağın ‘kazayla ateşlenen’ bir füzeyle vurulduğunu kabul etmek zorunda kalmıştı.

VURULAN BİR UÇAĞI TAMİR EDEN MÜHENDİSLER DE VURULDU

Yaşanan bir iç savaş sırasında gerçekleşen bir vaka ise 23 Mart 2007’de kayıtlara geçmişti. Belarus’tan gelerek Somali’de daha önce vurulan bir uçağı tamir etmek amacıyla gelen mühendis ve teknisyenleri taşıyan İliyuchin tipi uçakta 11 kişi hayatını kaybetmişti. Uçak başkent Mogadişu’dan kalkışının hemen ardından atılan bir roketle düşürülmüştü.

Ukrayna’nın doğusundaki Rusya yanlısı gruplarla savaşın başladığı 2014 yılında ise, Malezya şirketi Malaysia Airlines’e ait Boeing 777 tipi bir uçak füzelerin hedefi olmuştu.

EN KANLI FACİADA SUÇLANAN ÜLKE: RUSYA

17 Temmuz 2014’te Amsterdam-Kuala Lumpur seferini yaptığı esnada çatışmaların sürdüğü Donetsk kenti yakınlarında düşürülen uçakta 196’sı Hollanda vatandaşı 298 kişi bulunuyordu. Sağ kurtulan kimsenin olmadığı uçağın düşürülmesinde Sovyet yapımı BUK füzelerinin kullanıldığı anlaşılmıştı.

Rusya ve Ukrayna’nın karşılıklı olarak birbirlerini suçladıkları büyük faciaya ilişkin uluslararası bir uzman ekibince yapılan çalışmada ise, füzenin Rusya’nın Kursk şehrinde bulunan bir hava savunma sisteminden fırlatıldığı sonucuna varılmıştı. Rusya’nın kabul etmediği olaya ilişkin biri Ukrayna, üçü Rusya vatandaşı dört kişi hakkında Hollanda’da dava açıldı. Ancak zanlıların en fazla gıyabında yargılanması mümkün olabilecek.