İran ve Ortadoğu’nun en eski halklarından biri olan Belluclar, Şah döneminden günümüze dek izlenen ekonomik, siyasi politikalardan ötürü varlıklarını korumak için büyük bir mücadele veriyor. Afganistan sınırında suxberlik yaparak birkaç kuruş kazanmaya çalışırken, her yıl onlarcası vuruluyor.

EKMEK PARASI PEŞİNDEKİ KÜRTLER VURULUYOR

İran’da yaşayan halklar, izlenen politikalardan ötürü birçok mağduriyet yaşıyor. Bu halkların başında Kürtler, Belluclar, Mazanderler ve diğer halk ile azınlıklar geliyor. Kürtler siyasi olarak yaşamlarını sürdürebilmek için ciddi bir mücadele veriyor. İran tarafından izlenen yoksullaştırma politikalarını aşmak için ise kolberlikle, at sırtında sınır ticareti yapıyor. Her yıl yüzlerce Kürt, ekmek parası kazanmak için kolberlik yaparken, sınırda pasdarlar (İran Devrim Muhafızları) tarafından vuruluyor.

BELLUCLARIN HAKLARI YOK

İran’da izlenen siyasi, ekonomik politikaların mağduru olan halklardan biri de Belluclar. Aynı adı taşıyan bir eyalet olmasına rağmen Belluc halkından birçok insan hâlâ kimliksiz. Kimlikleri olmadığı için okula gidemedikleri gibi herhangi bir resmi devlet dairesinde çalışma haklarını da elde edemiyorlar. Belluclar, kendilerine karşı izlenen siyasi ve ekonomik politikalara rağmen ayakta kalmak için uzun yıllardır mücadele veriyor. Ekonomik sıkıntıları aşmak, geçimlerini sağlamak için Sistan-Bellucistan eyaletine sınır olan Afganistan ve Pakistan’a sınır ticareti yapmak zorunda kalmış.

YOKSULLUK SINIRININ ALTINDALAR

Bellucların yaşadığı Sistan-Bellucistan, İran’ın en yoksul, fakir eyaleti. Yoksul bırakma üzerine izlenen ekonomik politikalardan ötürü en fazla işsizliğin olduğu İran eyaleti. İzlenen politikalara ek olarak bölgedeki yağışın azlığı su sorununu ve kuraklığı da beraberinde getiriyor. Hizmetsizlikte de ilk sırada yer aldığı için şu ana kadar içme suyu sorunu da çözülebilmiş değil. İran devlet kurumlarının resmi rakamlarına göre, Sistan-Bellucistan eyaletinde yaşayan 700 bin kişi içme suyu bulamadığı, içme suyu sorununu çözmek için tankerlerle su taşımak zorunda kaldığı belirtiliyor. İçme suyu sorunu tankerlerle çözmeye çalışan Sistan-Bellucistan’da yaşayan yaklaşık 700 bin kişinin günlük olarak 15 litre su tüketme hakkı olduğu ifade ediliyor.

Sistan Bellucistan Eyaleti Haş Parlamenteri Hamid Rıza Peşeng’in verdiği bilgilere göre, burada yaşayan Bellucların sorunu sadece içme suyu sorunu değil; ciddi gıda sorunu ve geçim sorunu da var. Sistan-Bellucistan’da yaşayan Bellucların yüzde 70’inin yoksulluk sınırı altında yaşadığını belirtiliyor.

Sünni Belluc halkı, İran’da iktidarda olan Şii mezhebinden olmadıkları için kendilerine hizmet sunulmadığı, ekonomik ve siyasi sorunlarının çözülmediğine inanıyor.

KOLBERLİK, SUXBERLİK VE ÖLÜM

Kürtler, Rojhilat’ta ekonomik sorunları aşmak için Bakur ve Başur'a sınır olan bölgelerden at sırtında ve daha çok kolberlik yaparak yaşamlarını kazanmaya çalışıyor. Belluclar da tıpkı Kürtler gibi ekonomik sorunlarını çözmek için Afganistan’ın sınır olan bölgelerine sınır ticareti yaparak yaşamlarını kazanmaya çalışıyor. Kürtler, sınır bölgelerinde kolberlik yaparak sorunlarını aşmaya çalışıyor. Belluclar ise suxberlik yaparak.

Kolberlik, sırtta para karşılığında ağır yük taşıyarak sınırı geçmeye denir. Suxberlik de öyle. Kolberlikte taşınan yük daha çok sigara, içki, ev eşyaları, gıda maddeleri olurken, suxberlikte mazot, benzin, fueloil vb. yakıt maddeleri taşınır. Kolberlik yapanlar sınırı geçerken vuruluyor. Aynısı suxberlik yapanlara da oluyor ve onlar, sırtlarındaki yük alev aldığı için daha çok yanarak can veriyor. Suxberlik arabalarla da yapılabiliyor.

Her yıl onlarca suxber, Sistan-Bellucistan ile Afganistan sınırı arasında vurularak ya da yanarak can veriyor. Ancak resmi kayıtlara geçmediği için kesin sayıları bilinmiyor. Sadece tahmini rakamlar var. 2019 yılı Ocak ayında İnsan Hakları Merkezi tarafından yayımlanan bir raporda, 2 yılda Sistan Bellucistan eyaletinde 300 kişinin suxberlik yaparken sınırda öldürüldüğü belirtiliyor. Ancak suxberlik yaparken vurulan Belluc sayısının bunun birkaç kat üstünde olduğu da kaydediliyor.

Sadece geçen hafta Salı günü suxberlik yapan 4 Belluc, İran güvenlik güçlerinin kurşunlarına hedef oldu. 3 suxber ölürken, 1'i de yaralandı.

Belluc Failin Kampanyası-Belluc Hakları Savunma Merkezi konuya ilişkin bir rapor yayımladı. Raporda, Sistan Belucistan eyaletinin Serewan şehrine bağlı Karekan sınırında mazot yüklü bir arabanın İran rejim güçlerinin kurşunlarına hedef olduğu, suxberlik yapan 3 Bellucun öldüğü, 1'inin de yaralandığı belirtiliyor. Raporda, İran rejim güçlerinin kurşunlarına hedef olan arabada öldürülenlerin kimlik bilgilerini de yer veriliyor.

3 EYALETTE YAŞAYAN BELLUCLARIN HEPSİ SUXBERLİK YAPIYOR

Belluclar, İran’ın daha çok Afganistan sınırına yakın olan üç eyaletinde yaşıyor. Her üç eyalette yaşayan Bellucların hemen hemen hepsi ekonomik sorunlarını aşmak, geçimlerini sağlamak için suxberlik yapıyor.

Sistan-Bellucistan eyaletine bağlı Zahidan , Zabol, Serawan, Rehek, Nîmruz, Hamun, Hîrmend, Fetuc, Sîb u Soran, Nîkşehır, QesırQend, Delgan, Xaş, Serbaz, Mehrêstan, Kenarek, Mîrcawe, Bempur şehir, ilçe, nahiye ve kasabaları ile bu merkezlere bağlı köylerde yaşayan Belluclar kara yolu ile suxberlik yapıyor.

Çabehar ve Îranşehır kentleri denize yakın olduğu için deniz yolundan botlarla suxberlik yapılıyor.

Kirman eyaletine bağlı, Fehrec, Rîkan, Rudbarcınub, Qelegenc, Enberabad, Kehnuc, Bem, Kırman, Menucan, Zerend, Rawer, Raber, Bafıt şehir, ilçe, kasaba, nahiye ve bunlara bağlı köylerde yaşayan Belluclar da kara yolu ile yaşamlarını kazanmak, birkaç kuruş için suxberlik yapıyor.

Hormozgan eyaletine bağlı Bender cask, Mînab, Rudan, BenderEbas, Qêşm, Hacîabad, Bender Lêngê, Kîş şehir, ilçe, kasaba ve nahiyeler ile bunlara bağlı köylerde de deniz yolu ile suxberlik yapılıyor.