Tarihte kendi krallıklarına sahip olan Nübye halkı günümüzde Mısır’ın güneyi ile Sudan’ın kuzeyi arasında kalan bölgede yaşıyor. Sadece Mısır’da nüfusları 3 ila 4 milyon arasında olduğu tahmin edilen Nübyeler, modern çağda uygulanan baskı ve asimilasyon politikaları sonucu dil ve kültürlerini kaybetmek üzereler.

Yaşam alanları büyük oranda 1971 yılında Cemal Abdül Nasır döneminde başlatılan Assuan Barajı gölünün altında kalan Nübye halkından on binlerce kişi topraklarını terk etmek zorunda kalmıştı. Nil nehri kenarındaki topraklarını terk ederek ya daha güneydeki kurak topraklara ya da büyük şehirlere göç etmek zorunda kalan Nübye halkı Arapçayı ‘benimsemek’ zorunda kalmıştı. Günümüzde kendi dillerini tam olarak konuşabilenlerin sayısı birkaç yüz bin olarak tahmin ediliyor.

HER DİL VAR NÜBYE DİLİ YOK

Nübye halkının kendi dillerini büyük oranda unutmasında devletin uyguladığı asimilasyon politikaları etkili oldu. Mısır’da eğitimde birçok yabancı dile yer verilirken, azınlıktaki Nübye veya Berberi halkının dilleri okullarda öğretilmiyor.

Dillerinin kaybolması riskiyle karşı karşıya gelen Nübye halkı, uygulanan politikalarla kültürlerini de kaybediyor. Kendisi de Nübye halkından olan araştırmacı Huseyin Kobbara’ya göre, dil üzerinden uygulanan politikalar halkın ‘kimliğini de yok ediyor’.

DİLİ YAŞATMA ÇABALARI SÜRÜYOR

Ancak tüm bu olumsuzluklara rağmen Nübye halkının dillerini ve kültürlerini yaşatma çabaları sürüyor. Nübye dilinin lehçeleri ‘Kenzi’ ve ‘Fadici’ iken, bugüne kadar daha çok sözlü kültürle gelebildi. Nübye dili o denli az kullanılan bir dil idi ki, 1973’te İsrail’e karşı 6 Gün Savaşı sırasında Mısır ordusu tarafından askeri kodlamalar için bu dilden kelimeler kullanılmıştı.

1990’lı yıllarda dilbilimciler tarafından yapılan çalışmalar sayesinde Yunancaya yakın olan 24 harfli bir alfabe de geliştirilmişti. Özellikle yeni teknolojileri de kullanan bireyler sayesinde Nübye kültürü, gelenekleri ve mitlerine dair kırsal kesimde kalan yaşlı bireylerin konuştuğu çekimler yapılıyor. Bu projeyi hayata geçiren bir iş insanı, çekimleri ‘Komma Waidi’ (Eski Masallar) adıyla gerçekleştiriyor.

Nübye dilini yaşatmak için geliştirilen çabalardan bir diğeri ise, sözlük hazırlama üzerine yoğunlaşıyor. Geçtiğimiz yıl çalışmalarına başlayan bir grup Nübye, Kenzi lehçesinde İngilizce, Arapça ve İspanyolca çevirebilen bir sözlük hazırladı.

Söz konusu sözlük şimdilik sadece 230 kelimeden oluşuyor ve Arap alfabesiyle yazılıyor.

AKILLI TELEFON UYGULAMASI İLE DİL ÖĞRENME

Nübye dilinin yok olmasını önlemek amacıyla akıllı telefonlarda yüklenebilecek bir sözlük de hazırlandı. Kenzi ve Fadici lehçelerinde hazırlanan sözlük şimdiye kadar en az 20 bin kişi tarafından indirilmiş.

TOPRAKLARINA GERİ DÖNÜŞ HAKKI ALINDI

Nübye halkının asimilasyona karşı direnişleri sayesinde Mısır yönetimi, 2014 yılında halkın ‘geri dönüş hakkını’ anayasaya koymuştu. Söz konusu anayasa maddesi, topraklarından edilen Nübyelilerin 10 yıl içinde geri dönebilmelerini öngörüyor.

Ancak şimdiye kadar devlet tarafından alınmış kesin bir önlem veya çalışma yok. Ayrıca tarihteki ‘Nübiye Krallığı’ dönemindeki topraklar baraj altında kalmamasına rağmen Mısır ordusu tarafından kontrol ediliyor.